Bir petrol türevi olan doğal gaz, yerkabuğunun içindeki fosil kaynaklı bir çeşit yanıcı gaz karışımı. Metan gazı, etan , propan ve bütan gazlarından oluşmaktadır. İçeriğinde az miktarda karbondioksit, azot, helyum ve hidrojen sülfür de bulunmaktadır. Doğal gazı oluşturan hidrokarbon bileşikleri, yeraltındaki petrolün de bileşenleridir. Gaz, yer altında yalnız başına veya petrol ile birlikte bulunabilir. Petrol gibi doğalgaz da kayaçların mikroskobik gözeneklerinde bulunur ve kayaç içerisinde akarak üretim kuyularına ulaşır.
Doğal gaza "ekonomik" bakış
GAZBİR'in yayınladığı “Aralık 2020 Doğal Gaz Sektör Raporu”na göre, geçen yıl ülkemizde toplam doğal gaz tüketimi 47.740 milyon metreküp olarak gerçekleşti. Konutlarda 15.391 milyon metreküp, sanayide 12.730 milyon metreküp , elektrik santrallerinde ise 13.625 milyon metreküp doğal gaz kullanıldı.
Peki doğalgazın Türkiye ve dünya genelinde kullanımında hangi aşamalardan geçildi. İşta doğalgazın ana hatlarıyla ekonomik yolculuğu:
Çinliler kullandı İngilizler yaydı
Tarihsel kaynaklar doğal gazın ilk kez M.Ö.900'lerde Çin'de kullanıldığını göstermektedir. Gazı kendi çıkarları için kullanılabilecek şekilde taşımanın bir yolunu ilk bulanların Çinliler olduğuna inanılıyor. Gazı hareket ettiren bambu boru hatları inşa ettiler.Doğal gazın yaygın kullanımına 1790 yılında İngiltere'de başlanmıştır. Boru hattı taşımacılığıyla birlikte 1920'lerde artan doğal gaz kullanımı, İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra hızla artmıştır.
Amerikalılar stratejikleştirdi
Enerji sektöründe ilk kez ABD'de kullanılmaya başlanan doğal gazın dünya enerji tüketimindeki payı 1950'li yıllarda yüzde 10'u geçmemekteydi. Geçmişte petrol üretimi esnasında ortaya çıkan yararsız bir atık olarak görülen ve üretim tesislerinde yakılarak uzaklaştırılan doğal gaz, günümüzde stratejik bir enerji kaynağı olarak sıklıkla evlerde ve endüstride kullanılmakta.ABD'de büyük bölümü II. Dünya Savaşı sırasında döşenmiş yaklaşık 3,2 milyon km doğal gaz boru hattı bulunmakta.
Türkiye'de ilk gaz kullanımı
Türkiye'de doğalgazın varlığı ilk defa 1970'lerde keşfedilmiş ve bazı tesislerde kullanılmış, ancak kaynaklardaki rezerv ve üretim miktarı düşük olduğu için yaygınlaştırılamamıştır.Türkiye'de bulunan doğal gaz ilk defa çimento fabrikalarında kullanılmıştır.1984 yılında Sovyetler Birliği ile doğalgaz sevkiyatı konusunda bir anlaşma imzalanmış, daha sonra da Bakanlar Kurulu kararı ile satın alman gazın sanayi ve şehir şebekelerinde kullanılması kararlaştırılmıştır.Abonelere ilk doğalgaz 1992 yılının ocak ayında verilmiştir. Daha sonraki çalışmalar ise İGDAŞ bünyesinde yürütülmüştür. Bu gelişmelerin yanında, yatırımların çok uzaması ve halkın doğalgaz konusunda yeterli düzeyde bilinçlendirilmemesi neticesinde, 1990'lı yıllara gelindiğinde hava kirliliği tüm çirkin yüzünü İstanbullulara göstermeye başlamıştır
Kimler üretici konumda?
Bugün Antarktika dışında tüm kıtalarda doğal gaz üretimi sözkonusu. Bu sektörde en büyük üretici Bağımsız Devletler Topluluğu. ABD, Kanada ve Hollanda, Rusya, Azerbaycan ve İran da önemli doğal gaz üreticisi konumundaki ülkeler.
Bu gazı verimli ve en ucuz taşımanın yöntemi ise boru hattıdır. Doğal gaz basınçlı tanklarda sıvılaştırılmış olarak da taşınabilen enerji kaynağı.Sıvılaştırılmış doğal gaz olarak isimlendirilen LNG, taşıma sırasında çok yüksek basınç altında ve düşük sıcaklıklarda tutulması zorunluluğu, bu taşıma yöntemini boru hattı yöntemine göre daha verimsiz hale getiurmektedir.
Rezervde başı çeken ülkeler
OPEC'in 2019 yılı verilerine göre doğalgaz rezervinde ilk 10 ülke şöyle:
Rusya: 50.279 milyar metreküp
İran: 33.988 milyar metreküp
Katar: 23.831 milyar metreküp
ABD: 14.254 milyar metreküp
Türkmenistan: 12.177 milyar metreküp
Suudi Arabistan: 9.423 milyar metreküp
Birleşik Arap Emirlikleri : 6.091 milyar metreküp
Nijerya: 5.761 milyar metreküp
Venezuela: 5.674 milyar metreküp
Cezayir: 4.504 milyar metreküp
