Taliban kimdir? Taliban lideri kim? Taliban'ın amacı ne? Afganistan'da Taliban 20 yıl sonra başkent Kabil'de yönetimi ele geçirdi. Başkanlık sarayına kolayca giren Taliban'ın kim olduğu vatandaşlar tarafından merak ediliyor. Taliban'ın başkent Kabil'e girmesinden sonra Afganistan Cumhurbaşkanı Eşref Gani Ahmedzay'ın ülkeyi terk ettiğini duyurdu. Bu gelişmelerden sonra Dünya endişeli bir şekilde Afganistan'da yaşanan süreci izliyor. Peki Taliban ne zaman ortaya çıktı?
ABD güçlerinin Afganistan'dan çekilmesinden sonra ülkede yaşanan kargaşa Taliban'a güç kazandırdı. Taliban 20 yıl sonra ülkede kontrolü yeninden ele geçirdi. Taliban güçleri başkent Kabil'deki Cumhurbaşkanlığı Sarayı'na girdi. Al Jazeera'da yer alan habere göre Taliban Cumhurbaşkanlığı Sarayı'na giren bir grup silahlı Taliban'ın görüntüleri yer aldı.
CUMHRUBAŞKANI GANİ ÜLKEYİ TERK ETTİ
Uluslararası haber ajansı Reuters akşam saatlerinde Afganistan Cumhurbaşkanı Eşref Gani Ahmedzay'ın ülkeyi terk ettiğini duyurdu. Gani'nin Tacikistan'a gittiği belirtiliyor.MAfganistan'dan ayrılan Cumhurbaşkanı Gani Facebook hesabında paylaşımda bulundu. Gani, paylaşımında "Bugün zor bir seçimle karşı karşıya kaldım - Saraya girmek isteyen Taliban'a karşı durmak ya da 20 yıl korumaya adadığım ülkemi terk etmek. Eğer kalsaydım bu, birçok vatandaşın şehit olmasına ve Kabil'in yıkılmasına yol açacaktı" dedi.
TALİBAN KİMDİR?
Arapça talib (öğrenci) kelimesinin çoğulu Taliban (öğrenciler) adını benimseyen örgüt, ülkenin güneyinde Molla Ömer Ahund liderliğinde yaklaşık 50 medrese öğrencisiyle birlikte 1994'te kuruldu. Aslen Kandaharlı olan Molla Ömer, bir süre Pakistan'da ardından da Kandahar'ın kuzeyindeki Meyvend ilçesinde medrese eğitimi aldı. Sovyet işgaline karşı savaştı.
Gelenekçi bir yapıya sahip Afgan toplumu içerisinde hızla taraftar toplayan ve yükselen grup, amacını, Sovyet savaşı ve akabinde patlak veren iç savaşlar sırasında ortaya çıkan savaş ağalarından kurtulmak olarak tanımladı.
Kuruluş felsefesini de Afganistan'da İslam'a dayalı bir yönetim getirmek olarak tanımladı.
Kurulduktan birkaç ay sonra çoğunluğu medrese ve şeriat okulu öğrencileri olmak üzere savaşçı sayısı 20 bini buldu. Kısa süre sonra Pakistanlı Peştun etnik kökenden Mevlana Samiul Hak liderliğindeki Darul Ulum Hakkaniye medresesi öğrencilerinin önemli bir kesimi de yine örgüte dahil oldu. Öğrenciler hareketinin mensuplarının çoğu ülkenin güneyindeki Peştun kökenli kişilerden ve Pakistan'daki medreselerde eğitim gören mülteci ailelerin çocuklarından oluştu.
Analistlere göre, örgütün kuruluşundan itibaren en büyük destekçisi ve yol göstericisi kuşkusuz Pakistan istihbarat teşkilatı (ISI) oldu. Uzmanlar, hem askeri eğitimin hem de maddi desteğin doğrudan ISI tarafından sağlandığını belirtiyor.
TALİBAN LİDERİ KİMDİR?
Taliban'ın lideri: Mawlawi Hibatullah Akhundzada
Politik vekil: Mullah Abdul Ghani Baradar
TALİBAN YÖNETİMİ SIRASINDA AFGANİSTAN
Taliban 1996'da iktidara geldiğinde, yirmi yıllık sürekli savaş Afganistan'ın altyapısını ve ekonomisini harap etmişti. Su, işleyen yollar ve düzenli enerji kaynakları mevcut olmamakla beraber elektrik ve telefon altyapısı yetersizdi. Yiyecek, barınma ve diğer temel ihtiyaçlar kıttı. Ayrıca Afganlara sosyoekonomik bir güvenlik ağı sağlayan aşiret ve aile yapısı da büyük zarar görmüştü. Afganistan, bebek ölümlerinin dünyada en yüksek olduğu ülke haline geldi. Tüm çocukların dörtte biri, beşinci yaş günlerine ulaşmadan öldü; bu oran, diğer gelişmekte olan ülkelerin çoğundan birkaç kat daha yüksek bir orandı.
