Azerbaycan özellikle son dönemde Ermenistan ile girdiği çatışma neticesinde dünya kamuoyunda adından sıklıkla söz ettiren ülkelerden biri halindedir. Ermenistan'ın Dağlık Karabağ işgaline son vermek adına başlattığı operasyonda başarılı olan Azerbaycan, Dağlık Karabağ'ın Ermenistan işgalinden kurtulmasını sağlamıştır. Bu süreçte birçok kişi tarafından merak edilen konuların başında Azerbaycan'a hangi ülkelerin destek verip hangi ülkelerin destek vermediği gelmektedir. Peki Azerbaycan'a destek veren ülkeler kimlerdir? Türkiye Azerbaycan'a destek veriyor mu? AGİT Minsk ülkeleri kimi destekliyor? Ermenistan'a destek veren ülkeler kimlerdir?
Azerbaycan, yaklaşık 30 yıldır Ermenistan tarafından işgal edilen Azerbaycan toprağı Dağlık Karabağ'ın işgalden kurtulması için bir mücadele başlattı. Mücadele neticesinde 44 günlük bir sürede Ermenistan'a karşı tarihi bir zafer elde eden Azerbaycan ordusu, Dağlık Karabağ'ın yıllar sonra tekrardan Türk toprağı olmasını sağladı. Bu mücadele sırasında Azerbaycan'a gerek açıktan gerek ise gizliden destek veren ülkeler mevcuttur. Özellikle Türkiye gibi askeri ve siyasi anlamda destek veren ülkeler kadar orta yollu ve barış odaklı açıklamaları ile kısmı destek veren ülkeler de mevcuttur. Birçok kişi Azerbaycan-Ermenistan çatışmasında hangi ülkelerin Azerbaycan'a destek verdiğini ve hangi ülkelerin Ermenistan'a destek açıklamalarında bulunduğunu öğrenmek istemektedirler. İşte tüm detayları ile Azerbaycan'a ve Ermenistan'a destek veren ülkeler…
Azerbaycan'a destek veren ülkeler
Türkiye
Azerbaycan'a destek veren ülkeler listesinin ilk sırasında Türkiye yer almaktadır. Özellikle Ermenistan ile yaşanan çatışmada Azerbaycan'a tam desteğini bildiren Türkiye, gerekli noktalarda destek vermekten çekinmemiştir. Özellikle iki ülkenin liderlerinin yaptığı açıklamalar desteğin boyutunu gözler önüne sermektedir. Türkiye, Azerbaycan'a siyasi desteğinin yanı sıra askeri anlamda da destekte bulunmuştur. Türkiye tarafından üretilen SİHA'lar Azerbaycan ordusunun gücüne güç katmıştır. Azerbaycan'ın Ermenistan işgalini sonlandırmak için verdiği mücadele oldukça etkin olan SİHA'lar, Ermeni ordusuna ağır kayıplar yaşatmıştır.
Türkiye'nin yanı sıra Azerbaycan'ı destekleyen başka ülkeler de mevcuttur. Bu ülkeler şöyledir;
Pakistan
Türkiye'nin kardeş ülke olarak gördüğü ve hem hükümet hem de halk nezdinde güçlü bir bağın olduğu Pakistan, Azerbaycan ile de aynı düzeyde bir ilişkiye sahiptir. Özellikle Azerbaycan -Ermenistan çatışmasında Pakistan Başbakanı İmran Khan tarafından yapılan açıklamada Azerbaycan'a verilen tereddütsüz destek dile getirilmiştir. İmran Khan, Azerbaycan için yayınladığı destek mesajında kullandığı kardeş ülke tabiri ve Azerbaycan'ın Ermenistan'a karşı verdiği mücadelenin haklılığının vurgulaması bu desteğin ne denli kuvvetli olduğunu göstermektedir. Bunun yanı sıra Pakistan, Azerbaycan lehine Birleşmiş Millet Güvenlik Konseyi tarafından kabul edilen Dağlık Karabağ mevzusunda verilen kararı desteklediklerinin altını çizmiştir.
