Hava savunmasında filosunu yenilemek isteyen Türk Silahlı Kuvvetleri, dünyada öne çıkan savaş jetleri arasında Amerikan F-35 ve F-16'ya karşılık Avrupa ortak yapımı Eurofighter Typhoon ile de ilgileniyor.
Türkiye Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler, son açıklamasında "Amerikalı dostlarımızla ilişkilerimiz çok olumlu, 40 tane F-16 Viper alınacak sözleşmeleri imzalandı. Eurofighter uçaklarından da 40 tane alacağız. Almanya da olumlu yanıt verdi" dedi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise Trump'ın ikinci başkanlık döneminde Türkiye-ABD arasındaki işbirliğinde ilerleme olabileceğine işaret ederek şu ifadeleri kullanmıştı:
"Çünkü ABD ile aramızda F-35 konusu bulunuyor. S-400 ile ilgili bir süreç var. F-35 konusu ile ilgili Trump'ın başkanlığı döneminde Türkiye'den bahsederken 'Parayı verdiler buna rağmen siz hala uçakları vermiyorsunuz?' beyanları bulunuyor. Yeni dönemde bu meseleleri bakalım nasıl bir zemine oturtacağız ve yolumuza nasıl devam edeceğiz? Bizim, Türkiye olarak müttefikimiz Amerika Birleşik Devletleri'nden beklentilerimiz biliniyor."
Dünya güç dengelerinde hava savunmasında öne çıkan savaş jetleri arasındaki farklar, avantajlar ve dezavantajlar gündemdeki yerini koruyor.
Türkiye'nin masaya yatırdığı Eurofighter Typhoon ile F-35 ve F-16 savaş jetlerinin özellikleri ve farkları şöyle...
EUROFIGHTER VE F-35 FİYATLARI
Eurofighter ve F-35'lerin 2024 itibariyle güncel fiyatları ise şöyle...
F-35'in fiyatı model ve eklentilerine göre 80 milyon dolar (15 Kasım 2024 kuruyla 2.7 milyar TL) ile 100 milyon dolar (3.4 milyar TL) arasında değişiyor. F-35'in saatlik uçuş maliyeti ise yine tipine göre değişmekle birlikte 33 bin dolar (1.1 milyon TL) ile 42 bin dolar (1.4 milyon TL) bandında.
F-16'ların 2024 fiyatı 63 milyon dolarken (2.2 milyar TL), bu hayaletlerin saat başına uçuş maliyeti 22 bin dolar (756 bin TL) ile F-35'e kıyasla daha az masraf çıkarıyor.
Eurofighter'ın 2024 fiyatı ise 138 milyon euro (146.3 milyon dolar/5 milyar TL). Eurofighter Typhoon'ın saatlik uçuş maaliyeti ise 20 bin dolar (687 bin TL).
Eurofighter, ABD Hava Kuvvetleri tarafından kullanılan F-35A'dan daha maliyetli olsa da bakımı daha ucuz, yüksek bakım ve dikey iniş kabiliyetine sahip F-35, ortalama savaş jetlerinden %50 daha pahalı ve bu da onu Avrupa jetinin fiyatının üstüne çıkarıyor.
MÜHİMMAT VE TASARIM FARKLARI
Mühimmat açısından Eurofighter ve F-35 esasen eşit görülüyor, çünkü öncelikle her ikisi de Fransız muadilleri Rafale'den farklı olarak, uzun menzilli havadan havaya füze gibi gelişmiş ABD yapımı mühimmatları konuşlandırmak için geliştirilmişler. Silahlarının benzerliğine rağmen, Avrupa jetinin elinde tuttuğu önemli bir avantaj, daha büyük yük kapasitesi olarak görülüyor çünkü F-35, taşıma kapasitesi dört füzeyle sınırlıyken, Eurofighter on iki füzeye kadar taşıyabiliyor, bu genellikle altı bomba ve altı füzelik bir kombinasyon oluyor. Bu önemli ateş gücü avantajı, Eurofighter'ın F-35'e kıyasla diğer eksikliklerinin bazılarını telafi ediyor.
HIZLARI VE MOTORLARI
Military Watch'dan uzmanlara göre birçok yönden birbirini tamamlayan iki farklı platform olan F-35B ve Eurofighter'ın yeteneklerini karşılaştırmak, önümüzdeki on yıllarda sahaya süreceği hava savaşı yetenekleri hakkında paha biçilmez bir fikir veriyor.
