5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 4/a maddesi kapsamında (SSK'lı) çalışanların sigorta primi işverenlerince yatırılır. Prim tutarı brüt asgari ücret ile 7.5 katı arasındaki kazanç üzerinden ödenir. 2021 yılı için bir günlük prime esas kazanç tutarı 119.25 TL ile 894.37 TL arasında; bir aylık prime esas kazanç tutarı da 3577.50 TL ile 26 bin 831.25 TL arasındadır. Söz konusu kazançlar üzerinden işçi adına yüzde 14 oranında sosyal güvenlik primi, yüzde 1 oranında da işsizlik sigortası primi kesilir. Tek işverene bağlı olarak çalışanlar için Sosyal Güvenlik Kurumu'na (SGK) 2021 yılında azami 26 bin 831.25 TL kazanç üzerinden prim ödenmektedir.
Danışmanlık hizmeti verenler, avukatlar, doktorlar gibi bazı meslek mensupları aynı anda birden fazla işverene bağlı olarak çalışabiliyor. Her işveren, çalıştırdığı işçinin primini SGK'ya ayrı yatırıyor.. Bir kişi için A işveren 30 gün, B işveren 20 gün üzerinden prim ödese de işçinin aylık prim günü 30 olarak kabul ediliyor. İşverenlerce ayrı ayrı bildirilen aylık kazançların 2021 yılında 26 bin 831.25 TL'ye kadar olan kısmı emekli aylığı hesabında dikkate alınıyor. Bu tutarı aşan kısım ise emekli aylığı hesabında hiçbir şekilde dikkate alınmaz.
TAVANI AŞAN PRİM NASIL GERİ ALINABİLİR?
Aylık prime esas kazanç tavanını aşan tutarlar için işçi adına yatırılan sosyal güvenlik primleri ve işsizlik sigortası primleri iade edilir. İşveren adına yatırılan primler ise hiçbir şekilde iade edilmez.
Örneğin, bu yıl mayıs ayında SGK'ya A işverenince 25 bin TL, B işverenince 20 bin TL kazanç bildirilen işçi, toplam 45 bin TL kazancın SPEK tavanını aşan 18 bin 168.75 TL tutarındaki kısmına karşılık gelen işçi primlerini geri alabilir. Bu da tavanı aşan kazancın yüzde 15'i oranındadır. Örneğimizdeki işçi, 2 bin 725.31 TL primi geri alır.
İade başvurusunun, işyerlerinin bağlı bulunduğu sosyal güvenlik il müdürlüğü veya merkez müdürlüğünden herhangi birine yapılması mümkündür. İşyerleri farklı illerde ise il müdürlükleri arasında yazışma yapıldıktan sonra iade işlemi gerçekleştirilir.
SGK YAZILI TALEPTE BULUNMAYANA İADE YAPMAZ
Birden fazla işverene bağlı olarak çalışanların tavanı aşan kazançlarından kesilen primler, SGK tarafından kendiliğinden iade edilmez. İade için hak sahibi kişinin yazılı başvuruda bulunması gerekir.
SGK, dilekçenin verildiği tarihi izleyen ay içinde ödemeyi yapar. İade edilen prim için faiz uygulanmaz. Dolayısıyla iade başvurusunun, bekletmeksizin yapılmasında yarar vardır.
Prim iadesinde on yıllık zaman aşımı uygulanıyor. Geçmiş yıllarda tavanı aşan kazanç bildirilmiş olanlar geçmişe doğru on yıllık süredeki primlerin iadesini isteyebilirler.
Prime esas kazanç ile brüt ücretin karıştırılmaması gerekir. Tek işverene bağlı olarak 40 bin lira brüt ücret alınsa da bu ücretin yalnızca 26 bin 831.25 TL'lik kısmı için prim ödenir. Bu nedenle, tek işverene bağlı çalışanlar açısından iade hakkı doğmaz.
Tavanı aşan tutarın priminin iade edilebilmesi için işverenin SGK'ya primi yatırmış olması gerekir. İşveren aylık prim bildiriminde bulunduğu halde SGK'ya primi ödememiş ise iade söz konusu olmaz.
EMEKLİ İŞÇİLER DE PRİM İADESİ ALABİLİR
Prim iadesinden, birden fazla işverene bağlı olarak çalışan emekli işçiler de yararlanır. Emekli olduktan sonra sigortalı çalışmaya devam edenler için işçi payı olarak yüzde 7.5 oranında prim kesilir. İşsizlik sigortası primi ise kesilmez. Bu nedenle, emekli işçilerin tavanı aşan kazançlarının yüzde 15'i oranında değil, yüzde 7.5'i oranında prim iadesi yapılır.
