İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Operasyonel Programı kapsamında yürütülen ve Sosyal Güvenlik Kurumu'nun faydalanıcısı olduğu “Etkin Rehberlik ve Denetim Yoluyla Kayıtlı İstihdamın Teşviki Projesi (KİTUP II) Çalıştayı”, Nevşehir'in Ürgüp ilçesinde gerçekleştirildi. Toplantı öncesinde gazetecilerin sorularını cevaplandıran Sosyal Güvenlik Kurumu Sigorta Primleri Genel Müdürü Ahmet Açıkgöz, AB projesi kapsamında yaptıkları bu toplantının esas itibariyle Türkiye'nin kayıt dışı istihdam sorununa çözüm getirmek amacıyla gerçekleştirildiğini ifade etti. Kayıt dışı istihdamın ülkemizin en önemli sorunlarından biri olduğuna dikkat çeken Açıkgöz, bu konunun hem çalışan vatandaşları ilgilendiren hem SGK'yı ve devleti ilgilendiren, bir yandan da işverenleri ilgilendiren önemli bir sorun kaynağı olduğunu söyledi. Açıkgöz, “Çalışanlarımız kayıt dışı çalıştırılırsa, sigortalı olarak bildirilmezler ise sağlık yardımlarından yararlanamama, iş kazası ve meslek hastalığı gibi durumlara karşı korunmama gibi bir risk ile karşı karşıya. Yine belli bir yaşa geldiklerinde onlara aylık bağlanamayacak. Onlar açısından ciddi bu durum ciddi bir sorun. İşverenler açısından da elbette işverenlerimizin tümü kayıt dışı istihdamda bulunmuyorlar. Bunların büyük bir kısmı işçilerini SGK'ya bildirim yapmak suretiyle onları çalıştırıyorlar. Dolayısıyla işverenlerimiz arasında da bir haksız rekabet uygulaması olarak kayıt dışı istihdam karşımıza çıkıyor. Bir diğer unsur da elbette biz bütün giderlerimizi, emekli aylıklarımızı, sağlık ödemelerimizi tahsil ettiğimiz pirimler kanalıyla yapmaktayız. Dolayısıyla pirim tahsilatımız olmadığı müddetçe bunlarla ilgili olarak da gelirlerimizin azalması söz konusu olur. Bu ödemelerimizi sağlıklı ve daha güzel bir şekilde yapmamızın önünde ciddi bir engel oluşur” dedi.
“YAKLAŞIK 9,5 MİLYON KAYIT DIŞI İSTİHDAM SÖZ KONUSU”
Kayıt dışı istihdam ile mücadele için özellikle Sosyal Güvenlik Reformu ile beraber çok ciddi çalışmalara başlandığını belirten Açıkgöz, 2008 yılında yapılan reform ile birlikte SGK'nın kurumsal yapısında da ciddi değişiklikler meydana geldiğini açıkladı. Öncelikle Teftiş Kurulu Başkanlığı'nın isminin Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı olarak değiştirildiğini, bunun nedeninin de öncelikle rehberliği ön plana çıkartacak bir anlayışla çalışmak olduğunu ifade eden Açıkgöz, “Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü adı altında kayıt dışı istihdamla Mücadele Daire Başkanlığı kuruldu. Yine illerde de bu merkez teşkilatımızın taşra birimleri olarak da ilgili servisler oluşturuldu. Kamu kurum ve kuruluşlarından aldığımız bilgi ve belgelerle, karşılaştırma bilgileriyle ciddi manada bu sorunla mücadele etmekteyiz. 2008 yılından bu yana almış olduğumuz bu bilgiler çerçevesinde 2 milyona yakın insanı kayıt altına almış olduk. Bu açıdan önemli bir hamle oldu. Kayıt dışı istihdam sorununa baktığımızda ciddi rakamlar elbette var ama çokta güzel gelişmeler var. 2000'li yıllarda yüzde 52-53 seviyelerinde olan kayıt dışı istihdam, bugün 2015 yılı Ocak ayı itibariyle yüzde 32,4'e kadar düşmüştür. Tabii bunlar kendiliğinden olan şeyler değil. Bu yapılan çalışmaların yansıması. Bugün kayıt dışı istihdam profiline baktığımızda yüzde 80'ler üzerinde tarım sektöründe kayıt dışı istihdam görüyoruz. İkincisi; inşaat alanında yüzde 40'lar seviyesinde. Dolayısıyla bugün Akademik Danışma Kurulu'nda gündeme aldığımız iki konuda hem tarım sektöründe hem de inşaat sektöründe kayıt dışı istihdamı nasıl azaltabileceğimiz ve çözüm önerileri. Yaklaşık 9,5 milyon kayıt dışı istihdam söz konusu. İstihdama katılım oranı değiştikçe bu oranda değişiyor. Ama biz bu konuyu oransal olarak takip ediyoruz. En son verilerimiz kayıt dışı istihdamı yüzde 32,4 olarak gösteriyor” diye konuştu.
İŞÇİ ÜCRETLERİNİN SGK'YA DÜŞÜK BİLDİRİLMESİ
Prime dayalı işçi ücretlerinin SGK'ya düşük bildirilmesinin de çalışanlar açısından ciddi bir sorun oluşturduğunu ifade eden Açıkgöz, bu durumdaki çalışanların emeklilik dönemlerinde daha düşük emekli aylığı alabileceklerine dikkat çekti. Bununla ilgili olarak futbol kulüplerinde ve diğer sektörlerde ciddi bir denetim gerçekleştirileceğini söyleyen Açıkgöz, “Bilindiği üzere işverenler çalıştırdıkları kişileri çalıştığı ücret üzerinden SGK'ya bildirmeli. Çünkü biz kendilerine emekli aylığını, olası bir iş kazasında onlara dönen istirahat paralarını bize bildirilen ücretler üzerinden yapıyoruz. Haliyle bize bildirilen ücretler sigortalılar açısından son derece önemli. Pirime esas kazançların düşük gösterilmesi konusu futbol kulüpleri ile ilgili yapmış olduğumuz çalışmada birazda medyatik bir konu olması hasabiyle gündeme geldi. Tabii esas sorunumuz sadece futbolcular, sporcular değil daha çok kitlelerin çalıştığı diğer sektörlerde var. Buna ilişkin getirilen tedbirlerden bir tanesi de eskiden biz çalışanların meslek bilgisini almazdık. Yani sadece isimler bazında bize bildirim yapılırdı. Şimdi yapmış olduğumuz bir çalışma neticesinde bir kişi ne iş yapıyorsa, hangi mesleği yapıyorsa uluslararası standartlara göre belirlenen bir kod ile kişinin meslek bilgisini alıyoruz. Örneğin bir işletmede müdür ile çaycı aynı kod ile bildiriliyorsa bunda bir sorun var demektir. Dolayısıyla biz artık bunları görebiliyoruz. Önümüzdeki dönemlerde bu analizleri yapmak suretiyle bu tür iş yerlerinde gerekli denetimleri yapacağız” dedi.