KKTC
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti de Azerbaycan'a destek veren ülkeler arasında yer almaktadır. KKTC Cumhurbaşkanı Ersin Tatar tarafından Başbakan olduğu dönemde yapılan açıklamada kardeş ülke olarak tanımlanan Azerbaycan'a tam destek verildiği bildirilmiştir. Ayrıca Ersin Tatar, bölgede Ermenistan vasıtası ile çıkartılmak istene kaosa karşı, Azerbaycan'ın yanında olduklarını belirtmiştir.
Afganistan
Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ mevzusunda göstermiş olduğu meşru müdafaa hakkı Afganistan tarafından da desteklenmiştir. Afganistan nezdinden yapılan açıklamada Ermenistan tarafından işgal edilen Dağlık Karabağ bölgesinin Azerbaycan'a ait olduğu ve bu noktada Dağlık Karabağ'ın Azerbaycan tarafından kurtarılmasının oldukça meşru olduğu vurgulanmıştır.
Irak Türkmenleri
Her ne kadar Irak tarafından resmi bir açıklama yapılmasa da Irak Türkmen Cephesi Genel Başkanı ve Kerkük Milletvekili Erşat Salihi yaptığı açıklama ile Azerbaycan'a verdikleri desteği bildirdi. Erşat Salihi, Türklerin bir bütün olduğunu ve şanlı bir milletin fertleri olduğunu söyleyerek Azerbaycan'ın Ermenistan'a karşı verdiği mücadelede yalnız olmadığını belirtti. Ayrıca Salihi şu ifadeleri kullanarak Azerbaycan'ın her daim yanında olduklarını yineledi: “ Azerbaycan ile Türkmeneli bir. Tovuz ile Tavuk bir. Bakü ile Kerkük bir. Telafer ile Hocalı bir. Akan Karabağlı Türk'ün kanı ile Tuzhurmatulu Türk'ün kanı bir”.
Malezya
Malezya da Azerbaycan'a hükümet nezdinde resmi destek açıklaması yapmayan ülkelerden biridir. Yapılan tek destek açıklaması Malezya-Azerbaycan Parlamentolarası Dostluk Grubu Başkanı Rozman Isli tarafından yapılmıştır. Rozman Isli, yaptığı açıklamada Azerbaycan'a verdikleri desteği bildirerek, Azerbaycan'ın Ermenistan tarafından işgal edilen toprakları için verdiği mücadelenin arkasında olduklarını bildirmiştir.
Bosna-Hersek
Bosna-Hersek, Azerbaycan'a açıktan destek veren ülkelerden biridir. Bosna Hersek Devlet Başkanlığı Konseyi Başkanı Sefik Dzaferovic'in Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'e göndermiş olduğu mesajda, verilen mücadeleye destek verildiği bildirildi. Bunun yanı sıra verilen mesajda, Ermenistan'ın Dağlık Karabağ'daki işgali eleştirilmiş ve bu bölgenin Azerbaycan toprağı olduğu vurgulanmıştır. Ayrıca, Devlet Başkanlığı'nın yanı sıra Bosna Hersek'in en büyük partisi konumunda yer alan ve başkanlığını merhum Alija İzzetbegoviç'in oğlu Bakir İzzetbegoviç'in yaptığı Demokratik Eylem Partisi (SDA) de Azerbaycan'a desteklerini bildirdi. Verilen destekte Dağlık Karabağ'ın Azerbaycan toprağı olduğu ve Ermenistan'ın saldırılarının meşru olmadığının altı çizildi. Dağlık Karabağ'da yaşananaların 1990'lı yıllarda Bosna Hersek'te de yaşandığını dile getiren İzzetbegoviç, Dünya devletlerinin Ermenistan'ın hukuksuz işgaline son vermeleri gerektiğini bildirdi. Özellikle bu noktada dünya kamuoyunun tarafsızlığından yakınan İzzetbegoviç, bu tutumun Ermenistan'ın saldırılarını meşrulaştırıcağını söyledi. Dünya devletlerinin bu noktada Azerbaycan'a tam destek bildirerek bu hukuksuzluğun önüne geçmeleri gerektiğini vurguladı.
