İstanbul'un işgal kuvvetleri tarafından işgali ve Milli Misak'ın son Osmanlı Meclisi tarafından kabulünü sağlarken milli mücadele sonrası şekillenen yeni meclisin kurulması da Türk tarihi açısından kretik bir dönem teşkil ediyor.
Son Meclis'ten Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk meclisine açılan kapıyı "Türkiye Cumhuriyeti; Türkiye Büyük Millet Meclisi Dönemi" çalışmasıyla Prof. Dr. Abdulhaluk Mehmet Çay şöyle aralıyor:
"Mustafa Kemal, 19 Aralık 1919 tarihinde Sivas'tan ayrılarak 27 Aralık 1919 tarihinde Ankara'ya vardı. Ali Rıza Paşa kabinesi ise 7 Ekim 1919 günü kabul edilen husus gereğince 9 Ekim tarihinde yeni seçim kararnâmesini neşretti. Seçimler 1908 Meşrutiyeti yasasına göre yapılmıştır. Yapılan seçimlerin sonunda milletvekilleri teker teker İstanbul'a gelmeye başlamışlardı. 12 Ocak 1920 tarihinde son Osmanlı Mebusan Meclisi çalışmalara başladı. 31 Ocak 1920 tarihinde yapılan 5. toplantıda İstanbul Milletvekili Reşat Hikmet Bey Meclis
Başkanlığı'na getirildi"
Gittikçe artan baskılar....
Çalışmada şu bilgiler yeri alıyor: 17 Ocak 1920 tarihli meclis toplantısının ikinci birleşiminde Milli And (Misak-ı Millî) görüşüldü. 28 Ocak 1920 tarihinde kabul edilmiş olan bu Millî And, 17 Şubat'ta alınan kararla bütün dünyaya duyurulması oybirliği ile kabul edildi. Son Osmanlı Mebusan Meclisi üzerinde Misak-ı Millî'nin ilânından sonra baskı gittikçe arttı. Bu baskılar sonrasında Sadrazam Ali Rıza Paşa'nın 3 Mart 1920 tarihinde istifa etmesine yol açtı. 6 Mart 1920 tarihinde ise yeni kabineyi kurmakla Salih Paşa görevlendirildi. Ancak İtilâf Devletleri'nin İstanbul temsilcileri Londra'dan gelen emir üzerine 11 Mart 1920 tarihinde toplanarak Kuvay-ı Milliye'nin İstanbul'daki temsilcilerini tutuklamaya başladılar. 16 Mart 1920 tarihinde İngilizler İstanbul'u işgale başladılar ve son Osmanlı Mebusan Meclisi dağıtılmış oldu. 18 Mart 1920 tarihinde ise İstanbul'da toplanan Osmanlı Mebusan Meclisi Dr. Rıza Nur Bey ve arkadaşlarının verdiği önergeyi kabul ederek meclis genel kurul toplantılarının ertelenmesi kabul edildi.
Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin kurulması
Meclis-i Mebusan'ın 18 Mart 1920 tarihinde kendi kararıyla toplantılarını erteleyince, 19 Mart 1920 tarihinde Mustafa Kemal Paşa yeni bir “Seçim Talimatı” nı bütün valilere ve bağımsız mutasarrıflara gönderdi. 15 gün sonra yapılan seçimlerin sonucu alındıktan sonra memleketin karışık durumundan ötürü beklemenin daha zararlı olacağı düşüncesiyle Mustafa Kemal, TBMM'ni 23 Nisan 1920 tarihinde, Cuma günü toplantıya çağırdı. Geçici başkan, Sinop Milletvekili Şerif Bey'in başkanlığında saat 13:45'de çalışmalarına başlayan ilk TBMM, ertesi günü başkanlık divanı seçimine geçilecektir. 26 Nisan tarihinde 11 meclis komisyonu kuruldu. Bu komisyonlar: 1- Diyanet İşleri Vakıflar, 2- İçişleri, Genel Güvenlik, Posta, Telgraf, 3- Dışişleri, 4-Maliye, Gümrükler, 5-Ticaret, Tarım, Orman, Madenler, Ekonomi, 6-Adalet ve Mezhepler, 7- Eğitim, 8- Millî Savunma, 9- Bayındırlık, 10- Sağlık ve Sosyal Yardım, 11- Propaganda.
Padişaha gönderilen heyet....
Aynı gün başkanlık divanı seçimi de sonuçlanmıştı. Meclis başkanlığına Ankara Milletvekili Mustafa Kemal, ikinci başkanlığına ise Erzurum Milletvekili Celaleddin Arif Bey seçilmişti. 27 Nisan 1920 günü padişaha bir bağlılık telgrafı çekildi. Padişaha bir heyet gönderilmesi teklifinde bulunanlara karşılık aynı gün Ankara'ya Millî Mücadele'de görev almak için gelmiş bulunan Mareşal Fevzi Çakmak, İstanbul hakkında açıklayıcı bilgiler vermesinden sonra teklif geri alındı. 23 Nisan 1920 tarihinde Mustafa Kemal Paşa'nın teklifi üzerine bir Meclis Hükümeti'nin kurulması kararlaştırıldı. Meclis işlerini yürütmek üzere bir geçici yürütme komisyonu seçilmişti. Ayrıca 15 kişilik bir Lâhiya Encümeni kuruldu. Bu kurul “Büyük Millet Meclisi Bakanlarına Dair Kanun”un 2 Mayıs 1920 tarihine kadar hazırlayarak meclise sundu. 3 Mayıs 1920 tarihinde bu kanun kabul edildikten sonra, yeni hükümet Mustafa Kemal Paşa'nın başkanlığında kuruldu.