Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Aylık Fiyat Gelişmeleri Raporu'na göre, eylül ayında enflasyondaki yükselişte enerji ve hizmet fiyat gelişmeleri belirleyici olurken, temel mal ve gıda gruplarının enflasyona katkısı azaldı.
Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK) eylül ayında Tüketici Fiyat Endeksi'nin (TÜFE) yüzde 1,25 arttığını ve yıllık enflasyonun yüzde 19,58'e yükseldiğini açıklamasının ardından TCMB'nin Eylül Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu da yayımlandı.
Rapora göre, eylül ayı enflasyonundaki yükselişte enerji ve hizmet fiyat gelişmeleri etkili oldu. Bu dönemde petrol, doğal gaz ve kömür fiyatlarındaki artışlarla birlikte uluslararası enerji fiyatları olumsuz bir görünüm kaydettir. Eşel mobil sistemi akaryakıt fiyatları üzerindeki baskıları sınırlasa da yurt içi enerji fiyatları, şebeke suyu ile kömür ve odun gibi katı yakıt fiyatları kaynaklı arttı.
Yaz aylarında hızlanan gıda yıllık enflasyonu eylülde sınırlı bir oranda gerileyerek yüksek seviyesini korudu. Temel mal yıllık enflasyonu dayanıklı tüketim mallarında bir önceki yıldaki yüksek bazın da etkisiyle yavaşladı.
Hizmet enflasyonu, eylülde süregelen açılma etkilerine de bağlı olarak yükselirken, bu gelişmede okul ve üniversitelerin açılmasına bağlı etkiler dikkati çekti. Hizmet fiyat gelişmelerinin yansımasıyla B ve C göstergelerinde yıllık enflasyon artarken, göstergelerin yakın dönem eğilimlerinde yavaşlama kaydedilmekle birlikte yüksek seviyeler korundu.
Söz konusu gelişmelerle eylülde önceki aya göre yıllık tüketici enflasyonuna katkı hizmette 0,30 puan, enerjide 0,24 puan ve alkol-tütün-altın gruplarında 0,01 puan artarken, temel mal ve gıda gruplarının katkıları sırasıyla 0,16 ve 0,06 puan azaldı.
"Son dönemde aylık artışları hızlanan kirada eylülde de benzer bir eğilim hakim oldu"
Hizmet fiyatları, eylülde yüzde 1,62 yükselirken, grup yıllık enflasyonu 1,18 puan artarak yüzde 15,06 oldu. Yıllık enflasyon haberleşme hizmetlerinde geriledi, ulaştırma ve lokanta-otelde daha belirgin olmak üzere diğer alt gruplarda yükseldi.
Hizmet grubu yıllık enflasyonundaki yükselişte okul ve üniversitelerin açılmasıyla birlikte bağlantılı sektörlerde (üniversite harcı, yurt, servis ücreti) gerçekleşen güçlü fiyat artışlarının etkisi belirleyici oldu. Eğitim sektöründe sona eren geçici KDV indirimleri söz konusu fiyat artışlarını daha belirgin hale getirdi.
Ulaştırma hizmetlerinde eylül ayında fiyatlar yüzde 2,80 artarken, servis ücretlerindeki yükselişe bağlı olarak otobüs ile şehir içi yolcu taşımacılığı kalemindeki artış öne çıktı.
Lokanta-otel alt grubunda ise yemek hizmetleri fiyatlarındaki yüksek aylık artışlar yüzde 2,03 ile eylülde de devam ederken, konaklama hizmetleri fiyatlarındaki yükselişte yurt ücretlerindeki artış etkili oldu. Söz konusu gelişmelerle lokanta-otel alt grubunda yıllık enflasyon yüzde 23,27'ye ulaştı.
Son dönemde aylık artışları hızlanan kirada eylül ayında da yüzde 1,29 ile benzer bir eğilim hakim oldu ve yıllık enflasyon yüzde 10,85'e yükseldi. Diğer hizmetler alt grubunda ise üniversite eğitimiyle birlikte kreş ve gündüz bakımevi ücretlerindeki artışa bağlı olarak sosyal hizmetler kalemleri öne çıktı.
Temel mal yıllık enflasyonu, eylülde 0,90 puan azalarak yüzde 19,38'e geriledi. Bu dönemde yıllık enflasyon dayanıklı mal ile giyim ve ayakkabı gruplarında gerilerken, diğer temel mallarda yatay bir seyir izledi. Dayanıklı mal fiyatlarının eylülde yüzde 1,96 artmasında indirim kampanyalarının sonlandığı mobilya grubundaki yüzde 8,24'lük fiyat artışı öne çıktı. Öte yandan, beyaz eşya fiyatlarındaki aylık artış eğilimi sürerken, otomobil fiyatları ılımlı bir görünüm sergiledi. Söz konusu gelişmelerle dayanıklı mal grubu yıllık enflasyonu bir önceki yıldaki yüksek bazın da etkisiyle 2,09 puan azalarak yüzde 22,12'ye geriledi.
