Afganistan'dan Taliban'ın yönetime geçmesiyle birlikte eski yönetimin üst düzey mafyatik yapılanmalar, yağma ve katliam sorumluları ülkeden firar etmişti.
Taliban'ın yönetimi devralmasının ardından, sadece Herat'ta 3 yılda 1100 fabrikanın faaliyete geçmesiyle binlerce kişi istihdam edildi.
Afganistan'ın hızla kendi kendine yetebilme ve kalkınma yolunda ilerleme planı olsa da çeşitli ülkeler de Afganistan ile ekonomik ilişkilerini ilerletmek isityor.
ÇİN-AFGANİSTAN İLİŞKİLERİ
Kuşak ve Yol Girişimi ile tarihi İpek Yolu güzergahında ulaştırma ve altyapı projeleriyle Doğu-Batı ticaretini canlandırmayı hedefleyen Çin, Afganistan'ın zengin maden kaynaklarının işletilmesine ve ülkenin yeniden inşasına yönelik iletişim, ulaştırma, enerji ve altyapı alanındaki projelere ilgi gösteriyor.
Çin'in Sincan Orta Asya Petrol ve Doğal Gaz Şirketi (CAPEIC), 2023'ün başında Amu Derya Havzası'ndan petrol çıkarmak üzere Afgan yönetimiyle anlaşmaya vardı.
Bu, Ağustos 2021'deki yönetim değişikliğinden sonra kurulan Afganistan geçici hükümetinin yabancı bir şirketle yaptığı ilk büyük çaplı kaynak çıkarma anlaşması oldu.
Ayrıca, yakın zamanda Logar vilayetinde bulunan ve ülkenin en büyük bakır maden sahası olan Mey Aynek de Çinli şirket Metallurgical Group Corporation (MCC) tarafından işletilmeye başlandı.
Ayrıca, ABD Savunma Bakanlığının, yaklaşık 1 trilyon dolar değer biçtiği Afganistan'daki lityum kaynakları, Çin başta olmak üzere çok sayıda ülkenin ilgisini çekmeye devam ediyor.
Afgan yönetimi, çeşitli Avrupa ülkeleri, Orta Asya ülkeleri, ABD, Rusya, İran ve Türkiye'den şirketlerle de birçok alanda yatırım görüşmeleri yaptı.
İç karışıklık yaşanan dönemde tahrip olan ya da gelişemeyen yol, baraj, su kanalları, elektrik üretimi, kuzey bölgesinde tren yolu, doğal gaz ve petrol üretimi gibi projeleri de canlandıran Afgan yönetimi, yenileri için de hazırlık yapıyor.
Bunlardan ülkenin kuzeyinde eski Afgan lider Davud Han'dan bu yana yapımı düşünülen Kuştepe Kanalı Projesi'nin inşası 2022'de başladı.
Proje kapsamında Afganistan'ı kuzey komşularıyla ayıran Amuderya Nehri'nin suyunun bir kısmı 285 kilometrelik kanal ile ülke içlerine taşınacak. Söz konusu proje ile 550 ila 600 bin hektarlık alanın tarıma kazandırılması hedefleniyor.
Uyuşturucu ile mücadele
Afganistan, ABD işgali sonrasındaki dönem dahil olmak üzere dünyanın en büyük uyuşturucu üretim yataklarından biriydi ve ülkede üretilen afyon, küresel tedarikin yüzde 80-85'ine denk geliyordu.
Yeni yönetim, haşhaş ve kenevir başta olmak üzere "sarhoşluk veren her türlü uyuşturucu ham maddesi"nin ekimini, kullanımını ve ticaretini yasaklayarak sıkı tedbirler aldı.
Afgan güvenlik güçleri ve yetkililer, halk için önemli bir gelir kaynağı olmasına karşın tarlaları gezerek bunları büyük ölçüde ortadan kaldırdı.
Tedbirlerin olumlu sonuç vermesi, uluslararası alanda da takdir gördü.
Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi (UNODC), Kasım 2023 raporunda Afganistan'da haşhaş ekimi ve afyon üretiminin 2022'ye göre yüzde 95 gerilediğini açıkladı.
TÜRK ŞİRKETLERİN AFGANİSTAN'DAKİ İNŞA FAALİYETLERİ
Afganistan'da Ağustos 2021'de meydana gelen yönetim değişikliği sonrası ülkeden ayrılmayıp yatırımlarını sürdüren Türk şirketi 77 İnşaat, 2024 yılı Kasım ayında yeni enerji projesinin temelini attı.
