İşte Önder Güzelarslan'ın kaleme aldığı o yazı;
İlk çağlardan bu yana Akdeniz'i Basra körfezine, Karadeniz'i Mezopotamya'ya bağlayan bir konuma sahip oluşu ile doğal bir geçiş yolu olması Diyarbakır'ı her dönemde çekiciliğini arttırmıştır. Medeniyetlerin iz bıraktığı bu şehrin her ilçesi de ayrı bir değer bulunmaktadır. Bu değerlerin içinde en önemlisi de Eğil ilçesi ve bu ilçe de bulunan Peygamber kabirleridir. Kur'an-ı Kerim'de isimleri geçen Hz. Elyasa ve Hz. Zülkifl Peygamberlerin kabirlerinin burada olması özellikle inanç turizmi açısından Eğil'i çok anlamlı ve özel kılmaktadır. Bundan 5 yıl önce ziyaret ettiğim Eğil'i geçtiğimiz haftalarda yine ziyaret etmek nasip oldu.
Eğil, Diyarbakır-Elâzığ yolu üzerinde Dicle Nehri üzerine kurulmuş Dicle Barajı civarında kurulmuş Eğil tarihi köklü bir şehirdir. Eğil'e gitmek için Diyarbakır-Elâzığ karayolundan sapıp yola devam etmeniz gerekir. Ana yoldan şehir merkezine ulaşmak çok uzak değil ancak biraz yolu bozuk. Burası Peygamberler diyarı ve turizm açısından önemli bir değer. Bir an evvel buraya daha düzgün bir yol yapılır ve bu bölgeye ulaşım daha da kolaylaşır. Bu kez Eğil'e gittiğimde önce burada kaymakamlık ve aynı zamanda kayyum belediye başkanlığı yapan kıymetli bir dostum olan Volkan Hülür kardeşimi ziyaret ettim. Akabinde de Kur'an-ı Kerim'de isimleri geçen Hz. Elyasa ve Hz. Zülkifl Peygamberlerin kabrini ziyaret ettim. Buraya geldiğinizde inanılmaz bir manevi atmosfer ile karşılaşıyorsunuz. Eğil tarihten gelen güzellikleri ve Peygamberler diyarı olması nedeniyle mutlaka görülmesi gereken bir yer.
Eğil, tarih boyunca pek çok medeniyete ev sahipliği yapmış antik bir yerleşim yeridir. Köklü tarihi 12.000 yıl öncesine uzanan Paleolitik ve Mezolitik devirlerde yaşamın olduğu Diyarbakır'ın Dicle Nehrine paralel bir tepe üzerinde inşa edilmiş olan Eğil ilçesi zengin tarihi ve kültürel geçmişi ile tarih boyunca hep önemini korumuştur. Dicle Baraj Gölü havzasındaki tarihi Eğil İlçesi, baraj gölünde suların birikmesiyle birlikte 'Güneydoğu'nun Riviera'sı haline gelmiştir. Eğil ilçesi, tarih öncesi dönemlerden başlayıp, pek çok medeniyetlere beşiklik etmiştir. Orta Paleolitik Çağda M.Ö. 20.000-15.000 açık hava yerleşmelerinin olduğu, 1946 yılında bu bölgede yapılan basit kazılardan anlaşılmaktadır.
Köklü tarih içinde bugüne kadar Eğil'de M.Ö. 2025-612 yıllarında hüküm sürmüş Sami halklarından oluşan bir Antik Çağ Mezopotamya İmparatorluğu olan Asurlular, Medler, Persler, Büyük İskender, Slevoklar, Partlar, Büyük Tigran, Roma-Bizans, Ermeniler, Abbasiler, Büyük Selçuklular, Nisanoğulları, Timur, Akkoyunlular, Safeviler ve en son olarak da Osmanlı devleti hüküm sürmüştür. İlçe de Asurlular döneminden kalma Asur Kalesi ve Asur Kral Kaya Mezarları şehrin tarihi geçmişini ortaya koyan önemli kültür hazineleri arasında gelmektedir. Günümüzde Dicle Barajı'nın kıyısında yer alan Mısır Ehramları şeklinde inşa edilmiş Kral Kaya Mezarları ile Asur Kalesi Unesco Dünya Mirası Geçici Listesi'ne dahil edilmek için ilgili müracaatlar yapılmıştır.
