Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Libya'daki Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) Konseyi Başkanı Fayiz es Serrac'ın 4 Haziran tarihinde görüşmesi sonrası Ankara'nın Libya'da askeri üs kuracağı söylentilerini gündeme geldi.
Reuters Haber Ajansı, isminin açıklanmasını istemeyen bir Türk kaynağa dayandırdığı haberde, Libya'nın Akdeniz kıyısında yer alan Misrata kentindeki deniz üssü ile Vatiyye Hava Üssü'nün kullanımı konusunda Türkiye ile Birleşmiş Milletler'in tanıdığı UMH ile görüşmelerin sürdüğünü iddia etmişti.
Türkiye'nin halen Asya, Afrika ve Avrupa olmak üzere üç kıtada 10'dan fazla ülkede askeri varlığı bulunuyor.
TÜRK ASKERİ HANGİ ÜLKELERDE
NE AMAÇLA GÖREV ALIYOR?
Sudan'daki tartışmalı Sevakin Adası hesaba katılmazsa Türkiye'nin en az 13 ülkede askeri varlığı bulunuyor. Bunların çoğuna askeri üs demek mümkün değil. Bir çoğunda Türk askeri uluslararası barış gücü çerçevesinde görev yapıyor. Bazı ülkelerdeki asker sayısı da 100'den az. Birleşmiş Milletler (BM) ve NATO görevleri hariç Türkiye Irak, Suriye, Katar, Somali, KKTC ve Libya'ya kendi girişimleriyle asker görevlendirdi.
Hükümetin yabancı ülkelere gönderebilmesi için tezkerenin TBMM'de kabul edilmesi gerekiyor. TBMM kayıtlarına bakıldığında Türk Silahlı Kuvvetleri'nin (TSK) hangi ülkelere asker görevlendirdiğini görmek mümkün. Ayrıca TSK'nın barışı destekleme harekatlarına katkıları da Genelkurmay Başkanlığı sitesinde yer alıyor.
Türkiye'nin askeri varlığının bulunduğu ülkeler:
1- IRAK
Türkiye, PKK ile mücadele kapsamında Irak'a ihtiyaç duydukça askeri operasyonlar yaparken bu ülkede çeşitli şehirlerde askeri üsleri de bulunuyor. Bunlardan öne çıkanı zaman zaman tartışmalara sebep olan Başika Üssü. Irak'taki diğer üslerin yeri ve boyutu ise güvenlik sebebiyle açıklanmıyor.
2-SURİYE
Türkiye, Suriye'de 2011 yılında iç savaş başladıktan sonra bu ülkeye bir çok operasyon gerçekleştirdi. En son Barış Pınarı Harekatı'ndan sonra Türkiye Suriye'de sınırlarına yakın geniş bir alanı kontrol ediyor. Suriye'de binlerce Türk askeri olduğu tahmin ediliyor.
Irak ve Suriye'deki askerlerin varlığı TBMM kayıtlarına göre şöyle gerekçelendiriliyor: “Türkiye'nin ulusal güvenliğine yönelik terör tehdidi ve her türlü güvenlik riskine karşı uluslararası hukuk çerçevesinde gerekli her türlü tedbiri almak, Irak ve Suriye'deki tüm terörist örgütlerden ülkemize yönelebilecek saldırıları bertaraf etmek ve kitlesel göç gibi diğer muhtemel risklere karşı ulusal güvenliğimizin idame ettirilmesini sağlamak”
3-SOMALİ
Türk askeri Somali'de iki kapsamda vazife alıyor. İlki, başkent Mogadişu'daki Somali Türk Görev Kuvveti Komutanlığı. Eylül 2017'de dönemin Genelkurmay Başkanı Hulusi Akar tarafından açılan üs, askeri eğitim merkezi olarak Somali ordusuna subay yetiştiriyor. Komutanlık bugüne kadar onlarca subay ve astsubay mezun etti. Somali ile ilişkiler dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan'ın 2011 yılındaki ziyaretinden sonra hızla gelişmeye başladı.
Türk askerinin ikinci sorumluluk alanı ise Aden Körfezi, Somali kara suları ve açıkları, Arap Denizi ve mücavir bölgeler. Türk askeri burada “Türk bayraklı ve Türkiye bağlantılı ticari gemilerin emniyetinin etkin şekilde muhafazası ve uluslararası toplumca yürütülen korsanlık/deniz haydutluğu ve silahlı soygun eylemleriyle müşterek mücadele amacıyla yürütülen uluslararası çabalara destek vermek üzere” görev yapıyor.
4-LÜBNAN
Türk askeri Lübnan'da Birleşmiş Milletler Geçici Görev Gücü (UNIFIL) kapsamında görev yapıyor. Türkiye 10 yılı aşkın süreden beri UNIFIL'e destek veriyor. Bu ülkedeki Türk askeri sayısı 100 civarında.
5-AFGANİSTAN
TSK, 11 Eylül saldırılarının ardından Afganistan'a gerçekleşen operasyonlardan sonra BM kararıyla NATO misyonu çerçevesinde bu ülkede görev yapıyor. Türk askeri muharip güç olarak görev yapmıyor. Afgan ordusunun eğitilmesi ve ülkede güvenliğin sağlanmasına yönelik yardımda bulunuyor. Afganistan'daki asker sayısı yaklaşık 2 bin.
