"Kısa ve geniş vadeli ekonomik planlar ile tahminlerin açıklandığı Orta Vadeli Program (OVP) 2022 – 2024 raporunda, enflasyon beklentilerine yapılan revizyon özellikle TCMB'nin ne zaman gevşeme döngüsüne gireceğinin merak edildiği bir dönemde önemli.Yıl sonu tüketici fiyatları enflasyonu tahmini, Hazine ve Maliye Bakanlığı nezdinde %16,2 olarak belirlenirken, Merkez Bankası'nın son enflasyon raporunda yaptığı tahmin %14,1 olmuştu." değerlendirmesini yapan Tera Yatırım Başekonomisti Enver Erkan, " Para otoritesi ve ekonomi yönetimi arasında bu kapsamda farklılıklar olduğu görülmekte.. Tabii, enflasyon tahmininin HMB tarafından hemen hemen piyasa konsensüsüne yakın oluşturulması kapsamında, eğer gerçekleşmeler bu doğrultuda olursa teoride faiz indirmek için elde olan alan da çok dar olacak." yorumunu yaptı
Analizde şunlara vurgu yapıldı: Enflasyon, Ağustos ayında yükselişine devam ederek %19,25 seviyesine geldi ve fiyat artış oranına göre ayarlanmış faiz oranını negatif bölgeye itti. Merkez Bankası, görev değişikliğinin gerçekleştiği periyottan sonra da faizleri enflasyonun üzerinde tutma taahhüdünü devam ettirmişti. Politika faizi üzerine çıkan enflasyonun, yakın dönem risklerinin de artması ya yöntem değişikliğinin ya da ilave politika tedbirlerinin uygulanması gerekliliğinin durumunu ortaya çıkardı. Bu dönemde manşet enflasyonun yanında, kontrol dışı volatil kalemlerin etkisinin indirgendiği çekirdek göstergeler ve beklenen enflasyona dair pozisyon alınabileceğine dair görüşler de var. Cumhurbaşkanı Sn. Recep Tayyip Erdoğan, yakın dönemde faizlerin düşebileceği değerlendirmesinde bulunmuştu"
Hazine ve Maliye Bakanlığı Orta Vadeli Programı'nda öne çıkan diğer başlıklar ise şöyle:
Enflasyonun 2022'de %9,8'e ve 2023'te %8'e düşeceği tahmin ediliyor. (2022 için tek hane tahminine karşılık, enflasyonda tek haneye düşüş sürecinin 2023'e uzayabileceğini düşünüyoruz. En dikkat çeken ayrıntı ise, 2024 yılı için %7,6, yani %5 hedefinin üzerinde bir tahmin açıklanması oldu)
GSYH büyümesi bu yıl %9 ve gelecek yıl %5 olarak görülürken, cari açığın GSYH'ye oranının 2021'de %2,6 ve 2022'de %2,2 olması bekleniyor.
Hükümet, bütçe açığının GSYİH'ya oranını 2021 ve 2022'de %3,5, 2023'te ise %3,2 olarak görüyor.
İşsizlik oranı bu yıl %12,6 olarak görülüyor ve gelecek yıl %12'ye gerilemesi bekleniyor.
Analizde şunların altı çizildi: "Bu yılın hedeflerini ve uzun vadeli hedefleri ayrı olarak ele almak gerekli. Öncelikle büyüme başlığından başlayacak olursak; öngörülen %9 tahmini piyasanın fikir birliğiyle uyumlu. Ekonomide seyreden iç talep – dış talep dengeleri, güçlü sanayi üretimi ve ihracat gibi unsurlar geçen yıldan devreden etkiyle de birleştiğinde bu yıl büyümenin %8 bandının üzerinde gerçekleşeceği anlaşılıyor. Son çeyrekte de talebin canlı seyredeceği, en azından dış talep tarafından dengeli bir destek geleceği öngörüsü büyüme projeksiyonları açısından da yukarı yönlü risk dengesini etkileyebilir.
İhracatın yüksek olması bunun en önemli göstergesi olarak değerlendirilebilir. Daha uzun vadeli bakıldığında ise; sadece iç talebe bağlı sürdürülebilir bir büyüme mümkün değildir. Sermaye akımlarının, özellikle Fed'in kararları neticesinde gelişmekte olan ülkelerin aleyhine dönmesi, bu konuda stratejik kararların alınmasını gerektirmektedir. Bu kapsamda dönemsel %9 veya çift haneli oranlarda yüksek büyümedense, uzun dönemde sürdürülebilir dengeli, ihracat ve üretim tabanlı, rekabetçi sektörlerde ve yüksek teknolojide ağırlığın artırıldığı, yeşil ekonomiye ve teknolojik dönüşüme ağırlık veren katma değerli bir büyüme modelinin inşa edilmesini gerektirmektedir. Ekonominin dünyanın döngüsel, çevresel ve teknolojik dönüşümüne uygun hale getirilmesi, uzun vadede değer katan nitelikli bir büyümenin sağlanmasında ve istihdamın da benzer şekilde yüksek nitelikli artmasına katkıda bulunacaktır."
