Akaryakıt kaçakçılığı, belirli bir seviyenin altında ulusal marker içeren veya hiç içermeyen akaryakıtın gümrük işlemlerine tabi tutulmaksızın yurda sokulması veya yurtiçinde ticari amaçla kaçak akaryakıt üretilmesi, satılması, nakledilmesi, bulundurulması, depolanması veya satın alınması eylemini oluşturmaktadır.
Yakıtta kaçakçılığın türleri
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'nda (EPDK) yıllarca Denetim Dairesi Başkanı olarak görev yapan Mehmet İbiş'in “Petrol Piyasası Hukuku ve Uygulamaları” kitabında yer alan ve bugüne dek saptanan 19 kaçakçılık yöntemi şöyle:
Çift konşimento (fatura),
Mahrece iade,
Transit ticaret kapsamında yapılan kaçakçılık,
Deniz yoluyla yapılan kaçakçılık,
Standart depo muafiyetinin suiistimaliyle yapılan kaçakçılık,
Diplomatik muafiyet kapsamında gerçekleştirilen kaçakçılık,
On numara yağ uygulamaları ve bu uygulama üzerinden yapılan kaçakçılık,
Ulusal marker biriktirmeyle kaçakçılık,
Teminat karşılığı ÖTV ötelenmesiyle oluşan kaçakçılık,
Teminat mektubu tutarının yüksek gösterilmesi ve teminat mektubunun idarenin teyidi olmadan çözülmesiyle ortaya çıkan kaçakçılık,
Fatura ticareti yoluyla kaçakçılık,
Dağıtım şirketleri arası ticaret yoluyla kaçakçılık.
Gümrük beyannamesi ve eki belgelerde usulsüzlük yoluyla kaçakçılık,
ÖTV oranlarındaki farklılıktan yararlanılarak yapılan kaçakçılık,
ÖTV'siz ve ÖTV'si “sıfır” olan akaryakıt satışının suiistimal edilmesiyle gerçekleştirilen kaçakçılık,
Sahte fatura bildirimi ile kaçakçılık,
Dahili kabotaj kapsamında yapılan kaçakçılık,
Ham petrol boru hattından yapılan kaçakçılık,
Karayoluyla yapılan kaçakçılık,
Bakanlık hangi önlemleri alıyor?
Maliye Bakanlığı, akaryakıt kaçakçılığının önüne geçmek için plakayı kendisi okuyan pompa uygulamasına geçmiş durumda. Her bir aracın hangi pompadan hangi gün ve saatte ne kadar yakıt aldığı ve bunu hangi sürede kullandığı kolaylıkla ve eşzamanlı olarak takip edilebilecek. Maliye Bakanlığı, plaka takip sistemi yoluyla sahte plakalar üzerine yakıt almayı engelleyecek. Diğer yandan gider gösterebilmek adına manuel olarak farklı plakalar girmek mümkün olamayacak. Ayrıca her bir aracın aldığı yakıt ile ne kadar mesafe kat ettiği ve birbirine yakın zamanlarda gerçekleşen mükerrer yakıt alımları görülebileceğinden bunun getirdiği vergi kayıplarının önüne geçileceği düşünülüyor.
Yıllık vergi kaybını telafi
Maliye Bakanlığı bu önlemlerin yanında yıllık vergi kaybının 2,5 milyar doları bulduğu kaçak akaryakıt pazarını yok etmek için kaçakçıların imalatta kullandığı 10 numara yağ denetimlerini de sıklaştırmış durumda. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu gibi diğer ilgili kuruluşların da sürece katılımı ile Maliye Bakanlığı akaryakıt kaçakçılığının belini kırmayı hedefliyor.
Kaçak akaryakıt alımı anlaşılır mı?
Kaçak akaryakıt alma konusunda endişe yaşayanların mutlaka aldıkları yakıtın fişinin doğru verildiğini kontrol etmesi gerekiyor. Hem yakıt cinsi hem de miktarının fiş veya faturada doğru yazılmış olduğu görülmeli. Bu şekilde yapılacak kontroller, yasal bir sürece başvurulması halinde en önemli delil olur. Bu çerçevede piyasanın aşırı altında fiyatlarla yakıt satan istasyonlara şüphe ile yaklaşmak gerekir. Normalin çok altındaki fiyatlara doğru ürün almak pek mümkün değil. Bu nedenle bilinen akaryakıt şirketlerinden ve onların bayilerinden gerçekçi fiyatlara yakıt almak, kaçak akaryakıt almış olma endişesinden uzak kalmayı sağlamaktadır.
Kontrol ve takip süreci
Kaçak akaryakıtla mücadele kapsamında Maliye Bakanlığı'nın yeni yol haritasında plaka üzerinden anlık satış takibi yapılması yer alıyor. Pompalar plakayı otomatik olarak okuyor, böylece satılan akaryakıt anında izleniyor. Araçtan başlayarak tüm istasyonların ne kadar satış yaptığı takip edilirken, Maliye her aracın ne kadar yakıt aldığını bildiği için istasyonun yanlış beyanında sistem uyarıyor. Kayıt dışı ekonomi ile mücadele kapsamında yürütülen eylem planına göre, alış-satış bilgileri yeni nesil ödeme kaydedici cihazlar üzerinden Gelir İdaresi Başkanlığı Bilgi İşlem Merkezi'ne online olarak ulaştırılmakta.
Ceza nasıl uygulanıyor?
Akaryakıt kaçakçılığında; "aldatıcı işlem ve davranışlarla gümrük vergilerini kısmen veya tamamen ödemeksizin kaçak akaryakıtı ülkeye sokan kişi 4 yıldan 10 yıla kadar hapis cezası ve 20 bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır" şeklinde de yasal uygulama bulunuyor.
