Temerrüt, borçlanmış olan bir kişinin borcunu hukuka aykırı olacak şekilde ödeyememesidir. Alacaklı ya da borçlu kişilerden birinin, sorumluluklarını zamanında yerine getirememesi durumunda temerrüt kavramı ortaya çıkmaktadır.
Temerrüt, hukuken iki temel türe sahip. Bunlar alacaklının temerrüdü ile borçlunun temerrüdü olarak birbirinden ayrılır. Borçlu tarafından belirlenen koşullara uygun olarak ifa edilmek istenen borcun alacaklı tarafından kabul edilmemesi halinde bu alacaklı temerrüdü olarak adlandırılır.Borçlunun, borcunu gereken zamanda ödeyememesi durumu ise borçlu temerrüdü olarak tanımlanan bir durum.
Temerrüde düşme hali
Temerrüde düşmek, borçlu tarafın borcunu zamanında ödeyemediği durumlarda oluşan tanım. Burada temerrüde düşme kavramı iflas etmek ve borcu hiçbir zaman ödeyemeyecek olmak şeklinde anlaşılmamalı. Borçlu, borcunun tamamını ya da bir kısmını gereken sürede ödeyemediği durumlarda temerrüde düşer.
Tarafların temerrüde düşme olasılığı öngörülebilir. Temerrüdün tanımı varlık sınıfı, düzenleyici otoritenin kuralları, borçlanma sözleşmesi şartlarına göre şekillenir. Bu sebeple, temerrüt olasılığı hesaplanırken temerrüdün altında yatan sebepler irdelenmeli. Temerrüt olasılığı, mevcut şartlar doğrultusunda yapılan değerlendirmeler sonucu ileriki dönemde borçlunun temerrüde düşme ihtimalinin öngörülmesi halidir.
Temerrüt faizinin oluşumu
Temerrüt faizi, gecikme faizi ile aynı manaya gelmemektedir. Bu faiz, gecikme faizinden bir sonra varlık gösteren aşamadır.Kredi anaparasının kapaması ya da kredi taksitinin ödeme zamanı geldiğinde, borçlu bu ödemeyi zamanında yapmazsa ertesi günden itibarıyla öncelikle gecikme faizi işletilmeye başlar. Hukuki olarak da, sözleşme ile belirlenen, borçluya tanınan süre aşılıp da takip durumu ortaya çıktığında, temerrüt faizi işletilmeye başlanır. Temerrüt faizi, gecikme faizine göre daha yüksek oranlarda belirlenen bir tür ceza yaptırımı.
Temerrüte Düşmenin Kriterleri Nelerdir?
Borçlunun borcunu ödeyemeyeceğine kanaat getirilmesi için birtakım kriterlerin gözlenmesi gerekir. Bu kriterler aşağıdaki gibidir:
Finansal güçlük yaşanması
Finansal güçlük, şirket faaliyetlerinde likidite dengesinin bozulması durumudur. Buna örnek olarak alacak yönetiminde meydana gelensorunlar, mali yapı oranlarında negatif yönde ayrışmaların olması, yönetim ve ortaklıklarda meydana gelen dengesizlikler gösterilebilir. Yaşanan finansal güçlük arttıkça temerrüt riski de artar.
Teknik ödeme güçlüğü çekmek
Şirketin sahip olduğu varlıkların borçlarından küçük olması, şirket zararının özkaynağını aşması gibi sebeplerden dolayı vadesi gelen borçların ödenememesidir.
Borçlarda yeniden yapılanma
Yeniden yapılandırma, borçluların finansal zorlukların üstesinden gelebilmeleri için yapmak zorunda oldukları iyileştimelerdir.Bu zorlukların birine ya da tümüne maruz kalan şirketler için temerrüt oranı artmaktadır.
Borsada durum
Borsada gerçekleştirilen işlemlerin sonunda, teminat açığı olan hesaplara Takasbank tarafından “teminat tamamlama çağrısı” yapılır. Bu çağrının belirtilen sürede (T+1 günü saat 15:00'a kadar) yerine getirilmemesi durumunda müşteri hesabı temerrüde düşer. Bu süre içinde teminat açığı kapatılırsa birinci temerrüde düşülür ve üyeye İMKB Repo-Ters Repo Pazarı'nda veya TCMB Bankalararası Para Piyasası'nda oluşan bir gecelik ağırlıklı ortalama faiz oranlarından en yüksek olanının bir katı oranında temerrüt faizi uygulanır.Temerrüdün belirlenen süreden sonra karşılanması ya da daha sonraki günlere kalması durumunda ise ikinci temerrüde düşülmüş olur. İkinci temerrüdün oluşması halinde bu kez, uygulanan faiz oranı üç katına çıkmaktadır.
