Yozgat'ın Sorgun İlçesi Şahmuratlı Köyü'nde bulunan Kerkenes Harabeleri ile ilgili anlatılan Kerkenes Kalesinin Fethedilmesi Efsanesi'ne göre; Kerkenes şehri düşmanların elindedir. Battal Gazi, burayı almak ister. Bir akşam üzeri tüccar kılığında kaleye gelir. Develere sepet yükler, sepetlerin içine de askerlerini bindirir,. üzerlerine de kumaş örter. Kumaş tüccarı kılığında Kerkenes'e girer. Kralın askerleri kumaş almak isterler. Battal Gazi: “Bügün akşam oldu, yarın satarım” diye askerleri geri gönderir. Ortalık iyice kararınca askerlerini sepetlerden çıkararak gece kaleyi fetheder. Sabah ezanı Kerkenes'deki kalede okunur.
Kızlar ve Atlar gölleri
Sorgun ilçesine 13 km., Yozgat'a 50 km. mesafede bulunan harabeleri çepeçevre saran sur kalıntıları yerinde durmaktadır. Hafif eğimli arazi üzerinde tam orta yerde Sülüklü Göl (Büyük Göl) olarak anılan yerde yaklaşık çapı 20 metre su birikintileri bulunmakta. Buna benzer Kızlar ve Atlar gölleri de bulunmaktadır. Araziyi saran sur kalıntıları batıda yaklaşık 4 metrelik bir boşluk bırakmaktadır ki burasının sur kapısı olabileceği tahmin edilmekte.
Frigce yazı kalıntıları
Yozgat Özel İdaresi'nin resmi kayıtlarındaki veriye göre; Kerkenes Dağında Frigce yazıt parçaları bulundu. Kerkenes dağı antik kentinde ilk yüzey araştırması çalışmaları 1993 yılında başlamış, 1998-2000 yıllarında müze ile katılımlı araştırma şekline dönüşmüş ve 2001 yılından bugüne kadar kazı ve araştırmalar devam etmektedir. Şehrin demir çağında M.Ö. 600 yıllarında Medler tarafından kurulduğu tahmin edilmekte ise de 2003 kazı sezonunda Frigce yazıtlar bulunması kentin yıkılmadan önce büyük ölçüde Frigleştiğini göstermektedir. Kentin yaklaşık 7 km. olan sur duvarları 2,5 kilometrekarelik bir yerleşim alanı oluşturmaktadır.
Persler tarafından zapt edilmiş
Antik kaynaklarda Pteria olarak kaydedilen kentin burası olduğu sanılmakta. M.Ö. 547 yılında Persler tarafından kent zaptedilmiş halkı esir alınarak kent yakılmış ve surları yıkılmıştır. Yerleşim alanı kamu yapıları ve sivil yapı adaları ile gelişmiş bir su toplama ve kullanma sistemi içermektedir. Kazı ekibi jeomanyetik yüzey araştırması, direnç yöntemi ile yüzey araştırması, coğrafi bilgilendirme sistemi çalışmalarının bir kısmını tamamlamış, bir kısmı da devam etmekte. Kazı çalışmaları sırasında bulunan bir mobilyaya ait fildişi süsleme parçası Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi'nde sergilenmektedir.
Bizans döneminde bile talan edildi
Antik kent yakılıp yağmalandığı için nitelikli kültür varlıklarına nadir olarak rastlanmaktadır. 2004 yılı kazı ve araştırmaları 32 kişilik bir ekiple yapılmıştır. Ekip saray yapı grubu girişinde kazı çalışması yapmış avlu döşemelerini ortaya çıkarmıştır. 2004 yılı sonuçlarından biri de kentin yıkılışından 1000 yıl sonra Bizans döneminde bile kaçak kazı ve talana uğradığını ispat eden bir Bizans sikkesinin bulunması olmuştur.
Tahminler ve elde edilen bazı verilere göre M.Ö. 3-2. yüzyıllara ait bazı Galat mezarları da Bizans döneminde soyulmuş ve değerli parçalar yağma edilmiştir. Kentin önemli özelliklerinden biri de çabuk bozulabilen kumtaşı denilen bir çeşit taşın mimari, heykeltıraş ve yazıtlarda çok sık kullanılmış olmasıdır.
Güneş tutulması ve barış
Güneş tutulması tarih boyunca değişik inançlara sebep olmuştur. Bunlardan bilinen ilk olay Lidlerle Persler arasında meydana gelen bir savaşta yaşanır. Milattan Önce 500 yıllarında Lidlerle Persler Karadeniz civarında savaşa tutuşurlar. Bu savaş birkaç yıl sürer ki, bir güneş tutulmasına kadar. Bir anda her taraf karanlığa bürünür. Yıldızlar gökyüzünde belirir. Savaşan iki orduyu korku sarar. Savaşı bırakırlar. Güneşin bu şekilde tutulmasını Tanrıyı kızdırmalarına bağlarlar. Barış yaparlar.
