Müzeden yapılan açıklamaya göre TİEM, Osmanlı coğrafyasındaki cami, medrese, tekke, türbe ve benzeri dini özellikli yapılardaki eserlerin yurt dışına kaçırılmasının önüne geçebilmek amacıyla milli ve İslami nitelikteki bir müzede eserlerin toplanması amacıyla kuruldu.
Evkaf Nazırı Hayri Bey, Müze-i Hümayun Müdürü Halil Ethem Bey, Keçecizade Reşat Fuat, İsmet Bey, Armenak Sakızyan, İbn-ül Emin Mahmut Kemal İnal ve Mehmet Ziya ve müzenin ilk müdürü Ahmet Hakkı Bey'den oluşan heyet müzenin kuruluşunda yer aldı.
Evkaf-ı İslamiye Müzesi yani İslam Vakıfları Müzesi, Süleymaniye Camii Külliyesi'nin imaret bölümünde, Sultan Mehmet Reşad'ın tahta çıkışının yıl dönümüne rastlayan 27 Nisan 1914'te düzenlenen törenle açıldı. Açılışa Veliaht Yusuf İzzeddin Efendi'nin yanı sıra devlet erkanı ve yabancı diplomatlar ile toplumun farklı kesimlerinden kişiler katıldı.
"İlk koleksiyonda el yazmaları ve halılar yoğundu"
Müzenin sergilenen ilk koleksiyonunda dikkati çeken ve sayıca fazla olan bölümünü el yazmaları ve halılar oluşturuyordu.
Sultan 5. Mehmet Reşat, babası Sultan Abdülmecid'in celi sülüs hat ile yazdığı bir levhayı aynı tarihte müzeye hediye etti. Bu levha halen müze teşhirinde sergileniyor.
Yapının adı 1926'da Türk ve İslam Eserleri Müzesi olarak değiştirildi. 1983'te ise Süleymaniye Camii Külliyesi İmareti'ndeki yerinden, İbrahim Paşa Sarayı'na taşındı.
İslam sanatının en erken döneminden 20. yüzyıla uzanan döneminde, müzenin envanter kayıtlarına göre 40 bini aşkın eser yer alıyor.
Zengin koleksiyonunda halı ve kilimler, el yazmaları, Şam Evrakları, etnografya, cam, seramik, maden, ahşap ve taş eser grupları bulunuyor. Bu yönüyle de müze, Türk ve İslam sanatı eserlerinin en zengin koleksiyonlarını bünyesinde barındırıyor.
Avrupa Konseyi tarafından 1984'te yılın müzesi seçilen TİEM'de, aktif olarak sergi ve etkinlikler düzenleniyor.
