İnsanlık tarihi boyunca birçok inanış tarzı ortaya çıkmıştır. Başta semavi dinler olmak üzere, bu dinlere bağlı veya bu dinlerden bağımsız birçok yeni inanış tarzı binlerce yıldır, dünyanın farklı noktalarında görülmektedir. Bu inanışlardan biride Batıniliktir. İşte tüm detayları ile Batınilik….
Batinlik nedir?
Batinilik temel olarak Kur'an-ı Kerim'de yer alan ayetlerin görünür anlamlarının dışında, gerçek anlamlarının daha derinde ve sofistikte bir şekilde yer aldığını iddia eder. Şii inancına göre de bu derin ve sofistike anlamlara ancak Allah ile olan ilişkileri yüksek olan imamlar erişebilir.
Batınilik ya da Batıniyye kelimesi Arapça kökenli olup, bâtın kelimesinden türetilmiştir. Bâtın kelimesi Arapça'da gizli olan bir şeyin gerçeği/iç yüzü anlamına gelmektedir. Bunun yanı sıra Esma'ül Hüsna olarak bilinen Allah'ın 99 isminden biri de Bâtin'dir.
Özellikle 1000'li yıllarda Sünni otoritelerce bu gibi fikir yapısına sahip gruplar için kullanılan Batınilik, İsmaililer tarihte özellikle en önemli temsilcileri olarak bilinmektedir. İsmailli-Pamir aleviliği itikadı olan Al Kirmani ve İmamet'in kurucusu Muin'ed-Din Nasır-ı Hüsrev tarafından desteklenen Batınilik, Gazali gibi Sünni alimler tarafından şiddetle eleştirilmiştir. Bu eleştiriler özellikle Batıniliğin İslam inancının zahiri yani dış anlamını yok saymasına yöneliktir. Bunun yanı sıra özellikle selefi akımın kurucularından olan İbn Teymiyye ve bazı Şii oluşumlar, İslam'ın tasavvuf yönüyle ilgilenen kişileri ve İbn Rüşd, İbn Sina ve Farabi gibi filozofları da Batıniyye olarak nitelendirmişlerdir.
Batınilik hangi topluluğun özelliğidir?
Batınilik genel manada bir gruba veya topluluğa mâl edilebilecek bir yaklaşım değildir. Özellikle tarih boyunca farklı gruplarda görülmüştür. Bu durumun örneklerinden biri özellikle Sünniler ve Alevilerin ibadetlere yaklaşımı noktasında değerlendirilebilir. Kur'an-ı Kerim'de geçen secde, salat, rukü gibi kavramlar Sünnilerde daha çok uygulanabilir bir ibadet şekline dönüşse de, Aleviler bu kavramları daha derin manası ile ele alarak, yaptıkları hal ve hareketler ile bu kavramları manevi olarak pratik ederler.
Batınilik Türkler arasında nasıl yayıldı?
Batınilik özellikle Türklerin yoğunlukla müslüman olduğu dönemler olan 9.yüzyıl ila 11.yüzyıl arasında sıklıkla görülmektedir. Yeni müslüman olmuş Türklerin, eski inanışları ile de oldukça uyumlu olduğu görülen Batınilik anlayışı, Türkler arasında hızla yayılmıştır. Batınilik 11.yüzyılda dönemin isyancılarından biri olarak bilinen Hasan Sabbah vasıtasıyla güçlenmiş ve Fatimi devleti tarafından da desteklenmiştir. Özellikle fedaileri ile birlikte Alamut Kalesi'nde Selçuklu devletinin devlet adamlarına yönelik düzenledikleri suikastlerle bilinirler. Melikşah döneminde oldukça güçlenen Hasan Sabbah ve fedaileri, Moğol istilası ile birlikte tarihin tozlu sayfalarına karışmıştır.
Batınilikte Allah'ın sıfatları nelerdir?
Batınilik temel Sünni doktrinlerinden farklı olarak Allah'ı kemal sıfatlarına sahip ve insani ya da insani olmayan tüm her şeyden münezzeh bir kudret sahibi değil, yaratıcı bir güç olarak görmektedir. Batıniliğe göre yaratılış, Allah'ın kendi iradesiyle meydana gelen bir şey değildir, olması gereken ve bu sebeple olan bir olaydır.
Batınilikte kıyamet inancı var mıdır?
Batıniler kıyamet mevzusuna ana akım İslam inancından farklı şekilde bakmaktadırlar. Batınilere göre, kıyamet iki şekilde algılanmalıdır. Bunlardan ilki bir kişinin ölmesi onun kıyametinin koptuğu anlamına gelir. Diğer durum ise kişinin ruhu ile alakalıdır. Batıniler bir kişi dünyada işlediği suçlardan dolayı ruhu, beden öldükten sonra tekrar dünyaya gelerek cansız varlıklar, bitkiler, hayvanlar gibi kişilere aktarılır. Bu süreçte ruhun olgunlaşması sağlanır.
