Sümela Manastırı,Ortaçağ'da sürgün yeri olarak kullanılırken metropolit düzeyinde din adamlarının da sürgün yeri oldu. İnfazlar burada gerçekleştirilirken sadece erkeklerin yaşadığı bir mabet olması da dikkati çekiyor.
Trabzon'un Maçka İlçesi'nin Altındere Köyü sınırları içinde, Altındere vadisine hakim Karadağ'ın eteklerinde sarp bir kayalık üzerine kurulmuş olan Sümela Manastırı, halk arasında "Meryem Ana" adı ile anılıyor.
Sümela'nın anlamı
Meryem Ana adına kurulan manastırın "Sümela" adını "siyah" anlamına gelen "melas" sözcüğünden aldığı söyleniyor. Bu ismin manastırın kurulduğu koyu renkli Karadağlar' dan geldiği de söylenenler arasında.
Trabzon'da 1300 metre yükseklikteki sarp kayalıklara kurulu manastıra dair değişik tarihi söylentiler var. Bunlardan en bilineni şöyle: Bizans İmparatoru I.Theodosius zamanında (375-395) Atina'dan gelen Barnabas ve Sophranios isimli iki rahip tarafından kurulmuş olan manastır, 6'ncı yüzyılda İmparator Justinianus'un manastırın onarılarak genişletilmesini istemesi üzerine Generallerinden Belisarios tarafından tamir edilmiştir.
Varlığını 13. yüzyıldan sürdürüyor
Geçmişte hristiyan din adamlarının sürgün yeri olduğu da belirtilen Sümela Manastırı'nın şimdiki durumuyla varlığını 13'üncü yüzyıldan itibaren sürdürdüğü bilinmekte. 1204 tarihinde kurulan Trabzon Komnenosları Prensliği'nden III. Alexios (1349-1390) zamanında manastırın önemi artmış ve fermanlarla gelir sağlanmıştır. III. Alexios'un oğlu III. Manuel ve sonraki prensler döneminde de Sümela yeni fermanlarla zenginleştirilmiştir.
Ruslar el koydu
Sümela Manastırı'nın 18. yüzyılda bir çok bölümü yenilenmiş, bazı duvarlar fresklerle süslenmiştir. Trabzon'un 1916-1918 yılları arasındaki Rus işgali sırasında manastıra el konulmuş, 1923'den sonra tamamıyla boşaltıldı.
Başlıca bölümleri
Sümela Manastırı'nın başlıca bölümleri; Ana kaya kilisesi, birkaç şapel, mutfak, öğrenci odaları, misafirhane, kütüphane ile kutsal ayazma'dır. Bu yapılar topluluğu oldukça geniş bir alan üzerine inşa edilmiştir. Manastırın girişinde su getirdiği anlaşılan büyük su kemeri yamaca yaslanmış durumda. Bazı iddialara göre manastırda hiç kadın yaşamıyordu.
Gözetleme bölümü bulundu
Bir nevi erkek egemen yaşamın sürdüğü manastırda araştırmalarla farklı bölümler de bulundu. Bunlardan birisi saldırılar için bir ileri karakol görevi yapan Gözetleme Şapeli. Giriş kapısını net olarak gözetleyebilen, simetrik olarak Aziz Barbara şapelinin tam karşısına konumlandırılan şapele merdivensiz ulaşım sağlanamıyor.