"Büyüme ile diğer hedeflerle, en başta da enflasyon ile bir bağıntı kurmak gerekir" denilen analiz şöyle devam etti:
" Enflasyon içinde büyüme çok sürdürülebilir değil, bu yıl varsayılan tahmine göre %16,2 olarak gerçekleşmesi beklenen enflasyon kapsamında bu durumun yine aynı şekilde gerçekleşeceği anlaşılıyor. 4Ç21'de talebin canlı seyri, ithalata talebin yansıması gibi faktörler çerçevesinde enflasyon yaratan kalemlerin GSYH formülü içinde öne çıktığı görülmektedir. Büyümenin yatırım katmanından yansıma bulması, fiyat istikrarı başta olmak üzere makroekonomik stabilite ve öngörülebilirlik unsurları ile sağlanabilir. Çok yüksek büyümeden ziyade, dengeli uzun vadeli ortalamalara yakın bir büyümenin nitelikli unsurlarla da desteklenmesiyle sağlıklı olacağı üzerinde durmuştuk. Enflasyon yerine refah yaratan bir büyüme de, doğrudan yatırımın (hem yerel, hem yabancı), cari açığı da azaltan yüksek teknolojili üretim ve uzmanlaşmanın (yabancı yatırımlar know-how ve teknoloji transferi açısından da önemlidir, burada tecrübe edinecek nitelikli genç işgücü edindiği bilgiyle start-up yatırımları ve unicornlar yaratabilir), bunun ekonomik istikrar ve yerel paranın gücüne yansımasından ileri gelecektir. Hükümetin OVP kapsamındaki yakın ve gelecek dönem büyüme tahminlerini ele aldığımızda, 2022-2024 döneminde ortalama %5,3 tahmin ettiği görülüyor"
Analizde şu noktaların altı çizildi:
"Kur, makroekonomik stabilite ile çok alakalı. Enflasyonun da en önemli kaynağı olarak yer etmiş durumdadır. İthalat talebinin yansıması, son çeyrekte dış ticaret açığının olumsuz yansıması kaynaklı olarak cari işlemler açığının biraz açılmasına neden olabilir. İhracat büyümesinin de iyi gelişiyor olmasının oturtacağı dengeye bu senenin cari açık seviyesi açısından bakmak gerekir. Cari işlemler açığının da çünkü kur üzerinde önemli etkileri olacaktır.
Büyüme, fiyat istikrarı, finansal istikrar, yeşil dönüşüm, ödemeler dengesi başlıklarından sonra sıra istihdama geliyor. Sanayide yüksek teknolojili üretim ve bunun nitelikli işgücü ve pozisyonu yaratımı ile desteklenmesinin önemi ülkenin büyüme modelinin dönüşümü ve bunun kalkınma ile eş değer bir şekilde olması açısından önemlidir. Büyüme sağlarken, istihdam yaratabilmeniz de önemli. İyi eğitim almış ve inovasyona, Ar-Ge'ye yatkın yüksek nitelikli genç işgücüne de uygun pozisyon sağlayabilir olmak gereklidir. Bunun kısa vadede doğrudan yabancı yatırımlar (FDI) için uygun ortam oluşturulması, daha uzun vadede ise buradan elde edilen öğrenme ile yerli rekabetçi girişimlerin kurulması mümkün. Bugün genç nüfus işsizliğinin %20'lerin üzerinde olması, yükseköğrenim görmüş gençlerin çoğunun değerlendirileceği iş alanlarının eksikliği ile alakalı. İstihdamın istenen düzeyde olmadığı nüfusun belli kesimleri (genç, kadın vs.) özel programlarla ve planlamalarla desteklemek ve belli teşvik uygulamaları sağlamak da daha kısa vadede olumlu sonuçlar verebilir.
Kamu maliyesine bakış
Analizde 'kamu maliyesine bakış' başlığı altında ise şu değerlendirme yapıldı:
" GSYH'ye oran olarak merkezi yönetim bütçe açığının 2022 yılında %3,5, program dönemi sonunda %2,9 olarak gerçekleşeceği öngörülmektedir. Kamu kesimi borçlanma gereğinin azaltılması kapsamında kamuda tasarruf tedbirlerinin uygulanması gerekliliği ön plandadır. Vergi gelirleri anlamında, tabana yayılan vergi sisteminin uygulanabilirliği önemli, burada aynı zamanda ulusal refahın adil dağılımı açısından orta-alt gelir grubu üzerinde vergi yükünün hafifletilmesi ve dolaylı vergilerin ağırlığının doğrudan vergilere ve servet üzerinden vergilere kaydırılması gereklidir. Bu kapsamda, ekonomide kayıt dışılıkla mücadelede de etkin önlemler çerçevesinde devletin gelir kaybına uğraması önlenmelidir. Hazine borçlanmasında da, borçlanma maliyetlerinin düşürülmesi bağlamında fiyat istikrarı ve finansal istikrar uyumu gerçekleştirilerek, ülkenin dış borçlanma ve kredi profili olumlu bir şekilde etkileşime uğramalıdır"