Çift motorlu bir savaş jeti olan Eurofighter Typhoon, Eurojet EJ200 turbofan motorları kullanırken F-35 motorlarını Pratt & Whitney üretiyor ve F135-PW-100 ile F100-PW-220 motorları kullanılıyor.
Boş ağırlığı 10 bin kg olan Eurofighter'ın dolu (silah yüklü) ağırlığı ise 21 bin kg. Eurofighter'ın hızı ise Mach 2'ye ulaşarak onu F-35'ten hızlı yapıyor. (Mach 2 jetin nesnenin çevresindeki ortamda ses hızının iki katı hızla hareket edeceği anlamına geliyor.
F-35'in maksimum kalkış ağırlğı 27 bin 216 kg, saatteki hızı 1.975 km (mach 1.5). F-16'nın ise 16 bin 875 kg. Hayalet uçağın saatteki hızı 2 bin 414 km. Yani genel hız olarak bakıldığında Eurofighter Typhoon'ın performansı, hem yüksek irtifada ve hem süpersonik hızlarda daha iyi.
Bazı uzmanlara göre Eurofighter Typhoon'dan sadece on yıl sonra göklere çıkmasına karşın F-35B, Avrupa'dakilere kıyasla Amerika Birleşik Devletleri'nin çok daha gelişmiş askeri havacılık teknolojilerinden faydalanıyor. Özellikle her türlü radardan kaçması mümkün olan gizli gövde yapısı, yeni nesil Pratt & Whitney F135 art yakmalı turbofanı ve özel diyafram sistemine kadan son teknoloji sensörleri F-35'in en büyük avantajlardan ve bu da savaş jetini bu alanlarda Eurofighter'dan öne çıkarıyor.
MALZEME VE TASARIM FARKLARI
Eurofighter Typhoon'un gövdesinin yaklaşık olarak sadece %15'i metal, geri kalanı ise kompozit malzemelerden yapılmış ve bu da ona önemli ölçüde düşük bir radar imzası kazandırıyor. Ancak, Slash Gear'a göre F-35'in gizli bir savaşçı olduğu gibi gizli bir savaşçı değil. Dahili 27 mm'lik bir Mauser topuna sahip fakat büyük silahlara ihtiyaç duyduğunda Gelişmiş Kısa Menzilli Hava-Hava Füzeleri (ASRAAM), Gelişmiş Orta Menzilli Hava-Hava Füzeleri (AMRAAM), hassas güdümlü bombalar ve hava-kara füzeleriyle donatılabilir. Menzili dışındaki bir hedefe ulaşması gerekiyorsa, dört adede kadar düşürme tankıyla da donatılabilir.
National Interest, "Uluslararası müşteri kitlesi Typhoon'un ne kadar çevik uçtuğuna ilgi duyuyor." diyor. Uluslararası ilişkiler dergisi Typhoon'ın tasarlanmasında savaş pilotları da yer aldı ve Typhoon'u ses altı hızlarda özellikle çevik bir savaş uçağı yapan kasıtlı olarak dengesiz bir gövde yarattıklarını da vurguluyor.
HANGİ JETİ KİM ÜRETİYOR?
İngiltere Kraliyet Hava Kuvvetleri (RAF), Alman Hava Kuvvetleri, İtalyan Hava Kuvvetleri ve İspanyol Hava Kuvvetleri tarafından kullanılan Eurofighter Typhoon üç başlı bir konsorsiyum tarafından üretiliyor. Bunlardan biri Avrupa merkezli çok uluslu havacılık şirketi Airbus'ın alt kuruluşu olan Airbus Defense and Space, diğeri İngiliz şirketi BAE Systems ve yine çok uluslu bir havacılık şirketi olan İtalya merkezli Leonardo.
HANGİ JETİ KİM KULLANIYOR?
F-35'i kullanan ülkeler arasında ise başta ABD olmak üzere yine İngiltere Kraliyet Hava Kuvvetleri (RAF), Kanada, İsrail, Hollanda, Belçika, Polonya, Japonya dahil yaklaşık 20 ülke var. F-35'in ana üreticisi Lockheed Martin olmakla beraber Northrop Grumman ve BAE Systems de üretimde yer alıyor, F-35 motorlarını ise Pratt & Whitney üretiyor.
