30 Ekim 1918'de, Ege adası Limni'deki Mondros limanına demirlemiş İngiliz savaş gemisi Agamemnon'da, Büyük Britanya ve Osmanlı İmparatorluğu temsilcileri, Osmanlı'nın Birinci Dünya Savaşı'na katılımının sona erdiğini gösteren bir ateşkes anlaşması imzaladılar. 16. yüzyılın sonlarından itibaren görece bir gerileme döneminde olan Osmanlı İmparatorluğu, 1. Dünya savaşının başlangıcı olan 1915-1916'da büyük bir Müttefik işgaline karşı Gelibolu Yarımadası'nı şiddetle ve başarılı bir şekilde savundular, ancak 1918'de işgalci İngiliz ve Rus kuvvetleri tarafından yenilgiye uğratıldı. Buna ek olarak Osmanlı Devleti'ne karşı meydana gelen Arap İsyanları da Osmanlı'yı oldukça zayıflattı. Tüm bu yaşananlar neticesinde Osmanlı 1.Dünya savaşından oldukça yorgun çıktı.
Ekim 1918'in ilk haftası gibi erken bir tarihte, hem Osmanlı hükümeti birkaç Türk lideri vasıtasıyla, barış olanaklarını sağlamak için Müttefiklerle temasa geçti. Askeri birlikleri ile o sırada Osmanlı topraklarının çoğunu işgal eden İngiltere ve özellikle de 1916'da imzalanan bir anlaşmaya göre Suriye kıyılarının ve günümüz Lübnan'ının çoğunu kontrol altına alacak olan Fransa kenara çekilmeye isteksizdi. Fransız mevkidaşı Georges Clemenceau'yu öfkelendiren bir hareketle, Başbakan David Lloyd George ve kabinesi, İngiltere'nin Ege Denizi'ndeki deniz komutanı Amiral Arthur Calthorpe'a, Fransa'ya danışmadan Türkiye ile acil bir ateşkes görüşmesi yapması için yetki verdi. Osmanlı'nın savaştan çıkışını tek başına İngiltere sağlayacak olsa da, iki güçlü Müttefik, Paris Barış Konferansı'nda ve daha sonraki yıllarda bölgedeki kontrol üzerinde boğuşmaya devam edecekti.
Calthorpe'un ekibi ile Osmanlı Deniz İşleri Bakanı Rauf Bey başkanlığındaki İstanbul heyeti arasındaki görüşmeler, 30 Ekim 1918 sabahı Agamemnon'da saat 9:30'da başladı. O akşam imzalanan Mondros Antlaşması, düşmanlıkların ertesi gün öğlen sona ereceğini belirtiyordu. Türkiye şartlarına göre Çanakkale ve İstanbul boğazlarını Müttefik savaş gemilerine, kalelerini askeri işgale açmak zorundaydı; aynı zamanda ordusunu terhis edecek, tüm savaş esirlerini serbest bırakacak ve çoğunluğu zaten Müttefik kontrolü altında olan Arap eyaletlerini tahliye edecekti. Rauf Bey ve diğer delegeler, anlaşmayı Türkiye için bir teslimiyet eylemi olarak resmetmeyi reddettiler (daha sonra İstanbul'da hayal kırıklığına ve öfkeye neden oldular) fakat gerçekte olan buydu. Mondros Antlaşması, Osmanlı'nın I. Dünya Savaşı'na katılımını sona erdirdi ve yasal olarak olmasa da fiilen bir zamanların güçlü imparatorluğunun dağılmasına işaret etti.
Mondros Ateşkes Antlaşmasının Maddeleri nelerdir?
1- Çanakkale ve İstanbul Boğazlarının açılması, Karadeniz'e serbestçe geçişin temini ve Çanakkale ve Karadeniz istihkamlarının İtilaf Devletleri tarafından işgali sağlanacaktır.
2- Osmanlı sularındaki bütün torpil tarlaları ile torpido ve kovan mevzilerinin yerleri gösterilecek ve bunları taramak ve kaldırmak için yardım edilecektir.
3- Karadeniz'deki torpiller hakkında bilgi verilecektir.
