Ekonomi yazarı Faruk Erdem “EYT'liye maaş hesabı” başlıklı yazısında konuya ilişkin en çok merak edilen soruları cevaplandırdı...
Sosyal güvenlik sistemine 8 Eylül 1999 öncesinde girmiş ve çalışmaya başlayarak prim ödemiş milyonlarca vatandaş bu tarihte çıkartılan yasa çerçevesinde yaş şartı ile karşılaştı. Böylece kadınlar 20 yıl 5000 gün, erkekler ise 25 yıl bekleyip 5000 gün prim ile emekli olmayı beklerken erkeklerde 58 kadınlarda ise 56'yı bulan yaş şartı ile karşılaştılar.
Şimdi sayıları 4-5 milyon olduğu belirtilen EYT'lilerle ilgili çalışmalar devam ediyor. Böylece yaş şartını bekleyen EYT'lilerin emeklilik yolu açılmış olacak. 8 Eylül 1999 öncesinde sosyal güvenlik sistemine girmiş olan herkes EYT'li olmasına rağmen hepsinin yasa çıktığında emekli olması da mümkün olmayacak. Çünkü en azından yaş şartı kaldırılsa bile prim ve yıl şartı istenecek.
KAÇ GÜN PRİM GEREKİYOR?
8 EYLÜL 1999 öncesine dönüldüğünde bile yine en az 5000 gün prim gerekecek. Bunun dışında yasanın getirdiği prim gün sayısı kabul edilirse bu kez işe giriş tarihine göre 5000 ile 5975 gün gerekecek. Böylece EYT'li olmasına rağmen primi eksik olanlar açısından emeklilik mümkün olmayacak. Yasanın başvuru süresine göre bu kişilerin primlerini tamamladıklarında emeklilik hakkı doğmuş olacak. Burada 3600 günden kısmi emeklilik hakkı olsa da orada yaş şartı bulunuyor. Buna göre kısmi emeklilikte yaş şartı erkeklerde 60, kadınlarda 58'i bulabiliyor.
YIL ŞARTI NE ZAMAN DOLACAK?
PRİM gün sayısını tamamlamış olsa bile bir EYT'linin emekli olabilmesi için yıl şartını da yerine getirmesi gerekiyor. Yasanın çıkmasından önce sigortalı olanlar için kadınlarda 20 erkeklerde ise 25 yıl bekleme şartı bulunuyor. Buna göre kadınlar açısından yıl şartı 8 Eylül 2019 tarihinde tamamlandı. Böylece kadın sigortalılar primini tamamladıklarında yıl şartına takılmadan emekli olabilecek. Erkeklerde ise şu anda 1997 ve öncesinde sigortalı olanlar açısından 215 yıl dolmuş durumda. Sonrasında sigortalı olanlar ise yıl şartının dolmasını beklemek zorunda. Burada da EYT'li erkek sigortalılar açısından 25 yıl şartı 8 Eylül 2024 tarihinde tamamlanmış olacak.
BAŞVURU NE ZAMAN OLUR?
Söylenildiği gibi EYT yasası Aralık ayında Meclis'ten çıkıp yasalaşırsa başvuru süreci de başlamış olur. Burada bir başvuru süresi verilirse bu süre içinde başvurmak gerekebilir. Ancak bir süre konulmaz ise EYT'liler kendi seçtikleri bir tarihte ya da şartları tamamladıkları tarihte başvurabilirler.
EMEKLİLİK MECBUR MU TUTULACAK?
Şu anda uygulanan sistemde emeklilik için sigortalının talebi gerekiyor. Yani sigortalılar isterlerse şartları doldurduktan sonra emekli olmayabiliyor ve çalışmaya devam ediyorlar. EYT yasası ile de zorunlu bir başvuru süreci ve emeklilik olmayacağı belirtiliyor. Burada da isteyen EYT'liler emekli olmak için müracaat edecek.
MAAŞ NE ZAMAN BAĞLANIR?
Emekli maaşları için süreç başvuru tarihi itibariyle başlıyor. Ancak hesaplama başvurulan aydan sonraki ay başından itibaren yapılıyor. Yani Aralık ayında başvuran bir EYT'li için maaş hesaplaması 1 Ocak'tan itibaren yapılır. EYT'li sigortalı Ocak ayında başvurursa bu kez hesaplama 1 Şubat tarihinden başlatılarak yapılacaktır. Maaş bağlanana kadar biriken tutar emeklinin hesabına yatırılıyor.
OCAK ZAMMI İŞLETİLİR Mİ?
Her yıl emekliler için Ocak ve Temmuz aylarında enflasyon artışı yapılıyor. Bu yeni emeklilere de uygulanıyor. Böylece Aralık ayında müracaat eden EYT'linin Ocak ayında maaşına enflasyon artışı yapılır. Ocak ayında müracaat eden EYT'li açısından ise hesaplama yapılırken Ocak artışı dikkate alınır.
MAAŞ NASIL HESAPLANIR?
EYT'lilerin yani 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olanların maaşları üç ayrı hesaplama ile belirleniyor. Öncelikle 1999 öncesindeki gün ve kazançlar dikkate alınarak aylık bağlama oranı ile çarpılıyor. Burada çıkan rakam bu güne güncelleniyor. Daha sonra 1999 ile 2008 arasındaki dönem için de yine aylık bağlama oranı ve yeni güncelleme katsayıları kullanılıyor. Burada büyüme oranı devreye giriyor. 2008 sonrası için ise yine farklı bir aylık bağlama oranı ve büyüme hızının yüzde 30'u alınırken bir önceki yılın enflasyon oranı da maaş hesaplamasında ve güncellemede kullanılıyor. Böylece bu üç hesap toplanarak emekli maaşı oluşturuluyor.
YeniAsır