Asurluların da ötesine ulaşan bir geçmişi olan Eğil, önceleri nahiye iken 1860 yılında Palu'ya 1866 yılında da o günkü adıyla Mamureti Laziz Vilayetine bağlanmış daha sonra da Diyarbakır'ın merkez nahiyelerinden biri olmuştur. 1936 yılında ilçe olan Eğil bir süre Dicle ile karışıklıklar yaşamış en sonunda 1987 yılında Eğil Diyarbakır'ın 12. ilçesi olarak tarihteki yerini almıştır.
Eğil'in kültürel kimliğinin oluşunda önemli yeri olan Peygamberlerin kabirleri buraya özel bir ilginin olmasını sağlamaktadır. Kur'an-ı Kerim'de 2 ayette bahsedilen İsrailoğullarına Hz. İlyas'tan sonra gönderilen ve İsrailoğulları'nın ıslahı için uğraşan Hz.Elyesa peygamber ve Elyesa Aleyhisselam'ın amcasının oğlu olan İsrailoğullarına gönderilen Hz. Zülkifl peygamber, Nebi Harun-i Asefi, Nebi Alak, Zenun, Danyal ile Hz. Elyesa(A.S. )'nın amcasının oğlu Hürmüz, Nebi Harun'un yeğeni ve yardımcısı Ruyem gibi Nebi ve velilerin kabirleri Eğil'de bulunmaktadır. Bu yönüyle turizm açısından en üst seviye de değerlendirilmesi gereken bir yer.
Eğil'de yer alan birçok mağaranın “Ortataş” çağından kalmış olduğu anlaşılmakta ve Mağara Devrinde bu bölge de insanların yaşadığı anlaşılmaktadır. Eğil'i ziyarete geldiğinizde Peygamber kabirleri dışında görebileceğiniz en önemli tarihi dokular Deran mağaraları, Kral Kaya Mezarları, Asurlular döneminden kalma Eğil Kalesi antik ve tarihi rotalar ile doğal güzelliği olan Eğil baraj gölü.
Eğil'i ve manevi atmosferini ne kadar anlatsak eksik kalır. Buradaki tarihi kültür birikimini tanımak ve büyülü güzelliklerine şahitlik etmek için mutlaka Eğil'i ziyaret etmeniz gerekir. Eğil anlatılmaz yaşanır. Yazımı Eğil Kalesi ile ilgili bir efsaneyle tamamlamak istiyorum. Eğil peygamberler, evliyalar, krallar gömülmüş bir yer. Evliya, kral, hele bir de Dicle Baraj Gölü'nün üstündeki üç gizli geçitle çıkılan Eğil Kalesi olursa güzel de bir efsanesi de olur.
Zamanın birinde Eğil'de hüküm süren bir kral ve bu kralın güzelliği dillere destan bir kızı yaşarmış. Barbar bir komutan da toplamış ordusunu çıkmış yola, ‘En güzel benim olmalı' diye. Eğil Kalesi'ni kuşatmış; sadece kral ve kızı değil, bütün kale halkı eziyet görmüş. Yufka yürekli kral, halkının daha fazla zarar görmesini istemediği için yenilgiyi kabul etmiş. Ancak kralın güzel kızı bir plan yapmış. En gösterişli, en baş döndürücü kıyafetleriyle komutanla görüşmeye gitmiş. Sohbet, komutan ve kızın evliliğine gelince prenses “Yalnız küçük bir şartım var” demiş. Ancak karşılıklı bir müsabakada kendisini yenebilen biriyle evleneceğine dair yemini olduğunu söylemiş. Komutan kahkahalarla gülmüş, teklifi kabul etmiş. Güzel prenses bir anda korkutucu bir savaşçıya dönüşmüş ve komutanı yere sermiş. Askerler de diz çöküp egemenliğini kabul etmişler kralın kızının. Kız, dönmüş kaleye, vermiş müjdeyi babasına ve tebaasına. Günler süren kutlamalar yapılmış. İşte bütün bu yaşananların olduğu kale, Eğil Kalesi'dir.
