Dolar

34,5424

Euro

36,0063

Altın

3.006,41

Bist

9.549,89

27 Mayıs Darbesi

27 Mayıs Darbesi, 27 Mayıs 1960 tarihinde yapılan ve Türkiye Cumhuriyeti tarihinde gerçekleşmiş ilk askerî darbe. Ayrıca Darbe emir komuta zinciri içinde yapılmamıştır; 37 düşük rütbeli subayın planları ile icra edilmiştir.

10 Yıl Önce Güncellendi

2015-05-27 09:27:55

27 Mayıs Darbesi

27 Mayıs Darbesi - 1 — Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan 16 Eylül, Adnan Menderes ise 17 Eylül 1961 tarihinde, yani bugünden tam 52 yıl önce idam edildi. Albay Alparslan Türkeş'in “Sevgili Vatandaşlar, dün gece yarısından itibaren bütün Türkiye'de Deniz, Hava, Kara Türk Silahlı Kuvvetleri el ele vererek memleketin idaresini ele almıştır” dediği açıklamanın üzerinden 53 yıl geçti. Ve Türkiye Cumhuriyeti’nin darbeler tarihi 53 yıl önce 27 Mayıs 1960 ile başladı.

27 Mayıs Darbesi - 2 — 12 Mart, 12 Eylül ve 28 Şubat darbeleri 27 Mayıs darbesinden sonra yürürlüğe konulan "Türk Silahlı Kuvvetler İç Hizmet Kanunu bu kanuna dayanılarak meşrulaştırıldı

27 Mayıs Darbesi - 3 — 27 Mayıs darbesine üç gün kala yani tarihler 24 Mayıs 1960’ı gösterirken ABD’nin başkenti Washington'da yapılan Ulusal Konsey toplantısı'na CIA Başkanı Allen Dulles de katılıyor ve toplantıda "Türkiye’de darbenin artık an meselesi" olduğunu bildiriyor. İşte ABD zabıtlarında o uyarı: "Menderes ile İnönü arasında kan davasına dönüşen kişisel kavga anayasal bir krize dönüştü. Öğrenci gösterileri arttı. Artık öğrenci olmayanlar da ayaklanmaya katılıyor. Bazı askerler bile gösterilere katılıyor. Türk ordusu ile polis arasında düşmanlık, kin ve husumet oluştu. Ordu ikiye bölündü. Yüksek rütbeli subaylar hâlâ hükümete sadık durumdalar. Ama alt kademedekiler hükümet ile muhalefet arasında bölündüler. Göründüğü kadarıyla Menderes, hoşnutsuzluğun boyutlarını idrak edemiyor. Durum daha da kötüleşebilir ve sonuçta ordu yönetime el koyabilir.”

27 Mayıs Darbesi - 4 — Askerler ve atlı polisler Ankara Kızılay’da Atatürk Bulvarı’nın iki yakasına dizilmişlerdi. Demokrat Partili gençler, Çankaya’ya gitmek için oradan geçecek olan Cumhurbaşkanı celal Bayar ve Başbakan Adnan Menderes’e destek vermek için toplanmışlardı. Ancak olayı daha önceden haber alan CHP gençlik kolları yöneticileri üniversitelere haber salmıştı. Ankara’nın her köşesinde bir parola dolaşıyordu: 555K… 5 Mayıs Saat beşte Kızılay’da buluşalım.Parola tutmuş, Kızılay’a bir insan seli akmıştı. DP’li gençler insan selinin içinde eriyip gitti.Polis olaya uyandı. Cumhurbaşkanı Konvoyunu Necatibey caddesine yönlendirmek istedi. Ancak Bayar müdahale etti: “Yolunu değiştirme doğru git” diye şoföre çıkıştı.