Ukrayna
Azerbaycan'ın Ermenistan'a karşı vermiş olduğu mücadeleye destek veren ve Dağlık Karabağ'ın Azerbaycan toprağı olduğunu bildiren Ukrayna Dışişleri Başkanı Dmitro Kuleba, ülkesinin her dönem bu tutumda olduğunu bildirdi. Ayrıca, Dağlık Karabağ mevzusunun hassas bir mevzu olduğunu ve son dönemde yaşanan olaylarla her an patlamaya hazır olduğunu vurguladı.
Kazakistan
Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev yaptığı açıklamda Azerbaycan'ın Ermenistan'a karşı vermiş olduğu mücadeleyi desteklediklerini bildirdi. Kazakistan'ın başkenti Almatı'da yapılan Barış Gücü Askerleri Tatbikatı'nda konuşan Cumhurbaşkanı Cömert Tokayev, özellikle Dağlık Karabağ mevzusu gibi dondurulmuş olarak tanımalanan sorunların Birleşmiş Milletler tüzüğünde yer alan devletlerin toprak bütünlüğü ve ulusların kendi geleceğini tayin hakkı ilkeleri ile bir çelişki doğurduğunu bildirdi. Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, özellikle ulusların kendi geleceklerini tayin etmesi hususuna dikkat çekerek, Azerbaycan'ın verdiği mücadelenin meşruluğuna değindi. Bunun yanı sıra Tokayev, Ermenistan'ın Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi tarafından ortaya konulan ve Dağlık Karabağ'ın Azerbaycan toprağı olduğunu belirttiği karara uyması gerektiğini vurguladı.
Suudi Arabistan
Suudi Arabistan, Azerbaycan-Ermenistan meselesinde çok net bir tavır sergilemese de yaptıkları açıklama ile Azerbaycan'a destek verdiklerini bildirdi. Yapılan açıklamada Dağlık Karabağ hususunda Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin almış olduğu kararların uygulanması gerektiğinin altı çizildi. Böylelikle Suudi Arabistan Dağlık Karabağ'ın Azerbaycan'a ait olduğunu ve Ermenistan'ın yaklaşık 30 yıldır işgalci konumunda olduğunu kabul etmiş bulundu.
İran
İran'ın özellikle Azerbaycan-Ermenistan çatışmasında, Ermenistan'a askeri teçhizat sağladığı iddiaları ortaya atıldı. Bunun yanı sıra her iki taraf için de yapılan destek açıklamalarından sonra İran Cumhurbaşkanlığı Ofisi Başkanı Mahmud Vaizi, gündemde yer alan iddiaları çürütmek ve İran İslam Cumhuriyeti'nin Azerbaycan'a desteğini yinelemek içim Azerbaycan Başbakan Yardımcısı Şahin Mustafayev'i telefonla aradı. Yapılan görüşmede hukuksuz bir biçimde Azerbaycan'a ait olan Dağlık Karabağ bölgesinin Ermenistan tarafından işgalinin kınandığı ve Azerbaycan'a verilen mücadelede destek olunduğu bildirildi. Bunun yanı sıra, yapılan görüşmede Ermenistan'ın çatışmalar esnasında kasti olarak sivillerin bulunduğu bölgeleri hedef alması sert bir şekilde eleştirildi. Vaizi, dost ve iyi komuşu olarak tanımladığı Azerbaycan ile her anlamda iyi ilişkilerinin bulunduğunu, İran'ın da her daim Azerbaycan'a olan desteğinin tam olduğunu yineledi. Gündeme düşen İran'ın Ermeni birliklerine askeri anlamda destek verdiği iddiasını yalanlayan Vaizi, net bir şekilde Azerbaycan'ı desteklediklerini yineledi.