77 İnşaat'ın Kabil'in Surubi ilçesinin Naglu bölgesinde 300 dönüm arazi üzerine inşa edeceği 22,75 megavat kurulu güç kapasiteli güneş enerjisi santralinin temel atma töreni, Türkiye'nin Kabil Büyükelçiliği Maslahatgüzarı ve Misyon Şefi Cenk Ünal, 77 İnşaat Şirketi Yönetim Kurulu Başkanı Süleyman Ciliv, İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) Afganistan Ofisi Genel Müdürü Dr. Muhammed Said El-Ayaş, emekli Büyükelçi Hüseyin Avni Botsalı, Afganistan geçici hükümeti Başbakan Yardımcısı Molla Abdulgani Birader, Mülteci ve Geri Dönüşler Bakan Vekili Halilurrahman Hakkani, Kentsel Kalkınma ve Mesken Bakan Vekili Mevlevi Abdullah Numani, Afganistan Ulusal Elektrik Şirketi Brişna Genel Müdürü Abdulbari Ömer ile çok sayıda yetkili ve personelin katılımıyla gerçekleştirildi.
Bir yıl içerisinde faaliyete geçmesi beklenen güneş enerjisi santralinin senelik 43 gigavat saat enerji üretimi ile başkent Kabil de dahil olmak üzere çevre illerde binlerce ailenin ihtiyacını karşılaması bekleniyor.
77 İnşaat, 20 yıl boyunca söz konusu santralin işletmesini üstlenecek.
Diğer Türk firmalarına örnek oluşturacak
Türkiye'nin Kabil Büyükelçiliği Maslahatgüzarı ve Misyon Şefi Cenk Ünal, törende yaptığı konuşmada, Türk inşaat şirketi 77 İnşaat'ın Afgan halkının ihtiyacını giderecek böyle önemli yatırımlara imza atmasından son derece memnun olduğunu söyledi.
Ünal, "Afganistan geçirdiği 40 yıllık savaşlar nedeniyle geride kaldı, altyapısı zarar gördü ancak şu an atılan ciddi adımlarla, altyapı adımlarıyla bu geride kalmışlık giderilmeye çalışılıyor. Afganistan'ın ihtiyaçlarının karşılanması için gerçekten önemli projeler yürütülüyor." diye konuştu.
77 İnşaat'ın kaliteli hizmetleriyle Afganistan'da önemli bir üne kavuştuğunun altını çizen Ünal, "Onların bu itibarlı çalışmaları, Afganistan'ın gelişmesi için attıkları adımlar diğer Türk firmaları için de örnek teşkil ediyor." dedi.
Türk firmalarının Afganistan'a yönelik ilgisinin arttığını belirten Ünal, daha fazla Türk firmasının ülkede yatırım yaparak Afganistan'ın kalkınmasında ve iki ülke ilişkilerinin gelişmesinde önemli roller üstlenmesini umduğunu vurguldaı.
Yeni projeler için görüşmeler sürüyor
77 İnşaat Şirketi Yönetim Kurulu Başkanı Süleyman Ciliv ise Afganistan'ın enerji potansiyelinin çok yüksek olduğunu belirterek, yabancı, Türk ve Afgan yatırımcılara ülkede iş yapma çağrısında bulundu.
Ciliv, "Afganistan'ın dostu ve nice yatırım projeleri olan şirket olarak bu ülkenin kalkınması ve Afgan halkının refah düzeyini artırmasına fayda sağlayacak her projede 'Afganistan'ın gelişmesi ve kalkınması için yanındayız' sloganıyla Afganistan yöneticileriyle omuz omuza çalışmaya hazır olduğumuzu bildiririz." diye konuştu.
Ciliv, çeşitli başka projelerin de hayata geçirilmesi için Afganistan yönetimiyle görüşmelerin sürdüğünü aktardı.
Yatırım projelerine ağırlık veriliyor
Afgan yetkililer de konuşmalarında Afganistan'da uzun yıllar süren çatışmalı ortam sonrası güvenlik ve istikrarın sağlandığını, bundan sonra kalkınma projelerine ağırlık verileceğini aktardı.
Afganistan Geçici Hükümeti Başbakan Yardımcı Vekili Molla Abdulgani Birader, Afganistan'ın enerjide dışa bağımlı olduğunu ve bütçesinin büyük bir kısmını buna harcadığını söyledi.
Altyapı projeleriyle ülke ekonomisini kalkındırmaya odaklandıklarını aktaran Birader, "Bu proje hem ülkemizin kalkınmasında hem de yenilebilir enerji kaynağı sağlama açısından çok önemli. Bu tür projeler dışa bağımlılığımızı azaltacaktır." dedi.
Bu arada, Afganistan'ın en büyük barajlarından Kajaki Barajı'nın işletmesini de elinde bulunduran 77 İnşaat, ülkede özellikle hidroelektrik, güneş ve rüzgar enerji kaynaklarına yönelik projeler geliştiriyor.
AA
