Sıklıkla karşılaştığımız kelimelerden biri de liberalizmdir. Karşılaşılan diğer kelimelere kıyasla her ne kadar herkes tarafından anlaşılamayan, bilindiği düşünülse dahi farklı anlamlar verebilecek olan liberalizm başlıca politik ve ekonomik alanlarda kullanılarak varlığını sürdürmüştür. Dilimize Fransızcadan geçen bu kelime, en basit haliyle ‘özgürlük' anlamına gelen “liberte” kelimesinden türetilmiştir. Aynı şekilde bu kelimenin Latince kökeni ise ‘özgür' anlamına gelen “liber”dir. Bu noktada, özgürlükten kasıt bireysel hak ve hürriyetlerin diğer her meseleden önce geldiğini savunmaktır. Siyasi açıdan bu tanımı değerlendirecek olursak, toplumların ilerleme kaydedebilmelerinin bireysel özgürlüklerini korumak; bunun üstüne iktisadi rekabet kurarak yapabilecekleri çıkarımı yapılabilir. Pek çok kişi tarafından basitçe özgürlük anlamına gelen liberalizm aslında nedir? Liberalizm nasıl ortaya çıkmıştır? Liberal olan kişiyi niteleyecek özellikler nelerdir? Geçmişten günümüze liberal olarak nitelendirilen ünlü isimler kimlerdir? gibi soruların cevabını tüm detaylarıyla aşağıda bulabilirsiniz…
Liberalizmin sözlük anlamı nedir?
Liberalizm kısaca baskıcı ve otoriter devlet sistemine karşı çıkan bu düzeyde sosyal, ekonomik ve siyasal bağlamlarda bireysel özgürlüğü savunan bir disiplindir. Felsefik boyutta incelenecek olursa, temel bir şekilde sunulan tüm fikir ve inanışlara saygı duyulması gerektiğini vurgulayan bir öğreti alanıdır. Buradan liberalizmin hem sosyalist hem de monarşik yönetim modellerine karşı olduğu çıkarımını yapabiliriz. Temelleri 17. yüzyılda atılan bu disiplin genel olarak seküler bir anlayışa dayanmaktadır; kaldı ki fikir ve inanç özgürlüğünün vurgulanması buna bir açıklık getirmektedir.
Liberalizm nasıl ortaya çıkmıştır?
Liberalizm ilkesinin aydınlanma çağının bir ürünü olduğunu söylemek gayet doğal bir tutum olacaktır. Bunun önemli sebeplerinden biri ise 17. yüzyılda feodalizmin yıkılması ve kilisenin halk üzerinde aktif bir şekilde sahip olduğu otoritesini sosyal, siyasi ve ekonomik boyutlarda kaybetmeye başlamasıyla doğrudan ilişkilidir. Kilisenin otoritesi ve krallıkların güçlerini kaybetmeleriyle birlikte monarşiye dayalı yönetim modelleri yerini demokratik yönetime bırakmaya başlamıştır. Geleneksel toplumsal bağlardan uzaklaşan halkın bireysel farkındalık düşüncesi de eş zamanlı olarak gelişmiştir. Bireysel farkındalığı gelişen halklar arasında kimlik arayışı ve aidiyet tanımlaması gibi kavramlarda etkin olmaya başlamıştır. Böylesi bir değişimin yaşandığı toplumlarda din ve soy birliği gibi geleneksel yaklaşımlarında etkisi sarsılmaya başlamıştır. Tam da bu noktada halkın kendi kendine hükmetme düşüncesinin yoğun bastığı bir atmosfer yayılmış olup beraberinde düşünce, inanç ve ifade özgürlükleri yeniden tanımlandırılmıştır. Farklı görüşlerin özgürce sunulduğu, bireylerin dilediklerince düşüncelerini paylaştığı bir atmosferin yayılmasına zemin hazırlamıştır. Liberalizm bu şekilde akıllarda kalmaya devam eden bir disiplin olmakla beraber, pek çok ünlü isme de yükselme fırsatı sunmuştur. Peki liberal olan kişiyi niteleyecek özellikler nelerdir? Geçmişten günümüze liberal olarak nitelendirilen ünlü isimler kimlerdir?
Liberal kime denir?
Liberalizm başlıca bireyselcilik, hoşgörü, özerklik, bireysel özgürlük, tarafsızcılık, çoğulculuk, öz-sahiplik ve saygı gibi temel ilkeler üzerine ortaya çıkmış bir disiplindir. Bu bağlamda liberal olarak tanımlanacak bir kişinin bu tarz özelliklere sahip olması beklenir. Öte yandan liberalizm, her ne kadar felsefik ve sosyal bağlamı olan bir ilke olsa da liberal diye tanımlandırdığımız kişileri siyaset ve politika alanındaki temel ilkeleri savunan kişilere atfederiz.
Neoliberalizm nedir? Liberalizm'in bir diğer kuşağı olarak adlandırılır. Neoliberalistler, kapitalistler gibi serbest piyasa ekonomisini savunur. Bu sistemde fiyat denetimi yapan devlet kurumları değil özel kurumlardır. Bir diğer özelliği is özel şirketlere en fazla serbestlik tanıyan ekonomi modeli olmasıdır. Merkezi planlamaya da karşı çıkan Neoliberalizm temsilcileri, iktisadi alanda özgürlüğü savunmuştur.
Günümüze ulaşan en önemli liberaller kimlerdir?
Klasik liberalizm disiplininin kurucusu İngiliz düşünür ve 17. yüzyıl felsefesinin ana hatlarından biri olan John Locke'dur. 1600'lü yıllar içerisinde yaşamış olan düşünürler bireysel özgürlüğün tanımını her bireyin hür doğduğunu iddia ederek savunmaktadır. Düşünürlerin yön verdiği ve günümüzde dahi etkisini sürdüren liberalizm düşüncesiyle beraber edebiyat alanında da pek çok gelişmeler yaşanmıştır. Artık yazarlar özgürce yazıyor, yazdıklarını halka sunuyor hale gelmişlerdi. Liberalizmin en önemli düşünürleri ve en ünlü eserleri aşağıdaki şekilde sıralanabilir:
John Locke - Anlama Yetisinin Yönetimi Üzerine
Eramus - Deliliğe Övgü
Niccola Machievelli -Prens
Jose Ortega J. Gasset - Kitlelerin Ayaklanması
Eramus - Deliliğe Övgü
Thomas Hobbes - Leviathan
Jean Jacques Rousseau
Emmanuel Joseph Sieyès
Adam Smith