4- İtilaf Devletlerinin bütün esirleri ile Ermeni esirleri kayıtsız şartsız İstanbul'da teslim olunacaktır.
5- Hudutların korunması ve iç asayişin temini dışında, Osmanlı ordusu derhal terhis edilecektir.
6- Osmanlı harp gemileri teslim olup, gösterilecek Osmanlı limanlarında gözaltında bulundurulacaktır.
7- İtilaf Devletleri, güvenliklerini tehdit edecek bir durumun ortaya çıkması halinde herhangi bir stratejik yeri işgal etme hakkına sahip olacaktır.
8- Osmanlı demiryollarından İtilaf Devletleri istifade edecekler ve Osmanlı ticaret gemileri onların hizmetinde bulundurulacaktır.
9- İtilaf Devletleri, Osmanlı tersane ve limanlarındaki vasıtalardan istifade sağlayacaktır.
10- Toros Tünelleri, İtilaf Devletleri tarafından işgal olunacaktır.
11- İran içlerinde ve Kafkasya'da bulunan Osmanlı kuvvetleri, işgal ettikleri yerlerden geri çekilecekler.
12- Hükûmet haberleşmesi dışında, telsiz, telgraf ve kabloların denetimi, İtilaf Devletlerine geçecektir.
13- Askeri, ticari ve denizle ilgili madde ve malzemelerin tahribi önlenecektir.
14- İtilaf Devletleri kömür, mazot ve yağ maddelerini Türkiye'den temin edeceklerdir. (Bu maddelerden hiçbiri ihraç olunmayacaktır.)
15- Bütün demiryolları, İtilaf Devletlerin zabıtası tarafından kontrol altına alınacaktır.
16- Hicaz, Asir, Yemen, Suriye ve Irak'taki kuvvetler en yakın İtilaf Devletlerinin kumandanlarına teslim olunacaktır.
17- Trablus ve Bingazi'deki Osmanlı subayları en yakın İtalyan garnizonuna teslim olacaktır.
18- Trablus ve Bingazi'de Osmanlı işgali altında bulunan limanlar İtalyanlara teslim olunacaktır.
19- Asker ve sivil Alman ve Avusturya uyruğu, bir ay zarfında Osmanlı topraklarını terk edeceklerdir.
20- Gerek askeri teçhizatın teslimine, gerek Osmanlı Ordusunun terhisine ve gerekse nakil vasıtalarının İtilaf Devletlerine teslimine dair verilecek herhangi bir emir, derhal yerine getirilecektir.
21- İtilaf Devletleri adına bir üye, iaşe nezaretinde çalışacak bu devletlerin ihtiyaçlarını temin edecek ve isteyeceği her bilgi kendisine verilecektir.
22- Osmanlı harp esirleri, İtilaf Devletlerinin nezdinde kalacaktır.
23- Osmanlı Hükûmeti, merkezi devletlerle bütün ilişkilerini kesecektir.
24- Altı vilayet adı verilen yerlerde bir kargaşalık olursa, vilayetlerin herhangi bir kısmının işgali hakkını İtilaf Devletleri haiz bulunacaktır.
25- Müttefiklerle Osmanlı Devleti arasındaki savaş, 1918 yılı Ekim ayının 31 günü mahalli saat ile öğle zamanı sona erecektir.
Mondros'tan sonra ne oldu?
Ateşkes, bir barış anlaşması sonuçlanıncaya kadar sürdü. Paris Barış Konferansı'nın ardından 10 Ağustos 1920'de Sevr Antlaşması imzalandı. Barış koşullarının bir parçası olarak, Osmanlı İmparatorluğu'nun sınırları, günümüz Türkiye'sine denk gelen Anadolu sınırlarına kadar yeniden çizildi. Bu, özerk Ermeni ve Kürt devletlerinin ve Fransız, İtalyan ve Yunan etki alanlarının yaratılmasıyla daha da bölünecekti (FO 93/110/81).
Osmanlı'nın Sevr Antlaşması'nı imzalaması, rejimi birçok Türk'ün gözünde gayri meşrulaştırdı ve Türk milliyetçi hareketine hatırı sayılır bir ivme kazandırdı. Osmanlı kurumları reddedildi ve Gelibolu'da da boy göstren Mustafa Kemal Atatürk'ün yönetiminde yeni bir Türk devleti kuruldu.
