Son yıllarda merketler kurban satışına da başladı. Canlı kurban satışı yapıldığı gibi hisse bazlı olarak kesilmiş ve parçalanmış kurbanlar da vatandaşlara ulaştırılıyor. Vatandaşlar zincir marketlerden aldıkları büyükbaş ve küçükbaş kurbanların caiz olup olmadıklarını araştırıyor.

Marketlerden alınan kurban caiz mi?

Bu soruya geçtiğimiz yıllarda Din İşleri Yüksek Kurulu Başkan Vekili Doç Dr. Cenksu Üçer'den yanıt gelmişti. Üçer açıklamasında zincir marketlerden Kurban alınması ibadet esaslarına göre değerlendirildiğinde caiz olmadığını dile getirdi.

Zincir marketlerden kurban hissesi almak geçerli mi?

Kurban ibadetinin geçerli olması için bazı şartların yerine getirilmesi gerekiyor. Bunlardan biri de kurban hisselerine sahip olanların hepsinin Müslüman olması. Dolayısıyla marketten kurban hissesi aalınırken diğer hissedarların Müslüman olup olmadığı bilinemiyor. Ayrıca bir büyükbaş hayvanlar bir kişiden yedi kişiye kadar ortak olarak kurban edilebilir. Bu durumda marketten alınan kurbanın kaç hisseye bölündüğü tam olarak bilinemiyor.

Bir kişi, market veya kuruluşun henüz mülkiyetinde olmayan bir hayvanı/ hissesini kurban olarak satması caiz midir?

Mevcut olmayan ancak vasıfları belirlenmiş bir malın peşin parayla satılmasına selem akdi denir. Mal sahibi, ortada olmayan belirli vasıflardaki bir hayvanı taahhüt edip satıyorsa bu durum selem akdine gireceğinden mezhepler arasında ihtilaf söz konusudur.

Hanefî mezhebine göre selem akdi ölçü veya tartı ile alınıp satılan mislî mallarda yapılabilir. Hayvanlar ise kıyemî mallardan sayıldıkları için sonradan teslimi şartıyla (selem yoluyla) satılmaları caiz değildir. Buna bağlı olarak Hanefilere göre hissesi satılan hayvanın mevcut olması gerekir. Zira mevcut olmayan hayvanın satışı caiz değildir (Kâsânî, Bedâi‘, V, 209). Bununla birlikte sonraki Hanefiler hayvanlarda da selemin geçerli olacağını kabul etmişlerdir.

Şâfiî mezhebine göre ise hayvanın cinsi, sıfatları ve yaşı belirlendiğinde belirsizlik büyük ölçüde giderilmiş olacağından selem yoluyla hayvanların alım satımı caiz olur (Remlî, Nihâyetü'l-muhtâc, IV, 203, 206).

Bu görüşe göre, yukarıda zikredilen şartların sağlanması halinde market türü kuruluşların henüz mülkiyetinde olmayan hayvanların hisselerini satması caiz olur.
Ayrıca bu tür kuruluşların; mülkiyetlerinde olan küçükbaş hayvanları veya büyükbaş hayvanların hisselerini ve bu hisselerin sahiplerini belirlemek şartıyla, kurban hissesi olarak satmalarında bir sakınca yoktur.

Marketlerin, indirim kartı olanlara bir kurbanın aynı miktardaki hisselerini daha ucuz fiyata satmaları, kesilen kurbana zarar verir mi?

Bir kimsenin mülkiyetindeki bir malın eşit hisselerini, her biri farklı fiyatlar üzerinden olmak üzere satması caizdir. Bu hüküm, büyükbaş kurbanlık hayvanlar için de geçerlidir. Bu itibarla söz konusu kuruluşların, bazı müşterilerine indirimli bir şekilde aynı büyükbaş hayvanın hisselerini farklı fiyatlarla satması kesilen kurbana zarar vermez.