SAVAŞ PİLOTLARI NE DİYOR?
İki NATO savaş uçağı pilotu, yakın zamanda Almanya semalarında bir "hava muharebesinde" karşı karşıya geldikten sonra notlarını karşılaştırdı.
Eylül ayının sonlarında ABD Savunma Bakanlığı tarafından Almanya'daki Ramstein Hava Üssü'nde Alman pilot 1. Teğmen Alexander Grant ve Amerikalı pilot Yüzbaşı Patrick Pearce'in bir hava muhaberesi simülasyonu aralarındaki mücadeleyi ve Eurofighter ile F-35 kıyaslamalarını yansıtan bir video paylaştı.
NATO ülkelerinin kendi savaş uçaklarının kabiliyetini kıyaslamak için yaptığı bu özel savaş yarışmasında Alman savaş pilotu Grant 'u Eurofighter Typhoon'u uçururken, Amerikalı pliot Pearce,F-35A'sını uçurdu. Savaş pilotları ardından yaşadıklarını, bir video yayınlayıp manevralarını da kağıt uçaklarla göstererek anlattı.
Alman pilot Grant, Eurofighter Typhoon'un "biraz daha fazla itme gücüne" sahip olduğunu söyledi, ancak hava muharebesi gerçek olsaydı, beşinci nesil savaş uçağının gizli yetenekleri göz önüne alındığında, F-35'in "muhtemelen onu daha jetin orada olduğunu anlamadan öncegörsel menzilinin dışında öldüreceğini" söyledi. Amerikalı savaş pilotu Pearce ise bu yalandan hava muharebesi sırasında dördüncü nesil Eurofighter Typhoon'un F-35'in arkasına geçip jeti silahlarla hedef alarak kazanabildiğini söyledi. Ancak simülasyonda Eurofighter silah taşımıyordu.
F-35 AVANTAJLARI
5. nesil oluşu: Tam gizlilik (stealth) özelliğine sahip F-35'in radar izi yok denecek kadar az, bu onu onu hava savunma sistemlerinden gizlenmede öne çıkaran başlıca avantaj.
Ağ merkezli savaş kabiliyeti: F-35, gelişmiş sensörleri ve veri bağlantıları ile diğer dost uçaklar ve kara birimleriyle bilgi paylaşımında başarılı. Bu da onu sahada oldukça etkili yapıyor.
Çok amaçlılık: F-35 havada üstünlüğün yanı sıra kara saldırısı görevlerinde de kullanılabiliyor. Hem hava üstünlüğü hem de kara saldırısı görevlerinde kullanılabiliyor. Dikey iniş-kalkış yapabilen versiyonları (F-35B) deniz kuvvetleri için büyük bir avantaj sağlıyor.
Güncelleme: Sürekli güncellemelerle donanım ve yazılım yetenekleri geliştiriliyor. Yani, uzun vadede güncel kalma şansı yüksek.
F-35 DEZAVANTAJLARI
Yüksek maliyet: Savaş uçaklarında tek önemli olan alış fiyatı değil, saatlik maliyet de ordular için son derece önemli. F-35'in satın alma fiyatı da bakım ve işletme maliyetleri oldukça yüksek.
Teknik sorunlar: Zaman zaman teknik sorunlarıyla gündeme gelen F-35'lerin bakım süreçleri birçok uzmana göre karmaşık, ayrıca sürekli bakım gerektiriyor.
ABD'ye bağımlılık: F-35'lerin yedek parça ve yazılım güncellemelerinde ABD'ye bağımlılık söz konusu. Stratejik özerklik açısından bazı ülkeler için bu bir risk olabilir.
EUROFIGHTER AVANTAJLARI
4.5 nesil: Süpersonik hızlarda uçuş yeteneği ve yüksek manevra kabiliyeti onu özellikle hava üstünlüğünün önemli olduğu görevlerde öne çıkarıyor.
Çok amaçlılık: Eurofighter Typhoon da hem kara saldırıları hem hava saldırılarında ve istihbaratında kullanılabilen savaş uçakları sınıfında. Oldukça gelişmiş bir radara ve elektronik savaş sistemlerine sahip.
Daha düşük maliyet: F-35'e kıyasla hem satın alma hem de bakım maliyetleri daha düşük.