27 Mayıs Darbesi - 5 — DP İl Merkezi’nin önünde binanın pencerelerinden DP’li gençler alkışlarken sokaktaki çılgın kalabalıktan “Yuh” sesleri geliyordu. Bayar sol, Menderes otomobilin sağ kapısından çıktı. Şaşkındılar. Bayar sordu: Kimi yuhalıyor bunlar.Menderes almış başını Güven Parka doğru ilerliyordu. Bir öğrenciye, “Ne istiyorsunuz” diye sordu. Aldığı cevap, “istifanızı istiyoruz” oldu.Kalabalık tempo tutuyordu: Katil hükümet, katil hükümet.Bu sloganın nedeni, 28 Nisan 1960’da İstanbul Beyazıt Meydanı’ndaki öğrenci gösterilerinde, polisin ateş açması sonucu öldürülen ve adı daha sonra caddelere ve bir gemiye verilen Turan Emeksiz içindi.

27 Mayıs Darbesi - 6 — Polis Müdürü Menderes’i yol kenarında duran siyah bir Volkswagen otomobile bindirdi. Otomobilin sürücü koltuğunda Hürriyet Gazetesi Ankara Temsilcisi Emin Karakuş oturuyordu. Karakuş, “Menderes arabama nasıl sığındı” başlıklı haberini ancak 27 Mayıs darbesinden sonra şöyle yazıyordu:Bulvara bakan büromdan olayları gözlüyordum. Birden gözüme daha taksitlerini ödeyemediğim ve yeni aldığım Volkswagen çarptı. Arabanın çevresi atli polislerden geçilmiyordu. Kurtarmak için dışarıya fırladım. Arabaya varıp zor bela içine oturduğumda Adnan Menderes polislere talimat veriyordu. “Yakalayın şunu, tutun şunu, Bu ne rezalettir” diye bağırıyordu. Marşa bastım, ilerlemem mümkün değildi. O sırada yan kapı açıldı. Birisi “Sayın başvekilim lütfen arabaya girin” diyerek Menderes’i benim yanıma oturtmaya çalışıyordu. Başbakan hiç niyetli değildi. Arabanın damını yumrukluyor, çevresindekilere bağırıyordu: Yuh ne demek ulan, yuh bana mı?”Gaza bastım, kalabalığı yararak uzaklaştım. Menderes’i 300 metre ötede postane önünde bıraktım. Kendisi böyle istemişti.

27 Mayıs Darbesi - 7 — 27 Mayıs darbesi olduğunda Orgeneral Ragıp Gümüşpala,3’ncü Ordu Komutanıydı. 27 Gümüşpala, Ankara'ya darbe yapan Milli Birlik Komitesi liderlerinin kim olduğunu sordu. Darbe liderleri kendisinden daha kıdemli bir orgeneral değilse emrindeki 3. Ordu ile Ankara'ya yürüyüp isyana son vereceğini bildirdi. Bunun üzerine, cuntacılar, o zamana kadar darbe'den haberi olmayan Emekli Orgeneral Cemal Gürsel'i askeri uçakla İzmir'den Ankara'ya getirip, darbenin en kıdemlisi olan Korgeneral Cemal Madanoğlu'nun yerine lider gösterdiler. Gümüşpala 6 Haziran 1960 tarihinde Genelkurmay Başkanlığı'na atandı. 2 Ağustos 1960 tarihinde, daha sonra emekli inkılap subaylar derneği'ni oluşturdu. Demokrasiye inanan diğer binlerce subayla birlikte milli birlik komitesi tarafından resen emekliye sevk edildi. Askerlik sonrası politikaya atıldı.1965 seçimlerinde yüzde 52 oy oranıyla tek başına iktidara gelecek olan Adalet Partisi'nin kurucularından oldu. Bu partinin ilk genel başkanı olarak 12. dönem İzmir milletvekili seçildi. Ani ölümünden sonra Adalet partisi’nin Genel Başkanlığı’na Süleyman Demirel seçildi.

27 Mayıs Darbesi - 8 — Darbeciler, Türkiye'de Anayasal düzeni sona erdirmenin, ağır bir suç olduğunu bildikleri için ilk iş olarak üniversitede görevli hukukçu bilim adamlarını alelacele İstanbul'dan Ankara'ya uçakla getirdiler. Profesör Sıdık Sami Onar’ın başkanlığındaki hukukçulara yazdırdıkları 12 Haziran 1960 tarihli, Dikkat! 1 numaralı kanunla darbeye "anayasal bir rejim" görüntüsü verdiler. 1 numaralı kanun, geçici anayasa olarak kabul edildi. Bu kanuna göre "Türk Ordusu, Türk Milleti adına harekete geçerek, milleti temsil özelliğini kaybetmiş olan Meclis'i dağıtarak iktidarı geçici olarak Milli Birlik Komitesi'ne emanet etmiştir". Böylece MBK, kendine Meclis'in görevini layık görüyor, yasama ve yürütme erkini tek başına üstleniyordu.