Endonezya
Endonezya ise yaptığı açıklama ile oldukça orta yollu bir destek söyleminde bulundu. Endonezya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Teuku Faizasyah tarafından yapılan açıklamada yaşanan gerilimin bir an önce bitmesi adına tarafların Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nce alınan kararlara uyarak adım atmaları gerektiğini vurguladı. Dağlık Karabağ'da 30 yıllık Ermeni işgalini sonlandırmak için askeri harekata başlayan Azerbaycan ile Ermenistan'a diyalog çağrısında bulunan Endonezya, tarafların şiddetten kaçınması gerektiğini yineledi. Bunun yanı sıra Endonezya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Teuku Faizasyah, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Minsk Grubu bünyesinde devam eden Azerbaycan-Ermenistan barış müzakerelerinin tekrardan faal olması gerektiğini ve tarafların Dağlık Karabağ'ın Azerbaycan toprağı olduğunu kabul eden Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararlarına katiyen uyması gerektiğinin altını çizdi.
Ermenistan'a destek veren ülkeler
Azerbaycan'ın 30 yıllık Ermeni işgali altındaki Dağlık Karabağ topraklarını kurtarmak için başlattığı askeri harekatta her ne kadar birçok ülke Azerbaycan'ı desteklese de, bu çatışma sürecinde Ermenistan'ı destekleyen ülkeler de mevcuttur. Özellikle, Ermenistan'ın aldığı en büyük destek 1992 yılında kurulan Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Minsk Grubu eş başkanlarından gelmektedir. 1992 yılında Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki çatışmaları sonlandırmak ve iki devlet arasındaki kalıcı barışı sağlamak adına kurulan Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Minsk Grubu, süreç içerisinde taraflı yaklaşımı ile oldukça eleştirilen bir oluşum olmuştur.
Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Minsk Grubu içerisinde ABD, Almanya, Rusya, Türkiye ve Fransa gibi büyük devletler yer almaktadır. Eş başkanlıklarını ABD, Fransa ve Rusya'nın yürüttüğü Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Minsk Grubu, 1992 yılından beri müzakere faaliyetleri yürütmektedir. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Minsk Grubu'na üye olan ülkeler ise şöyledir;
Almanya
Amerika Birleşik Devletleri
Rusya
Fransa
Türkiye
Beyaz Rusya
Portekiz
İtalya
Hollanda
İsveç
Finlandiya
Bu ülkelerin yanı sıra Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Minsk Grubu'nun iki taraf ülkesi mevcuttur. Bu taraf ülkeler Azerbaycan ve Ermenistan'dır. Bu süreç içerisinde barış görüşmeleri bu iki devlet arasında gerçekleşmektedir. Yaklaşık 30 yıl önce kurulmasına rağmen Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Minsk Grubu, bu süreçte barışa dair herhangi bir somut adım atamamıştır.
Ermenistan'a destek veren ülkeler genellikle Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Minsk Grubu bünyesinde yer alan ülkelerdir. Bu ülkeler başlıca şöyledir;
Rusya
Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Minsk Grubu eş başkanlarından Rusya, her ne kadar iki devletle de ileri düzey ilişkiler yürütse de, Azerbaycan-Ermenistan çatışmasında siyasi, askeri ve ekonomik olarak Ermenistan'a destek vermektedir. Fakat Rusya, her iki devlet ile olan güçlü ilişkilerini kaybetmemek adına bu desteğini açık olarak yapmamaktadır. Özellikle Ermenistan ordusunu güçlendirmek adına çeşitli tatbikatlar yürüten ve orduya teçhizat anlamında güçlendiren Rusya, aynı zamanda Ermeni ordusuna çeşitli eğitimlerde vermektedir. Verilen eğitimlerden biri ise Azerbaycan'ın Türkiye'den almış olduğu ve Ermenistan'a karşı kullandığı SİHA'lardan Ermeni ordusunun nasıl korunacağı ile alakalıdır.
Ermenistan'a verdiği desteğe rağmen, Azerbaycan'ın çatışmalarda üstünlük kurmasıyla diyalog çağrısında bulunan Rusya, aynı tavrı Libya mevzusunda da sergilemiştir.
Rusya'nın bu noktada en büyük çekincesi Türkiye'nin olaylara müdahil olmasıdır. Özellikle yapılan açıklamalarda Azerbaycan-Ermenistan çatışmalarında Türkiye'nin aktif rol almaması gerektiği vurgulanmaktadır.
