Mal ve hizmetlerde yaşanan fiyat artışı olarak tanımlanabilen enflasyon, sadece belirli bir mal ve hizmetteki değil ülkedeki fiyatların genel düzeyindeki artış hızını ifade etmektedir.
Örnek vermek gerekirse; yıllık tüketici fiyatları enflasyonunun yüzde 10 olması, tüketici fiyatları genel düzeyinin bir önceki yıla kıyasla yüzde 10 arttığını gösterir. Başka bir deyişle, bir önceki yıl 100 TL'ye alınan bir mal ve hizmet sepetinin bu yıl içinde 110 TL'ye yükseldiğini belirtir.
Enflasyonun çekirdeği....
Merkez bankası, ülkenin fiyat istikrarını sağlamakla görevlidir ve görevlerini yerine getirebilmek için çeşitli para politikaları uygular. Merkez bankalarının doğru para politikalarını uygulaması için fiyat gelişmelerini yakından takip edebilmeleri gerekir. Genel olarak merkez bankaları para politikalarını belirlerken Tüketici Fiyatları Endeksi'ni (TÜFE) baz alır. TÜFE, hizmet ya da malların tüketiciye satış yani nihai fiyatı üzerinde oluşan değişiklikleri ölçmeyi amaçlar. Bu mal ya da hizmetler, hanehalkının harcamalarından aldığı payla orantılı olarak endeksin hesaplamasında kullanılır. Ancak para politikalarını belirlemede TÜFE; sektörel şoklar, uluslararası gelişmeler, iklimden kaynaklı tarım ürünlerindeki fiyat hareketleri, kamu bazlı fiyat değişmeleri gibi geçici etkilerden dolayı yetersiz kalır.
Alman ekonomist literatüre soktu
Geçici fiyat şoklarını dışarıda bırakan ve bir ülkenin fiyat hareketlerinin ana eğilimini yansıtan çekirdek enflasyon, manşet enflasyon olarak da kabul edilen TÜFE'nin eksiğini kapatmak üzere hesaplanmaya başlanmıştır. İlk defa Alman ekonomist Otto Eckstein tarafından öne sürülen çekirdek enflasyon oranları, merkez bankalarının enflasyon eğilimleri hakkında doğru karar vermesini sağlayabilecek önemli bir kılavuzdur.
Para politikasının etkisi sınırlı
Merkez bankalarının para politikalarını belirlemede kullandıkları TÜFE endeksindeki kalıcı trendleri değerlendirmelerine yardımcı olan çekirdek enflasyon, para politikasının etkisinin sınırlı olduğu, kontrol dışı olarak tanımlanan gıda ve enerji gibi kalemlerin dışarıda bırakıldığı mal ve hizmetlerdeki fiyat artış hızıdır. Bir başka deyişle merkez bankasının doğrudan kontrolü altında olmayan gıda ve enerji gibi kalemlerin manşet enflasyondan çıkarılmasıyla elde edilen enflasyon oranına çekirdek enflasyon denir. Manşet enflasyon hesaplamasında kullanılan gıda kalemleri; mevsim farklılıkları ve hava koşulları nedeniyle yıl içinde fiyat dalgalanmaları yaşayabilir. Ayrıca benzin, doğalgaz, alkol ve tütün ürünleri gibi kalemler de arz ve talebe bağlı olmaksızın devlet tarafından farklı şekillerde fiyatlandırılabilir.
Hangi göstergelere dayanıyor?
Çekirdek enflasyon göstergeleri, Özel Kapsamlı TÜFE Göstergeleri olarak tanımlanır. Türkiye'de Türkiye İstatistik Kurumu tarafından yayımlanan çekirdek enflasyon göstergeleri ve kapsamları şöyle:
A grubu: Mevsimlik ürünler hariç TÜFE
B grubu: İşlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç TÜFEC grubu: Enerji, gıda ve alkolsüz içecekler, alkollü içkiler ile tütün ürünleri ve altın hariç TÜFE
D grubu: İşlenmemiş gıda, alkollü içecekler ve tütün ürünleri hariç TÜFE
E grubu: Alkollü içecekler ve tütün hariç TÜFE
F grubu: Yönetilen-yönlendirilen fiyatlar hariç TÜFE