Uluslararası yardım ve/veya kalkınma kuruluşları gıda, istihdam, yeniden yapılanma ve diğer hizmetlerin sağlanması açısından son derece önemliydi; ancak Taliban bu kuruluşların sunduğu 'yardıma' karşı oldukça şüpheciydi. Savaş yılları boyunca bir milyondan fazla ölümle birlikte dulların aile reisi haline geldiği ailelerin sayısı 1998'de 98.000'e ulaştı. Şehrin büyük bölümünün roket saldırılarıyla harap olduğu Kabil'de, 1,2 milyon insanının yarısından fazlası içme suyu için bile STK yardımlarından yararlanmaktaydı. İç savaş ve hiç bitmeyen mülteci akışı, Taliban'ın yönetimi boyunca devam etti. Mezar, Herat ve Şomali vadisindeki sivillerin "düşmana yardım sağlamalarını önlemek için" uygulanan yakıp yıkma taktiği, bir milyon sivilin dörtte üçünden fazlasını yerinden etti.
Taliban'ın karar alıcıları, özellikle Molla Ömer, gayrimüslim yabancılarla nadiren doğrudan görüştü; bu nedenle yardım sağlayıcılar, onayları ve anlaşmaları çoğu zaman tersleyen aracılarla uğraşmak zorunda kaldı. Eylül 1997 civarında, Kandahar'daki üç BM ajansının başkanları, BM Mülteciler Yüksek Komiserliği'nden bir kadın avukatın yüzünün görünmemesi için bir perdenin arkasından konuşmaya zorlanmasını protesto ettikten sonra ülkeden sınır dışı edildi.
BM, Taliban taleplerini karşılamak için Müslüman kadın personel sayısını artırdığında Taliban, Afganistan'a seyahat eden tüm kadın Müslüman BM personeline bir mahrem veya yakın akraba tarafından refakat edilmesini zorunlu kıldı. Temmuz 1998'de tüm STK'lar, emredildiği gibi bombalanmış eski bir üniversite binasına taşınmayı reddettikten sonra, Taliban tarafından zorla kapatıldı. Bir ay sonra BM ofisleri de kapatıldı. Gıda fiyatları yükselirken ve koşullar kötüleşirken Planlama Bakanı Qari Din Muhammed, Taliban'ın insani yardımın kaybolmasına kayıtsız kalmasını şöyle açıkladı: Biz Müslümanlar, Yüce Allah'ın öyle ya da böyle herkesi besleyeceğine inanıyoruz. Yabancı STK'lar ayrılırsa bu onların kararıdır. Onları biz kovmadık.
Kandahar'da faaliyet gösteren az sayıdaki örgüt aynı taleplere maruz kalmayarak faaliyetlerine devam etti.
TALİBAN TERÖR ÖRGÜTÜ MÜ?
Afganistan'da İslami bir devlet kurmayı amaçlayan silahlı örgüt Taliban, bazı ülkeler tarafından 'terör örgütü' olarak kabul edilirken, bazı ülkeler tarafından Afganistan'da hak arayışında bulunan legal bir örgüt olarak görülüyor.
BAKAN ÇAVUŞOĞLU'DAN AÇIKLAMA
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, "Diplomatik misyonlarımızla ilgili gerekli tedbirleri aldık. Kabil Büyükelçiliğimiz faaliyetlerini sürdürüyor" dedi.
Türkiye Dışişleri Bakanlığı da bir açıklama yaparak Afganistan'dan ayrılmak isteyen Türk vatandaşlarının ivedilikle Türkiye'nin Kabil Büyükelçiliği'ne bilgi vermesini istedi. Elçiliğin numarası "+93 79 782 82 83" olarak paylaşıldı.
ÜLKEDEN KAÇANLAR UZUN KUYRUKLAR OLUŞTURDU
Öte yandan Taliban'ın gelişiyle birlikte kentte kaos yaşandı. Kentin caddelerinde trafik oluştu, bazı noktalarda trafik tamamen kilitlendi. Evlerine gitmeye çalışanların yanı sıra Kabil Havalimanı'na ulaşarak ülkeden kaçmaya çalışanlar da oldu.
Çok sayıda kişi bankamatikler önünde kuyruk oluşturarak paralarını çekmeye çalıştı.
Dükkanlar da çatışma çıkacağı endişesiyle kepenk kapattı. Sosyal medyaya yansıyan fotoğraflarda Taliban'ın saldırısından korkarak dükkanlarının önündeki kadın resimlerini boyarak kapatmaya çalışanlar olduğu görüldü.
Pakistan sınırı da hareketlendi. Çatışmalardan kaçan Afganlar Pakistan'a sığınmaya çalışıyor. İiran da Afganistan sınırındaki üç bölgede kaçanlar için çadır kampları oluşturdu.
Ülkenin bütün sınır kapıları Taliban'ın kontrolünde olduğu biliniyor.