Giyim ve ayakkabı grubunda ise fiyatlar eylül ayında yataya yakın seyretti ve yıllık enflasyon sınırlı bir düşüşle yüzde 7,11 oldu.
"Yumurta fiyatlarında yüksek artış devam etti"
Enerji fiyatları eylülde yüzde 2,20 artarken, bu dönemde uluslararası enerji fiyatları petrol, doğal gaz ve kömür fiyatları öncülüğünde kayda değer bir yükseliş gösterdi. Yurt içinde ise yüzde 5,19 ile şebeke suyu ve yüzde 13 ile odun, kömür gibi katı yakıt fiyatlarındaki artışlar öne çıkarken, akaryakıt fiyatları ÖTV miktarı sıfırlanan LPG fiyatlarındaki artışın etkisiyle yüzde 0,60 yükseldi.
Bu dönemde tüp gaz fiyatlarında da bir miktar artış izlendi. Eşel mobil sistemi, enerji fiyatları üzerindeki baskıları hafifleterek tüketici enflasyonunu sınırlamaya devam etti. Söz konusu gelişmelerle yıllık enerji enflasyonu, eylülde 2,05 puan yükselerek yüzde 22,77'ye çıktı.
Gıda ve alkolsüz içecek yıllık enflasyonu 0,21 puan azalarak yüzde 28,79'a geriledi. Yıllık enflasyon işlenmemiş gıda grubunda sınırlı bir miktar gerileyerek yüzde 32,06 olurken, işlenmiş gıda grubunda yüzde 25,79 ile yataya yakın seyretti.
İşlenmemiş gıda grubunda mevsimsellikten arındırılmış veriler taze meyve ve sebze fiyatlarında eylül ayında son 2i aydır gözlenen yüksek artışlar sonrası bir miktar düzeltmeye (yüzde eksi 4,06) işaret etti. Böylece grup yıllık enflasyonu yüzde 33,41'e geriledi.
Bu dönemde, diğer işlenmemiş gıda grubunda yumurta fiyatlarında yüksek artışın devam ettiği izlenirken, tarımsal kuraklıktan olumsuz etkilenen bakliyat fiyatlarındaki yükseliş de dikkati çekti.
Aylık fiyat artışı bir miktar yavaşlayarak yüzde 1,46 olarak gerçekleşen işlenmiş gıda grubunda ekmek-tahıllar, alkolsüz içecekler ile uluslararası fiyatı artış kaydeden kahve öne çıkan alt kalemler oldu. Bu gelişmelerle taze meyve-sebze dışı gıda grubunda yıllık enflasyon yüzde 27,88 seviyesine yükseldi.
"Tüketici fiyatları üzerinde üretici fiyatları kaynaklı baskılar etkisini sürdürdü"
Yurt içi üretici fiyatları eylülde yüzde 1,55 yükselirken, yıllık enflasyon 1,56 puan azalarak yüzde 43,96'a geriledi. Üretici fiyatlarındaki bu gelişmede süregelen dış fiyat baskıları, arz kısıtları ve enerji fiyatları belirleyici olmaya devam etti. Öte yandan, petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının eğilimi bu dönemde geriledi.
Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, enerji yıllık enflasyonundaki artış ön plana çıktı. Aylık bazda fiyat artışları alt gruplar geneline yayılırken, en belirgin artış yüzde 2,73 ile dayanıklı tüketim malları imalatında gerçekleşti.
Eylül ayında dayanıklı tüketim malları grubu fiyatlarında meydana gelen artışta mobilya, ev aletleri ve tüketici elektroniği etkili olurken, dayanıksız tüketim malları fiyatlarındaki yükselişte meyve-sebze, süt ve diğer gıda ürünleri ile bazı tekstil ve giyim ürünleri öne çıktı.
Sermaye malı grubundaki yüzde 1,98'lik artışta metal ile bağlantılı ürünler, motorlu kara taşıtları ile bunların parça ve aksesuarları ve makinelerin etkisi hissedildi. Enerji grubu fiyatları ise rafine edilmiş petrol ürünleri, elektrik, su ve kömür fiyatları öncülüğünde yükseldi.
Ara malları grubundaki artışta demir-çelik ve ferro alaşımlar, tahıl ürünleri, kağıt ürünleri ve inşaatla bağlantılı kalemlerdeki fiyat artışları dikkati çekti. Bu gelişmelerle tüketici fiyatları üzerinde üretici fiyatları kaynaklı baskılar etkisini sürdürdü. AA
