Fas siyasetinde sol partiler 1960'lardan bu yana dengeleyici bir güç oldu. Özellikle Abdurrahman el-Yusufi'nin Sosyalist Halk Güçleri Birliği Partisi (USFP) onlarca yıl muhalefette kaldıktan sonra 1997'deki seçimleri kazanarak etkinliğini kanıtladı.
Ne var ki son yıllarda sol partiler düşüşe geçti, seçimlerde birbiri ardına yenilgiler aldı.
Ülkede şu an koalisyon hükümetinde bir bakanla temsil edilen USFP'nin yanı sıra muhalefetteki İlerleme ve Sosyalizm Partisi (PPS) ve yine 3 muhalif partiyi çatısı altında toplayan Demokratik Sol Federasyon başta olmak üzere birçok sol parti bulunuyor.
USFP'nin hükümetteki liderliği solun dönüm noktası oldu
Yusufi liderliğindeki USFP'nin 1998-2002 yıllarında rotasyon hükümetine liderlik etmesi Fas solu için dönüm noktası oldu.
1959'da kurulan USFP, bu döneme kadar muhalefette kalmıştı. Üyelerinden bazıları, 1996'daki anayasa değişikliğinin ardından ülkede "ağır insan hakları ihlallerinin" yaşandığı yıllarda tutuklandı ve baskı gördü.
USFP, 1997'de yapılan seçimlerden ise zaferle ayrıldı ve 1998 ile 2002 arasında hükümeti yönetti.
Parti 2002 seçimlerinde bir miktar oy kaybına rağmen yine birinci oldu ancak Fas Kralı 6. Muhammed hükümetin başına herhangi bir partiye bağlı olmayan eski İçişleri Bakanı İdris Cato'yu atadı. Ardından Yusufi, Fas'ın "demokratik yöntemden saptığını" düşünerek kendini siyasetten izole etti.
Buna rağmen USFP, İdris Cato'nun hükümetinde ve ondan sonra gelen Abbas al-Fasi'nin kurduğu hükümette yer aldı.
2012-2016 yıllarındaki Abdulilah Benkiran hükümeti döneminde muhalefette kalan parti, 2017'de Sadeddin Osmani hükümetiyle yeniden koalisyona katıldı.
USFP'ye liderlik yapan, önde gelen sol siyasetçilerden Yusufi, Mayıs 2020'de 96 yaşında vefat etti.
Sol partilerin seçimlerdeki hezimeti
Fas'ın en büyük sol partisi USFP, 2002'de parlamentoda 50 sandalyeye sahipken bu sayı 2007'de 38'e geriledi. Düşüş, partinin 2011 seçimlerinde meclisteki 395 sandalyenin yalnızca 19'unu, 2016 seçimlerinde 20'sini kazanmasıyla devam etti.
USFP, 20 milletvekiliyle şu an Temsilciler Meclisinde temsil edilen partiler arasında yedinci sırada bulunuyor. İlerleme ve Sosyalizm Partisi 12, Demokratik Sol Federasyon ise mecliste 2 sandalyeyle temsil ediliyor.
İlerleme ve Sosyalizm Partisi, önceki dönemde Abdulilah Benkiran hükümetinde ve Sadeddin Osmani'nin kurduğu hükümetin ilk yıllarında yer aldıktan sonra koalisyondan ayrıldı ve 2019'da muhalefet saflarına katıldı.
"Sol partiler 2002-2007 döneminde net bir gerileme yaşadı"
Fas Siyasi Analiz Enstitüsü Müdürü Muhammed Misbah, AA muhabirine yaptığı açıklamada, "Fas'taki sol partiler 2002-2007 döneminde net bir gerileme yaşadı ve düşüş eğilimi devam etti." dedi.
Gerilemenin USFP'nin hükümetteki liderliğiyle başladığını kaydeden Misbah, bunun ülkedeki sol partilerin bölünme ve dağılma eğilimde olmaları ve solun söyleminin toplumla birlikte gelişmeyip, klasik söylemi korumasıyla alakalı olduğunu vurguladı.
Misbah, "Mevcut hükümetin büyük ortağı Adalet ve Kalkınma Partisinin (PJD) aldığı oylar sol partilerin toplam oylarına yakın veya eşit olsa da solu bir araya getirme yönündeki tüm çabalar başarısızlıkla sonuçlandı." ifadelerini kullandı.
Fas'taki siyasi dengeyi bozan sol fikrin son aşamasını yaşadığına dikkati çeken Misbah, geçmişte İslami eğilimli partilere karşı güçlü sol partilerin bulunduğunu, sonrasında sahnede sadece zayıf sol partilerin kaldığını aktardı.
Sol içerisindeki fikri kriz
Birinci Muhammed Üniversitesi Siyaset Bilimi Fakültesinden Prof. Dr. Abbas Buglem ise Fas'ta solun durumu hakkında konuşurken aralarındaki ortak noktalardan ziyade farklılıkları gündeme getirmek gerektiğini söyledi.
Buglem, "Solun krizi semptomlarla değil, özle ve içerikle ilgili karmaşık bir kriz. Yani Fas solunun krizi, fikir, inanç krizidir, sol projenin kendi içerisindeki krizdir." dedi.
Bu sene yapılacak seçimlerde sol partilerin geleceğini değerlendiren Buglem, "Sol partilerin katılımı, siyasi ve seçim sahnesi bağlamında sınırlı kalacaktır." ifadesini kullandı.
Sol içindeki parçalanmaya dikkati çeken Faslı akademisyen, "Sol siyasi akımın genel olarak siyasi ve ideolojik etkisini yitirdiğini, iktidar mücadelesinin dışına çıktığını düşünüyorum. Bu, 2016 seçimlerinde sol partilerin toplamda 34 sandalye çıkarmalarıyla gözler önüne serildi." diye konuştu.
Fas'ta genel seçimlerin 2021 içinde yapılması planlanıyor, ancak henüz kesin tarih belirlenmedi.