27 Mayıs Darbesi - 9 — Darbeciler, Cumhurbaşkanını Celal Bayar, Başbakan Adnan Menderes başta olmak üzere bakanları ve Demokrat Parti milletvekillerini tutukladılar. Bunları yargılamak için “Yüksek Adalet Divanı” isimli bir kurul kurdular. Bu kurulun üyeleri Millî Birlik Komitesi tarafından seçildi. Bu Divan, suç sayılan olaylardan sonra kurulan, iddia edilen suçun işlendiği sırada mevcut olmayan bir kuruldu. Dolayısıyla bu kurul, kanunî hâkim güvencesine veya doğal yargıç ilkesi diye bilinen ilkeye aykırı nitelikte “olağanüstü bir mahkeme” idi. Bu kurul, çok sayıda ağır hapis, ömür boyu hapis ve ölüm cezası verdi. Adnan Menderes , Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan hakkında verdikleri üç idam cezası idam cezası 16 ve 17 Eylül 1961’de infaz edildi.

27 Mayıs Darbesi - 10 — Mahkemede görülen ilk davalar; köpek, bebek, külot, cımbız davaları oldu. Bir köpeğin değerinden fazlasıyla Atatürk Orman Çiftliği'ne satıldığı iddiasıyla açılan köpek davası ilk yargılama olmuştu.

27 Mayıs Darbesi - 11 — Ardından, gelen dava bebek davası oldu. Opera sanatçısı Ayhan Aydan'la Menderes arasında bir ilişki yaşanmıştı. Bu ilişkiden bir çocuk dünyaya gelmiş, ancak yaşayamayarak ölmüştü. Herkesin bu durumu bilmesine rağmen durum dava konusu yapılmış, Ayhan Aydan'ın üzerinde yoğun bir baskı kurularak, olayın magazin boyutunun ayyuka çıkması amaçlanmıştı. Fakat Aydan darbecilerin umduğu gibi iki gözü iki çeşme ağlamamış, aksine "Ben bu adamı sevdim, hakim bey! Siz sevginin ne olduğunu bilir misiniz?" diyerek, darbecilerin heveslerini kursaklarında bırakmıştı.

27 Mayıs Darbesi - 12 — Menderes hakkında açılan bir başka dava ise "cımbız" davasıydı. Başbakanlık Konutu'nda "ele geçirilen" yüzlerce belge arasında birkaç cımbız alımına işaret eden bir fatura bulunmuş, bu fatura örtülü ödenekten karşılanmıştı. Savcı, eline geçen fırsatı kaçırmak niyetinde değildi. Başbakan Menderes'e kadınlarla "düşüp kalktığını" ima ederek bu cımbızları ne maksatla aldığını soruyor, ona tasarruf dersleri veriyor, İngiltere başbakanının pazarda "çekişe çekişe" pazarlık yapan karısından örnekler vererek devletin parasını cımbızlarla çarçur etmemesini emrediyordu.

27 Mayıs Darbesi - 13 — Duruşmalar sırasında en garip anlardan biri savcının bir zarftan kadın külotu çıkarıp, bunun Menderes'in kasasından çıktığını söylediği zaman yaşanmıştı. Bu davalar, Menderes'in "ahlâksız" biri olduğunu kamuoyuna duyurmak amacıyla gerçekleştirilmişti. Cımbız, külot ve doğmamış bebek günlerce gazete sayfalarını süsledi. Daha sonra yapılan yorumlarda, davalara bu "kişisel" konularla başlanmasının bir başka amacı olduğu daha söylendi: Menderes ve çevresinin mahkemeyi tanımadıkları yönünde beyanat verme olasılıklarına karşı bu yapılmıştı.