Avrupa konsorsiyumu: Eurofighter Typhoon, İngiltere, Almanya, İtalya ve İspanya tarafından ortak geliştirildiği için yedek parça ve bakım konusunda daha fazla ülkeye erişim sağlıyor. Bu da onu alan ülkelere stratejik özerklik açısından avantaj sağlıyor.
Kısıtlama yok: ABD'nin bazı ülkelerin savaş jetlerine uyguladığı bazı operasyonel kısıtlamalar Typhoon için geçerli değil. Bu, özellikle bağımsız askeri operasyonlar yapmak isteyen ülkeler için önemli avantaj.
EUROFIGHTER DEZAVANTAJLARI
Saklanma yeteneği zayıf: Eurofighter Typhoon, F-35 kadar gelişmiş bir radar gizliliğine sahip değil. Bu onu modern hava savunma sistemlerine karşı daha dezavantajlı bir pozisyona sokuyor.
Eski teknoloji: Typhoon, 5'inci nesil savaş uçağı olmadığından birçok açıdan F-35 kadar uzun vadeli bir yatırım olarak görülmeyebilir. Ancak yine de sürekli güncellemelerle kabiliyetleri artırılıyor.
'TÜRKİYE İÇİN ACİL İHTİYAÇ'
Türkiye'den Doç. Dr. Murat Aslan ise Türkiye açısından Kaan Projesi hızlandırılırken hazır alımla dengenin sağlanması gerektiğini belirterek Eurofighter'ın manevra kabiliyeti, manevra kabiliyeti, servis tabanı ve süratı konusunda Fransızların Rafale'i gibi uçaklardan daha iyi olduğunu söylüyor. "Hatırlanacağı üzere, Eurofighter Yunanistan tedarik ettiği 20 Rafale ile Türk F-16'larına karşı Ege cenahında havada üstünlük sağladı" diyen Aslan şunları söylüyor: "Bu nedenle, Türkiye'nin bu adımı Yunanistan'ın Fransız Rafale'e karşı Türkiye'nin Avrupalı Eurofighter'ı şeklinde değerlendirilebilir. Öte yandan Yunanistan, 24 Rafale savaş uçağı yanında 58 adet F-16'sını modernize ediyor. İlaveten 28 opsiyon yanında 20 adet F-35 de alıyor. Gazze konusu patlak verdiğinde ABD'nin uçak gemilerini Doğu Akdeniz'e sevk etmesi de dikkate alınırsa Türk Hava Kuvvetlerinin caydırıcı ve göreve hazır bir yapıda olması artık acil bir ihtiyaç."
F-35 Mİ DAHA İYİ, EUROFIGHTER MI?
Daha sofistike olan F-35, nihayetinde özel hava yeteneklerine sahip bir saldırı rolüne daha uygun görünürken, Eurofighter, F-15 veya J-20 gibi jetler kadar uzmanlaşmış veya hava muharebesinde yetenekli olmasa da, düşman uçaklarıyla çatışmaya biraz daha fazla odaklanıyor.
Eurofighter ayrıca, F-35'in 2 bin km'nin altındaki menziline karşın 3 bin kilometrenin biraz altındaki menzile sahip. Eurofighter'ın ayrıca sahip olduğu önemli bir avantaj, yaklaşık 20 km ile F-15 ve Rus Su-30 gibi gelişmiş hava üstünlüğü savaş uçaklarıyla eşleşebilen daha yüksek operasyonel irtifaya sahip olması. F-35 ise 16 km'nin altında bir irtifayla sınırlı ve bu da onu daha yüksekten uçan platformlara karşı hava çatışmalarında belirgin bir dezavantaja sağlıyor. Eurofighter'ın motorları daha az gelişmiş olsa da, hafif ağırlığı, çift motorlu konfigürasyonuyla birleştiğinde itme/ağırlık oranının 1,15 gibi son derece yüksek olduğu anlamına geliyor.
Uzmanların bazıları Eurofighter Typhoon, havada üstünlük sağlama açısından en iyi uçaklardan biri olduğunu söylerken, bir grup uzman da F-35'in hayalet teknolojisi ve aviyonik sistem bütünlüğü açısından ilk vuruşta yok etme gibi avantajlar barındırıyor.
Uzmanlara göre sonuç olarak F-35B ve Eurofighter, her ikisi de birbirini tamamlayan yeteneklere sahip, oldukça yetenekli orta menzilli savaş uçakları olarak görülüyor.
Kaynak: Milliyet