6-KATAR
Türkiye ile Katar'ın siyasi ve ekonomik ilişkileri son yıllarda en parlak günlerini yaşarken Suudi Arabistan'ın başını çektiği Körfez ülkelerinin bu ülkeye uyguladığı yaptırım sonrasında 2017 yılında bu ülkeye asker görevlendirildi. Türkiye, Katar'da askeri üssü kurmuş durumda.
7-MALİ
Türk askeri Mali'de BM Çok Boyutlu Entegre İstikrar Misyonu (MINUSMA) kapsamında görev yapıyor.
8- ORTA AFRİKA CUMHURİYETİ
TSK Orta Afrika Cumhuriyeti'nde de BM bünyesinde bulunuyor. Türk askeri bu ülkede BM Çok Boyutlu Entegre İstikrar Misyonu'na destek veriyor. Bu iki Afrika ülkesindeki asker sayısına ilişkin bilgi yok ancak çok fazla olmadığı tahmin ediliyor.
9-BOSNA-HERSEK
Türk askeri Bosna-Hersek'teki Uluslararası Barış Gücü bu ülkede barış ve istikrarın sağlanması için bulunuyor. Bosna-Hersek Türk Temsil Heyet Başkanlığı bünyesinde bulunan Türk askerinin vazifesi, “huzur ve güven ortamını devam ettirmek, yerel ve uluslar arası kuruluşlarla işbirliğini geliştirmek, uluslararası sivil mevcudiyeti desteklemek ve Bosna-Hersek Silahlı Kuvvetlerine eğitim desteği sağlamak”
10-KOSOVA
Kosova'da Uluslararası Barış Gücü, 1999'dan itibaren BM Güvenlik Konseyi'nin kararı doğrultusunda sürdürülmektedir. KFOR Harekâtı adıyla devam eden barışı destekleme harekâtında Türkiye kendisine tahsis edilen kadrolara personel görevlendiriyor. Türk askerinin Kosova'daki başlıca vazifesi; güvenli ve emniyetli bir ortam tesis etmek, yerel ve uluslararası kuruluşlarla işbirliğini geliştirmek ve Kosova Güvenlik Kuvvetlerinin gelişmesine destek sağlamak.
11- KUZEY KIBRIS
Türkiye'nin 1974'te başlattığı Kıbrıs Barış Harekatı'ndan bu yana adanın kuzeyindeki Türk tarafında askeri varlığı bulunuyor. Kıbrıs'taki Türk askeri sayısının 40 bin olduğu tahmin ediliyor. Kıbrıs'taki Türk askeri doğrudan Genelkurmay Başkanlığı'na bağlı daimi askeri birlik statüsü bulunuyor.
12- AZERBAYCAN
TSK, Azeri askerlere eğitim vermekte ve iki ülke arasında yakın ilişkiler sözkonusu ancak Azerbaycan'da Türk askeri üssü oldukça tartışmalı bir mesele. 2016'da imzalanan bir protokol ile Bakü'deki Gizil Sherg Garnizonu'nda yer alan bazı binalar ile Sumgayıt şehrindeki Nasosnaya Hava Üssü'nde bulunan bir terminal TSK'nın kullanımına tahsis edildi. Ancak Türkiye'ye üs verildiği yönünde haberlerin basında yer alması üzerine, Azerbaycanlı yetkililer bu iddiaları yalanladı.
13- ARNAVUTLUK
Savunma işbirliği kapsamında 1997'de kurulan üs Adriyatik kıyısındaki Avlonya (Vlore) şehrinde bulunan ve aynı zamanda Arnavutluk Donanması'na da hizmet veren Paşa Limanı'nda, 20 dönüm arazi üzerine kuruludur. Üs, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı (Dz.K.K.lığı) Arnavutluk Ekip Başkanlığı ismiyle faaliyet gösteriyor. Personel sayısı bir ara 250'ye kadar çıkan üste 20 civarında askerin görev yaptığı tahmin ediliyor.
14- SUDAN'DAKİ SEVAKİN ADASI TARTIŞMALI
Sudan'daki Sevakin Adası'nın durumu da oldukça tartışmalı. Türkiye-Sudan ilişkileri, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ıA aralık 2017'de Sudan'a yaptığı ziyaret sırasında ülkenin kuzeyindeki Sevakin Adası'nı istemesi ve Ömer el Beşir'in de 'tamam' demesi ile daha ileri bir boyuta taşındı. Sevakin Adası, 99 yıllığına Türkiye tahsis edildi.
Türkiye'nin burada askeri üs kuracağı yönünde haberler Arap dünyasında tepkiyle karşılandı. Başbakan Yardımcısı Hakan Çavuşoğlu bu iddiaları yalanlarken daha sonra Türk basınında yine aynı yönde haberler çıkmaya devam etti. Stockholm Barış ve Araştırma Enstitüsü'nün (SIPRİ) raporunda tüm tartışmalar özetlenirken yayındaki Afrika haritası Sevakin'de Türkiye'nin üssü olduğunu gösteriyor.
Kaynak: Euro News