27 Mayıs Darbesi - 14 — Celal Bayar’ı 27 Mayıs sabaha karşı 03.30’da uykusundan uyandıran darbe bir gün rötarlı gelmişti. Bunun nedeni, 26 Mayıs’ta Yunanistan’a gitmesi beklenen Başbakan’ın birdenbire yön değiştirip Eskişehir gezisine çıkmasıydı. Ankara’daki darbeciler Eskişehir ve Kütahya seferini duyunca şaşırdılar. İşte hesapta bu yoktu. Ve Eskişehir Hava Üssü’nde tek kişilik bir örgüt bile yoktu. Şimdi ne yapacaklardı? Erteleme… Bir aksilik çıkarsa İstanbul’a gönderecekleri parola belliydi; -Washington’daki Dündar Seyhan’ın oğlu ikmale kalmış, ilgilenin. Altı yıl sabreden genç subay Orhan Kabibay’ın ancak bir günlük sabrı kalmıştı. Eskişehir’de Muhsin Batur’a ulaşıldı. Genelkurmay’ın en üst katındaki 23 numaralı odasından bir İstanbul konuşması yazdırdı. Telefonda Kabibay merakla bekliyordu. Yurdakuler şifreyi verdi: “Emekli Sandığı’ndan istediğin 2740 lirayı aldım. On lirasını kestiler, 2730 lira kaldı. Eskişehir’deki havacı arkadaşın da parasını aldım ama, bildiremiyorum. Onu da sen hallediver!” Şu ihtilalcilerin şifrelerine hiç akıl ermezdi ama Kabibay derhal çaktı: -27 Mayıs sabaha karşı saat 4 yerine saat 3. Eskişehir’deki Menderesi de siz hallediverin demek istiyor!

27 Mayıs Darbesi - 15 — Kütahya Vilayet Binasının içi: -Kızım ben Başbakan, bana Bolu, Bursa, Balıkesir, Konya, Denizli, Burdur, Isparta, Aydın valilerini acele bağla! Telefonlar kesikti. Daha doğrusu Menderes’in ahizeyi kaldırmasıyla birlikte Vali’nin odasında bulunan Albay Demet’in işaretiyle genç bir subay dışarı çıkmış ve postaneye el koymuştu. Adnan Bey’in Başbakanlığı, az sonra Albay Muhsin Batur’un şu sözleriyle son bulacaktı: -Silahlı Kuvvetler, memlekette idareyi ele aldı, vazifem sizi Eskişehir’e götürmektir. Geresini Muhsin Batur’un anılarından izleyelim: -Yani beni tevkif mi ediyorsunuz? Sualini sordu. -Sizi emniyet altında Eskişehir’e götüreceğim cevabını verdim. -Suçum nedir ? dedi. -Ben, size suç izafe etmekle vazifeli değilim, dedim Menderes hepimizin yüzüne teker teker bakıyor, sanki tesir altına almaya çalışıyordu. -Müsaade ederseniz arkadaşlarımla istişare edeyim, dedi. -Buyrun edin , cevabını verdim. Odadan çıkmamı arzu eden bir halleri vardı. Biz odayı terk etmeyince konuşmaktan vazgeçtiler.

27 Mayıs Darbesi - 16 — 14 Mayıs 1960’da yani darbeden 13 gün önce Çankaya köşküne bir mektup ulaştırıldı. Bayar’ı ok öfkelendiren bu mektup Astsubay Kıdemli Başçavuş Ahmet imzasıyla gönderiliyordu. Ve mektubun içeriğindeki isimlerin hepsi doğruydu. Mektup şöyleydi:“Belki bu mektup zatınıza ulaşmadan her şey olup bitecek. Burada bir isyan olacağı şüphesizdir. Bize verilen malumata göre, Muhafız alayı komutanınız Osman Köksal ile Milli Müdafa Vekili’nin yaveri Adnan Çelikoğlu ve Ankara’daki birçok subay hükümet darbesini henüz yapmamışlarsa, ellerinizden öperim. Bizde burada emirler verildi. Tanklar, motorlu kıta komutanları bunu yapacaklarmış. Bunları çok acele söylüyorum.”Başçavuş’un yazdığı isimlerin hepsi doğruydu. Muhafız alayı komutanı Osman Köksal, darbenin baş planlayıcılarındandı. Görevi, Bayar’ı darbecilerden kaçırıyormuş gibi kandırıp, zırhlı bir araca bindirerek tutuklanacağı yere götürmekti.

