Hürriyet gazetesinden sosyal güvenlik uzmanı Noyan Doğan, emeklilikte bir sonraki yıla göre ortaya çıkan maaş farkına ilişkin sorulara cevap verdi...
EMEKLİ MAAŞLARINDAKİ FARK
Yüzde 35'lere varan maaş farkı nedeniyle yüz binlerce kişi bu yılsonuna kadar emekli olmak istiyor ama bir taraftan da kafalar karışık. Kimileri emekli olunca çalışamamaktan yakınırken, kimileri de emekliliğini ertelerse yüzde 35 daha az maaş almaktan endişe duyuyor. Peki, bu yıl emekli olmakla gelecek yıla bırakmak arasında emekli maaşı açısından ne kadar fark oluşacak, bu farkın nedeni ne ve ne yapılabilir? İşte detaylar...
1-Emekli aylığı nasıl hesaplanıyor?
Emeklilik maaşı hesaplamasında ilk sigortalı olunan tarihe göre, 2000 yılı öncesi, 2000-2008 arası ve 2008 sonrası olmak üzere üç farklı tarih var. Çalışanın ödediği prim gün sayısı, aylık ortalama kazanç, enflasyon, büyüme hızı, aylık bağlama oranı, gösterge rakamına göre maaşlar hesaplanıyor ve değişiyor. 2000 yılı öncesi sigorta girişi olanların gösterge rakamı için, çalışanın yıllık ortalama kazancı hesaplanıyor; aylık bağlama oranının yüzde 60'ı, katsayı için de 12.000 alınıyor. 2000-2008 arası ilk sigorta girişi olanlarda gösterge rakamı yerine güncelleme katsayısı kullanılıyor ve emekli olunacak tarihten bir önceki yılın büyüme hızı (gelişme hızı) ve enflasyonu (TÜFE) hesaba katılıyor. Çalışanın 2000-2008 yıllarında sahip olduğu kazançları güncellenerek ortalaması alınıyor. Kazançların güncellenmesinde de yıllık TÜFE ve gelişme hızının yüzde 100'ü alınıyor. 2008 yılından sonra sigortalı olanlarda aylık kazancın ortalamasına, güncelleme katsayısına, TÜFE oranına bakılıp hesaplama yapılıyor. Güncelleme katsayısı emekli olunacak tarihten bir önceki yılın TÜFE oranının yüzde 100'ü, gelişme hızının yüzde 30'u alınıyor.
İŞTE FARKIN NEDENİ
2-2024 yılı içinde emekli olmakla 2025 yılına ertelemek arasında emekli maaşı açısından neden fark oluşacak?
Aslında bu fark, tamamen 2025 yılında hedeflenen ekonomi politikalarından kaynaklanıyor. Farkın temel kaynağı da enflasyon ve büyüme hızı. 2024 yılında emekli olacakların emekli maaşı hesaplaması; 2023 yılındaki yüzde 4.5'lik gelişme hızı ve yine 2023 yılındaki yüzde 64.77'lik TÜFE'ye göre yapılacak ve buna göre de güncelleme katsayısı 1.6612 olarak uygulanacak. 2024 yılının Ocak ayında emeklilere yüzde 49.25, temmuz ayında da yüzde 24.73 oranında zam yapıldı ve 2024 yılında emeklilere kümülatif olarak yüzde 86.16 zam yapılmış oldu. 2024'ün sonuna kadar emekli olacakların maaş hesabına bu tutar da eklenecek. Özetle; yüzde 4.5'lik gelişme hızı, yüzde 64.77'lik enflasyon ve yüzde 86.16'lık zamma göre emekli maaşı hesaplanacak. Dolayısıyla da maaş yüksek olacak.
2024 sonuna kadar emekli olmayıp da 2025 yılına bırakanların maaş hesabı nasıl olacak? Bir kere 2025 yılında emekli olacaklar, 2024 yılındaki yüzde 86.16'lık emekli maaş zamlarından yararlanamayacak. Bundan sonrası, ekonomik programın tahminleri üzerine değişiyor. Tahminlere göre gelişme hızı 2024 yılında yüzde 4 olacak. Enflasyon tahminleri ise yüzde 38 ila yüzde 42 arasında değişiyor. Bu tahminlere göre de 2024 yılında emekli olacaklar ile 2025 yılında emekli olacaklar arasında maaş farkı yüzde 30 ila 36 arasında değişecek. Enflasyon yüzde 38 olursa maaş farkı yüzde 36, enflasyon yüzde 42 olursa maaş farkı yüzde 32 olacak. Enflasyon beklenenden yüksek gelirse aradaki maaş farkı yüzde 26'lara düşecek.
3-2024 ila 2025 arasındaki maaş farkı ne kadar olur?
Malum, fark tutarı çalışanın primine, çalışma yılına göre değişiyor. Ancak bu konuda TÜRK-İŞ'in hazırladığı rapora göre, 1990-2024 yılları arasında toplam 12.600 gün prim ödeyen bir çalışan 2024 yılında emekli olursa 50 bin lira maaş alacakken, 2025 yılında emekli olursa yüzde 42 enflasyon tahminine göre 38 bin lira aylık bağlanacak. Tabi bunlar çok kabaca yapılan hesaplamalar.
ÇALIŞMAYA DEVAM EDERSE..
4-Aradaki bu fark çalışmaya devam edilirse gelecek yıllarda kapatılabilir mi?
Emekli olmayıp çalışmaya devam edilirse ve primler yüksekten yatıyorsa emekli maaşınız her yıl ortalama yüzde 2 artıyor. Bu konuda yapılan hesaplamalara ve yine ekonomideki uygulanacak programa göre aradaki maaş farkı 4 ile 6 yıl sonra kapanacağını gösteriyor.
5-Maaş farkının önüne geçmek için kamunun yıl sonuna kadar bir düzenleme yapacağı söyleniyor, doğru mu?
Bu konuda geçtimiz günlerde AK Parti Grup Başkanı Abdullah Güler açıklama yaptı. Güler, “Şu anda kanun teklifi haline gelmiş bir şey yok. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığımız bu konuda çalışmalarını devam ettiriyor. 2024 ile 2025 arasında enflasyondan kaynaklı nasıl bir etki ortaya çıkabilir, bunun bir rapor haline getirilmesi lazım. Ona yönelik olarak da hakkaniyetli, orta bir çözüm ortaya konabilir. Ama şu anda bunun sayısal bir veri olarak nelere tekabül ettiğine dair bir veri yok. Bunlar ortaya çıktıktan sonraki aşamada Bakanlık bürokrasisiyle de görüşerek belli bir noktaya ulaşabiliriz” dedi.
Son açıklama ise dün Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan'dan geldi. “2024'te emekli olacaklar ile 2025'te olacakların aylıkları arasında oluşacak farkla ilgili bir çalışmanız var mı, formüller var, netleşti mi” sorusu üzerine Işıkhan, “Bir netlik yok, ekiplerimiz çalışıyor, Hazine ve Maliye Bakanlığımız ile çalışıyoruz. Sayın Cumhurbaşkanı Yardımcımız ile bir araya gelip görüşeceğiz” diye konuştu.
