Türk ekonomisi yüksek faiz ve enflasyonla yıllardan beri mücadele içerisinde. Hemen her hükümet faizleri aşağıya çekmek ve enflasyonu düşürmek için farklı ekonomik tedbirlere başvurmuştur.
Kısmi iyileştirmeler dışında bu konuda çok da başarılı sonuçların alınabildiğini söylemek ise mümkün değil.
Son dönemin mali tartışmaları arasında en dikkati çekeni ise "faizin mi enflasyonun mu; hangisinin neden hangisinin sonuç olduğu"
İşte bu tartışmaya "Çözüm örütmekten ziyade" farklı bakış açılarıyla değinmek istedik.
Gerçekten de bir neden sonuç ilişkisi var mı....
İşte konuya dair bazı yorumlar:
"KÖKENİNE BAKMAK GEREK"
"...Yüksek enflasyon mu faizin yükselmesine yol açar yoksa yüksek faiz mi enflasyonu yükseltir? İki tarafı da savunanlar var. İktisatçı olmayanların çoğu yüksek faizin enflasyonu yükselttiği görüşüne daha çok eğilim gösterirler.
Enflasyonla faiz arasındaki ilişkiyi tam olarak yerli yerine oturtabilmek için her şeyden önce hangi tür enflasyonla karşı karşıya olduğumuzu anlamamız gerekir.Monetarist iktisatçılar, Friedman'ın ünlü “enflasyon her zaman ve her yerde parasal bir olgudur” sözünden yola çıkarak enflasyonu para arzındaki artışın yarattığını öne sürerler. Para arzının artması demek talebin de artması demektir. Talep artarsa fiyatlar yükselir ve enflasyon oluşur.
Arz yönlü iktisatçılar, enflasyonun daha çok yüksek vergiler, sıkılaştırılmış denetimler gibi etkiler sonucunda yükselen maliyetler nedeniyle maliyet enflasyonu kökenli olduğunu öne sürerler.
Oysa enflasyon her iki etkiden de izler taşır. Yani bir ülkedeki enflasyon hem talep hem de maliyet kökenli unsurlar taşıyabilir. (mahfieğilmez.com)"
"KARIŞIK SİNYALLER ALIYORUZ"
...Ülkemizde faiz enflasyon arasındaki neden sonuç ilişkisi tartışması uzun süredir devam ediyor. Tartışmanın taraflarından biri faizlerin yüksek olmasının enflasyon sebebi olduğunu, diğeri de düşük faizin enflasyon sebebi olduğunu iddia ediyor.
Bu soruya yanıt vermek için faizlerle enflasyon arasındaki ilişkiye baktığımızda da özellikle son yıllarda karışık sinyaller alıyoruz. Örneğin 2018 yazında yaşadığımız yüksek kur artışı sonrası, kurun geçişkenliği dolayısıyla önce enflasyon ardından da faizler yükselmişti. Bu üç değişkenin değişme sıralamaları tam da saydığım gibi oldu. Yani önce kur, arkasından enflasyon, sonra da faizler yükseldi. Devam eden aylardaysa merkez bankası tarafından faizlerde yapılan yüklü indirimlerle beraber kurda düşüş, bunun arkasından da enflasyonda düşüş gerçekleşti. Bu deneyim bize, faizlerde yapılan indirimlerin dolar kurunda ve enflasyonda bir düşüş yarattığı algısı oluşturmuş olabilir.
Ama dönüp baktığımızda bu yıl yine faiz indirimleri devam etmesine rağmen, faiz indirimlerinin hem kurda sıçramaya hem de dolayısıyla enflasyonda yükselmeye sebep olduğunu gördük. O zaman başlıkta sorduğumuz sorunun her şartta aynı şekilde bir cevabı yok. Yani dünya çok “Ceteris Paribus” değil....(Emrah Lafçı. Dünya)
"VERİLERE DAYALI İSPAT ÜRETEMEZ"
....Ben de yirmi yıldan fazla bir süredir bunları yazıyorum. Faiz sebep, enflasyon sonuçtur.
Tabi bu, genel geçer ekonomi yaklaşımlarının aksine bir önermedir.Çünkü ortodoks ekonomi yaklaşımı, sürekli olarak ‘enflasyon sebep, faiz sonuçtur' der durur....Ancak bunu destekleyecek verilere dayalı hiçbir ispat üretemez. Üretmesi de mümkün değildir. Çünkü yanlıştır.Zaten bunu bir dogma olarak tercih etmiştir. Bir çeşit narkozdur. Bir öncül veya varsayım olarak kabul edilir. Halbuki tam tersi doğrudur. Yani faiz sebep, enflasyon sonuçtur...Biliyorsunuz devletimiz uzun yıllar borç-faiz-borç sarmalının esiri olmuştur. Borç alıyor, faizler yükseliyor ve borçları geri ödemek için yine borç alıyor.
Faizler yükseldiği için döviz ve enflasyon da yükseliyor. Çünkü genel kanının aksine, enflasyonun sebebi faizdir. Tekrarlayalım. Faiz sebep, enflasyon sonuçtur.Bunun da gayet net bir matematiksel açıklaması vardır.
Faiz, gelecek zamanda oluşacak bir artıştır. Yüz lirayı, yıllık yüzde 10 faizle borç verdiğinizde artış bir yıl sonra gerçekleşir.Bir yıl sonra vadesi dolan yüz lira, yüz on lira olur. Parada on liralık bir artış gerçekleşir. Diğer bir ifade ile bu üçlünün en önde gideni faizdir.Döviz ise şimdiki zamana ait bir artıştır. Anlıktır. Yani paranızı ne zaman değiştirecekseniz o zamanın değerinden değiştirirsiniz. Artar ya da azalır. Enflasyon ise geçmiş zamanın konusudur. Mal ve hizmetlerin fiyatı artmış veya azalmıştır. Ama net olarak olmuş bitmiş bir hadisedir.Zaten enflasyon değerleri verilirken hep geçmişe referans verilir. Geçen ayın enflasyonu, geçen yılın enflasyonu vb. gibi. Dolayısıyla teknik hesaplamalarda enflasyon net bir veridir. Gerçekleşmiş bir şeydir....(Prof. Dr. Mete Gündoğan Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Öğretim Üyesi.indyturk.com)"
