Yönetmelikle, sağlık meslek mensuplarının ya da sağlık kurumlarının web siteleri, sosyal medya paylaşımları ya da radyo-TV kanallarında yer alacakları programlarda, kamuyu bilgilendirme amacı dışına çıkan "özendirmeye yönelik" faaliyetlerine, idari para cezası veya kapatma cezası gibi yaptırımlar uygulanacak. Hukuk ve Tıp Etiği Uzmanı Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı'ndan Prof. Dr. Gürkan Sert, yeni yönetmeliğin son yıllarda oldukça artan sosyal medya mecralarındaki etik ihlalleriyle dolu paylaşımları daha çok etkileyeceğini söyledi.
Sağlık Bakanlığı'nın hazırladığı ve 29 Temmuz'da Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren "Sağlık Hizmetlerinde Tanıtım ve Bilgilendirme Faaliyetleri Hakkında Yönetmelik", hekim ve sağlık alanında faaliyet gösteren kurum ve kuruluşlara örtülü veya açık reklam yapılması veya yaptırılması konusunda uygulanacak ciddi yaptırımların önü açtı. Hukuk ve Tıp Etiği Uzmanı Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı'ndan Prof. Dr. Gürkan Sert, yeni yönetmelikle ilgili önemli açıklamalarda bulundu. Yeni yönetmelikle, sağlık meslek mensuplarının ya da kurumların sosyal medya paylaşımları ya da radyo-TV kanallarında yer alacakları programlarda, kamuyu bilgilendirme amacı dışına çıkan "özendirmeye yönelik" faaliyetlerine, idari para cezası veya kapatma cezası gibi yaptırımlar uygulanacak. Prof. Dr. Sert, bu yönetmeliğin son yıllarda oldukça artan sosyal medya mecralarındaki etik ihlalleriyle dolu paylaşımları daha çok etkileyeceğini söyledi.
"EN ETKİN OLACAĞI ALAN SOSYAL MEDYA"
Prof. Dr. Sert, "Yönetmeliğin aslında en etkin olacağı alanlardan birisinin sosyal medya aracılığıyla yapılan, tırnak içinde söyleyelim, bilgilendirici ya da tanıtım faaliyetlerinin çerçevesinin belirlenmesi olacağını düşünüyorum. Bilgilendirme amacıyla toplum ya da kişi sağlığını korumak amacıyla da paylaşım yapabilirsiniz. Ancak bilgilendirme ilkelerine uygun değilse, 'talep oluşturmaya, yönlendirmeye veya ticari faaliyete yönelikse' bu, reklam olarak kabul edilecektir ya da yönetmeliğe uygun olmayan bir bilgilendirme faaliyeti olarak tarif edilecektir. Bu kapsamda da bir ceza söz konusu olacaktır. Bu anlamda sosyal medyada yapılan ya da bundan sonra yapılacak olan yine tırnak içinde söylüyorum, bilgilendirme ve tanıtım faaliyetlerine önemli bir sınırlama getireceğini düşünüyorum" dedi.
ÖNCESİ/SONRASI GÖRSELLERİNE YASAK GELDİ
Sağlık alanında bu kanunların eskiden de var olduğunu ancak bu yeni yönetmelikle ayrı ayrı ele alınan konuların artık tek çatı altında toplanarak daha kesin bir çerçeve çizildiğini de vurgulayan Prof. Dr. Sert, "Yeni yönetmeliğin bazı hususlarda açık ve net ifadeler getirmesi önemli. Hastalara ait 'öncesi ve sonrası' ile ilgili görsel paylaşımını tamamen yasaklıyor. Ancak örneğin hastanın iznini almak ya da çocuksa onun yasal temsilcisinin iznini almak koşuluyla paylaşımlara izin veriliyor ama bununla da ilgili de katı sınırlamalar koyuyor. Yani her görsel paylaşmanın, bu kurallara uygun olup olmadığının denetleneceği bilgisi de önemli" diye konuştu. Bu denetlemelerin de İl Sağlık Müdürlükleri bünyesinde, il bazında oluşturulacak birimler vasıtasıyla yapılacağını vurgulayan Prof. Dr. Gürkan Sert, bu birimlerde objektif değerlendirmeler yapılabilmesi için de mutlaka tıpta uzmanlık dernekleri ile hem hukuki hem de sosyolojik ve psikolojik açıdan sürece katkıda bulunması gereken uzmanlıkların da yer alması gerektiğini kaydetti. Konuyla ilgili gelen bildirimler ve ihbarları da aynı birimler değerlendirecek.