Müteakip Türk Bağımsızlık Savaşı, Türk kuvvetlerinin Anadolu üzerinde fiili kontrol sağlamak için batıda Yunanlıları ve doğuda yeni oluşan Ermeni devleti ile mücadele etti. Bu mücadele ve sonunda elde edilen başarı, nihayetinde uluslararası toplum tarafından kabul edildi; modern Türkiye'nin sınırları 1923'teki Lozan Antlaşması'yla (FO 839/48) belirlendi.
Sevr Antlaşması'nın Maddeleri nelerdir?
1.İstanbul Osmanlı Devleti'nin başkenti olarak kalmaya devam edecek. Osmanlı Devleti'nin hüküm sürdüğü yerler İstanbul ve çevresinden oluşan küçük bir toprak parçası olacak; eğer Osmanlı Devleti, İtilaf güçlerinin belirlediği şartlara uymazsa İstanbul'da ellerinden alınacak,
2.Batı Anadolu ve Doğu Trakya Yunanlılara verilecek,
3.Ege Adaları Yunanistan'a bırakılacak, Rodos ve 12 Ada İtalya'ya verilecek,
4.Doğu Anadolu'da bir Ermeni Devleti ve güneyinde Kürdistan Devleti kurulacak,
5.Irak, Musul ve Arabistan İngiltere'ye verilecek,
6.Boğazlar, bütün ülkelerin gemilerine savaş zamanında dahi açık bulundurulacak ayrıca boğazlar on ülkeden oluşan bir Avrupa Komisyonu tarafından yönetilecek ve bu komisyonda Türk üye bulunmayacaktı,
7.Kapitülasyonlar; İngiliz, Japon, Fransız ve İtalyanlardan oluşan bir komisyonun düzenlemesiyle genişletilerek yeniden gündeme gelecek ve bütün azınlıklar bu ayrıcalıklardan yararlanabilecekti. Ayrıca azınlıklara geniş haklar verilecek ve askerlik yapmayacaklardı,
8.Azınlıklar sınırlarımız içinde okul ve dini kurumları açabileceklerdi. Osmanlı'nın bu konuda yaptığı uygulamalar ise denetlenebilecekti,
9.Osmanlı Devleti'nin mali durumu ve bütçesi İngiliz, Fransız ve İtalyanlardan oluşan komisyon ile Düyun-u Umumiye İdaresi tarafından yönetilecekti. Bu komisyonda Osmanlı üyeleri sadece danışman olarak yer alacaktı,
10.Osmanlı, mali bakımdan zor durumda olduğu için savaş tazminatı vermeyecek ve borçları silinecekti,
11.Osmanlı Devleti'nde zorunlu askerlik kaldırılacak ve askeri gücü 50.700'ü geçmeyecekti. Ayrıca orduda ağır silahlar ve uçaklar kesinlikle bulunmayacak ve Osmanlı donanması İtilaf Devletleri'nin kontrolü altında olacaktı,
12.Deniz Kuvvetleri'nde 13'ten fazla savaş gemisi bulunmayacak,
13.Kürtler, Doğu Anadolu'da bağımsız bir devlet kurmak isterlerse ve bu istek Cemiyet-i Akvam tarafından kabul edilirse, Osmanlılar bu durumu kabul edecekti,
14.Osmanlılar, Mısır üzerindeki bütün haklarından vazgeçecek, Filistin, Irak ve Suriye için alınan kararlara uyacaktı.
15.Hicaz bağımsız bir devlet olacaktı (Arap ülkeleri istediğini aldı),
16.Osmanlı Devleti İzmir'deki egemenlik haklarını Yunanistan'a bırakacak ve kalelerden sadece birinde Türk bayrağı dalgalanacaktı,
17.Şam ve çevresi, Mardin, Antep ve Urfa Fransa'ya verilecek ve Sivas'ın kuzeyine kadar olan bölgede Fransız nüfusu yer alacaktı,
18.İzmir bölgesi dışındaki Batı Anadolu, İtalya'ya ait nüfus bölgesi olacaktı.