Fransa
Fransa, Ermenistan'a açıktan tam destek veren ülkelerin başında gelmektedir. Hali hazırda Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Minsk Grubu eş başkanlığını yürüten ülkelerden biri olan Fransa, bu süreçte dahi göstermiş olduğu taraflı yaklaşım ile Ermenistan'a karşı her daim destek içerisinde olmuştur. Letonya'nın başkenti Riga'ya yapmış olduğu ziyarette açıklamalarda bulunan Fransa Cumhurbaşkanı Macron, Ermenistan'a Azerbaycan'a karşı vermiş olduğu mücadelede tam destek verirken, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi tarafından alınan kararlar doğrultusunda topraklarını ve vatandaşlarını korumak isteyen Azerbaycan'a yönelik ise sert eleştirilerde bulundu. Yaptığı açıklamalar ile taraflı kimliğini ortaya koyan Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Minsk Grubu eş başkanlığı süresince de aynı tavrı takınmaktan çekinmemiştir.
Her ne kadar Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki çatışmanın fitilini Ermenistan ateşlesede, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Azerbaycan'ın ilk saldırıyı yaptığını söylemiştir. Bunun yanı sıra Türkiye'ye karşı da oldukça eleştirel açıklamalarda bulunan Macron, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararlarını hiçe sayarak Dağlık Karabağ topraklarının Ermenistan'a ait olduğunu bildirmiştir.
PKK
Ermenistan her ne kadar büyük devletlerden destek alsada, terör örgütleri tarafından da desteklenen bir ülke konumundadır. Ermenistan'ı, Azerbaycan ile olan çatışmasında ciddi anlamda destekleyen terör örgütlerinin başında PKK yer almaktadır. İddialara göre, PKK'nın Suriye uzantısı PYD saflarında çatışan 300 Ermeni kökenli teröristin otobüsler vasıtasıyla Ermenistan'a taşındığı ve burada Azerbaycan'a karşı mücadele verdiği bildirildi. Bunun yanı sıra Fransa başta olmak üzere Avrupa'nın birçok yerinde yapılan eylemlerde Ermeniler ve PKK sempatizanları bir arada Türkiye ve Azerbaycan aleyhinde sloganlar attılar. Tüm bu gelişmeler yaşanırken Azerbaycan Savunma Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, çatışma esnasında öldürülen Ermeni askerlerinin arasında Ermeni asıllı ve Suriye'den PYD tarafından gönderilen PKK'lı teröristlerin olduğu da bildirildi.
Dağlık Karabağ'da son durum ne?
27 Eylül 2020 yılında Türkiye destekli Azerbaycan ordusu ve Ermenistan arasında başlayan mücadeleler ile Azerbaycan, işgal edilmiş Dağlık Karabağ topraklarını ele geçirmeyi hedeflemiştir. 27 Eylül'de başlayıp 10 Kasım 2020'de son bulan çatışmalar neticesinde Azerbaycan, 30 yıl boyunca Ermenistan tarafından işgal edilen Dağlık Karabağ topraklarını ele geçirmiştir. 10 Kasım tarihi itibari ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin öncülüğünde yürütülen barış müzakereleri neticesinde uzlaşma sağlanarak, Dağlık Karabağ'ın statüsü Azerbaycan'a verilmiştir. Her iki devlet arasında yapılan antlaşmaya göre şu hususlarda ortak mutabakat sağlanmıştır;
Ermenistan güçleri Dağlık Karabağ bölgesindeki işgalini nihayetlendirecek.
Ermenistan tarafından işgal edilen Ağdam, Laçin ve Kerbecer Azerbaycan'a bırakılacak.
Dağlık Karabağ'da yer alan temas hattı ile Ermenistan'ın Dağlık Karabağ'a bağlandığı koridorda Rusya'ya ait barış kuvvetleri yer alacak.
5 yıl süre ile Rusya bu bölgeye yaklaşık olarak 1960 asker gönderecek.
Bölgedeki ulaşım ve iletişim kontrolü Rusya'ya ait Sınır Güvenlik Servisi tarafından yürütülecek.
Çatışma esnasında yerlerinden edilen sivil vatandaşlar Birleşmiş Milletler gözleminde yaşadıkları yerlere dönecekler.
Her iki devlet arasında esir ve cenaze takası gerçekleştirilecektir.