27 Mayıs Darbesi - 17 — 3 Mayıs 1960 : Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Cemal Gürsel, yazılı olarak hükümeti uyarmak istedi. (mektup ihtilalden sonra açıklanmıştır.)"Aziz Vekilim,Dün geceki konuşmalarımızın ışığı altında, zatı alinizi memleketin huzur ve istikrarı için alınması lazım gelen tedbir ve kararlar hakkındaki görüşlerimi arz etmeyi milli ve vatani bir vazife bilirim.Sayın Başbakanın açıklamalarını dinledim ve okudum. Bunlarda, benim düşüncelerimin kabulüne müsait bir zemin henüz mevcut olmadığı aşikar olarak belli ise de, yine de düşüncelerimin sizlere iblağının zaruretine inanıyorum.Muhterem Vekilim,Şu hakikati kabul etmek lazımdır ki, Kayseri hadiseleriyle başlayıp son karar ve feci olaylara kadar devam eden vaka’lar vatandaş ruhunda derin teessür ve Hükümete karşı telafisi güç hoşnutsuzluklar yaratmıştır. Hele, Ordunun, talebelere karşı akılsızca kullanılması işin vahametini artırmış, Ordu mensuplarında huzursuzluk ve güvensizlik hisleri belirmiş, korkulan şey olmuş, Ordu politikaya karıştırılmıştır.Sayın Vekilim,Bu ahval küçümsenecek, cebir ve şiddetle geçiştirilecek şeylerden değildir. Memleket, Hükümet ve Partinizin düştüğü bu müşkül vaziyeti kurtarmak için sükunetli, fakat ciddi ve cezri tedbirler almak lazımdır. Bu tedbirler şunlar olmalıdır.

27 Mayıs Darbesi - 18 — Darbeciler utanmadan PTT’ye pul da bastırdılar. Bu pul, darbeden sonra yayınlanan ilk pullar arasındaydı. PTT arşivlerinde "Düşük iktidar partisi mensuplarının yargılanmaları (Yassıada duruşmaları)" diye isimlendirilmişti

27 Mayıs Darbesi - 19 — Zincir ve zincirleri şahlanarak kıran at sembolleri darbenin gücünü gösteren pullardan biriydi.

27 Mayıs Darbesi - 20 — Bu kompozisyonda ordu, esarete uğramış gençliği ve Türk milletini, onun zincirlerini kırarak kurtarmakta ve acılarını dindirmekteydi.

27 Mayıs Darbesi - 21

27 Mayıs Darbesi - 22

27 Mayıs Darbesi - 23

İstanbul'da şiddetli rüzgar ve yağış hava ulaşımını felç etti

İstanbul'da şiddetli rüzgar ve yağış hava ulaşımını felç etti

Tunceli'de terör suçlamasıyla kayyum atanması gerginliğe yol açtı! Yasak geldi

Tunceli'de terör suçlamasıyla kayyum atanması gerginliğe yol açtı! Yasak geldi

76 yaşındaki kişi, köpeğe cinsel saldırıdan tutuklandı

76 yaşındaki kişi, köpeğe cinsel saldırıdan tutuklandı

Kerkük'teki nüfus sayımına ilişkin Dışişleri'nden açıklama

Kerkük'teki nüfus sayımına ilişkin Dışişleri'nden açıklama

Liseli, kalbinden bıçaklanarak öldürüldü

Liseli, kalbinden bıçaklanarak öldürüldü

'Hayatı film gibiydi': Katil önce beraat etti, sonra 'müebbet' verildi!

'Hayatı film gibiydi': Katil önce beraat etti, sonra 'müebbet' verildi!

SON VİDEO HABER

Liseli, kalbinden bıçaklanarak öldürüldü

Haber Ara