KİMSE KENDİ ALANI DIŞINDA KONUŞAMAYACAK
Prof. Dr. Sert, yeni yönetmelikte sağlık mensuplarının hizmet verdikleri alanlarda ve uzmanlıkları ile ilgili açıklamalar yapmasına özellikle vurgu yapıldığını da kaydederek şu bilgileri verdi: "Hatta uzmanlıklardan söz edilirken, yalnızca 1219 sayılı Tababet Yasası'nda belirlenmiş olan uzmanlık alanları kabul ediliyor. Örneğin estetisyen gibi bu kanunda yer almayan birtakım titrlerin kullanılmasının yasalarda yerinin olmadığı belirtiliyor. Bu yeni yönetmeliğin aslında iki önemli temel kavram üzerine kurulu olduğunu söyleyebiliriz. Bunlardan birisi reklam, reklamı tarif ederken de bunun bir ticari faaliyet olması, talep yaratması, bir şeyi özendirme özelliğine özellikle dikkat çekiliyor. Bu kapsamdaki faaliyetleri kesinlikle yasaklıyor. Tanıtım ve bilgilendirici faaliyetler konusu yasaklanmamış ama bunlarla ilgili de birtakım sınırlar getirilmiş. Örneğin siz bir tıbbi müdahalenin neden gerçekleştirildiğini, ne gibi durumlarda bunun yapıldığını ve nelerle karşılaşılabileceğini anlatırsanız, bunu 'bilgilendirici faaliyet' olarak kabul edebiliriz. Ama bu bilgilere yer verirken yönlendirici ve talep yaratacak şekilde ifadeler kullanırsanız, insanları bunu almaya ya da yaptırmaya özendirecek birtakım ifadeler kullandırırsanız ki 'öncesi ve sonrası' fotoğrafları da bu kapsamında değerlendiriliyor, bunu bir reklam olarak kabul ediyor."
DÜNYANIN PEK ÇOK ÜLKESİNDE YASAK
Etik açıdan da bu paylaşımların çok sıkıntılı ve sakıncalı olduğuna işaret eden Prof. Dr. Sert, sözlerini şöyle sürdürdü: "Aslında herhangi bir tıbbi girişime ihtiyacı olmayan, bu yönde talebi bulunmayan insanları böyle girişimlere özendirmek, bu girişimleri onlara cazip uygulamalar olarak göstermek, insanların sağlığına, yaşamına, ruhsal ya da fiziksel bütünlüğüne zarar verebilecek girişimler olduğu kabul ediliyor. Dünyanın pek çok ülkesinde de tıbbi girişimler konusundaki, sağlık alanındaki reklamlar, sağlık kurum ve kuruluşlarının reklamları yasaklanmış durumda. Tabii ki özellikle estetik girişimlerle ilgili bu alanda çok fazla tanıtım olduğu bilinen bir gerçek. Sayısız ihlallerin olduğunu görüyoruz. Bu gibi kurallar dizisinin önemli etkilerini olacağını düşünüyorum."
"DENETİMLER ARTACAK, ESKİ PAYLAŞIMLAR DA CEZA ALABİLİR"
Yeni yönetmelikle birlikte denetlemeler ve ilgili birimlerce düzenli taramaların daha sıklaşacağının sinyallerinin verildiğine de değinen Prof. Dr. Sert, hekimler için idari para cezaları söz konusu olurken, kurumlara ve kuruluşlara da kapatma cezalarının geleceğini kaydetti. Prof. Dr. Sert, "Bu yönetmelikte yer alan kuralları ihlal etmeleri halinde bir takım kapatma cezaları da getirilmiş durumda. Bir günlük, bir aylık kapatmalar şeklinde cezalar söz konusu. Bu yönetmelikten önce yapılan bu tür paylaşımlar da zaten yasa dışıydı. Etik ilkelere uygun değildi, onların da ceza alması söz konusu olabilir, bu bunun önünde herhangi bir engel yok. Ama bu yönetmelik kapsamında olmayacaktır, önceki düzenlemelere göre bir ceza söz konusu olacaktır. Ama bundan sonraki paylaşımlar, bu yönetmelik baz alınarak değerlendirecek ve gerekiyorsa müeyyide sürecine tabi tutulacaktır" diyerek sözlerini noktaladı. DHA