11 Kasım 1942'de kabul edilen Varlık Vergisi Kanunu'na göre savaş dönemindeki haksız ve aşırı kazançlar vergiye tabii olacak, bu vergi bir kereliğine uygulanacaktı.
Tartışmalara kapı aralayan bu uygulamaya ait belgeler ise gizemini koruyor....
Biz de "Varlık Vergisi"ne yönelik başka bir tartışmaya kapı aralamak istedik.....
"Edebiyatlaşan Vergiler, Vergi ve muhasebede bilinmeyenler" adlı kitabında "CHP Grup Tutanakları kayıp" başlığı altında dönemin Varlık Vergisi ile ilgili araştırmalara yer veren yazar Cazim Gürbüz.
konu ile ilgili ayrıntılı bilgiye şu satırlarla kapı aralıyor:
"CHP Grup Tutanakları kayıp"
Hürriyet Gazetesi'nin 23.12.2001 tarihli nüshasında Faruk Bildirici imzasıyla yayınlanan haber Varlık Vergisi'nin görüşüldüğü CHP Parti Grubu tutanaklarının kayıp olduğu anlaşılıyor.
Daha baştan CHP arşivinin tarih boyunca iki kez talan edildiği gerçeği ile yüzyüze geldim. Talanlardan ilki Demokrat Parti tarafından 1953'te yapılmıştı. Kaybolan tutanaklara Türkiye tarihi açısından büyük bir önem taşıyordu çünkü CHP'nin tek parti olduğu döneme aitti. Bu arada şunu da belirteyim ki; Demokrat Parti'nin arşıvini de 27 Mayısçılar yok etmişti!
"O nokta hep karanlık kaldı"
CHP arşivi peşinde oradan oraya koşturdum.Yıllar sonra devlet arşivine gönderilmiş henüz tasnifi tamamlanmamış belgeler arasında çabaladım durdum. Varlık Vergisi tartışmalarının olduğu tutanakları bulamadım.
CHP ile ilgili kayıp belgelerin peşine düşmemi sağlayan Salkım Hanımın Taneleri filmi ile tartışmalar oldu.Varlık Vergisi yeniden gündeme gelince anlaşıldı ki, tarihte bir nokta hep karanlık kalmıştı. O da vergiyle ilgili olarak CHP meclis grubunda yapılan tartışmalardı.
Varlık Vergisi'nin 11 Kasım 1942'de TBMM Genel Kurulu'nda önce CHP Meclis Grubunda görüşülmesinin "birçok münakaşaya yol açtığı" hatta bir grup milletvekilinin yasaya karşı çıktığı biliniyordu ama gizli olarak yapılan CHP Meclis grubu toplantısının tutanakları ortada yoktu.
"İki kez talan edildi"
Gerek dönemin İstanbul Defterdarı Faik Ökte'nin gerekse gazeteci Rıdvan Akar'ın Varlık Vergisi ile ilgili olarak kitaplarında CHP grup görüşmelerinin tutanaklarının gizli kaldığı yazılıyordu.
Ben de tutanakları aramaya koyuldum. Daha başlarken CHP arşivinin tarih boyunca iki kez talan edildiği gerçeği ile yüzyüze geldim. İlk olarak Demokrat Parti iktidarı 1953'te CHP'nin malvarlığıyla birlikte arşivine de el koymuştu. İkinci talan da 12 Eylül 1980 döneminde yaşanmış, partiler kapatılınca diğer partilerin arşiviyle birlikte CHP'nin arşivi de toplanıp SEKA'ya gönderilerek hamur yapılmıştı!
"CHP kendi arşivine sahip değildi"
O dönemde sadece TBMM'deki CHP grup odalarında bulunan kimi belgeler kurtulabilmişti. O da TBMM yöneticilerinin kimi CHP'lilere odalarındaki kişisel eşyalarını alma izni vermeleri sayesinde...
Asıl peşine düşmem gereken CHP arşivinin 1953'te DP'nin el koyduğu ve tek parti dönemini de içeren bölümüydü. CHP Genel Başkanı Deniz Baykal ile görüştüm. Maalesef CHP kendi arşivine sahip değildi; bu konudaki bütün çabaları sonuçsuz kalmıştı.
"Çuvallar içinde mi nereye kondu?"
CHP Genel Başkanı Altan Öymen de parti arşivini ve özellikle meclis tutanaklarını 1980 öncesinde de aradıklarını söyledi.Öymen'in CHP Grup başkanvekili olduğu sırada da bu konuyla tarihçi ve yazar Kemal Zeki Gençosman görevlendirilmiş TBMM ve Kültür Bakanlığı depolarında yapılan araştırmalar sonuçsuz kalmıştı.
CHP ve tek parti dönemi ile ilgili çalışmalar yapan birçok araştırmacı da CHP arşivinin peşine düşmüş ancak tatminkar sonuçlar alamamışlardır. Bu konuyu araştıranlardan biri olan Prof. Dr.Mete Tunçay, Toplumsal Tarih dergisinin Şubat 1999 sayısındaki "CHP'nin tek parti dönemi" başlıklı yazısında özetlemişti:
" Benim işittiklerime dayalı tahminim DP iktidarının başlarında CHP mallarına el konurken partiye ait arşiv malzemesinin de şimdi müze olan 1. TBMM binasının bodrumuna çuvallar içinde konulmuş bulunduğu, bunların 12 Eylül temizliğinde gözden kaçmış ve daha sonra Cumhuriyet arşivine devredilmiş olduğudur. Dolayısıyla ordaki malzeme sadece bir parti için değil TC'nin geçmişi için çok önem taşıyan 1950 öncesine aittir"
"Devlet Arşivleri nereyi gösteriyor"
Araştırmacı Rıfat Bali CHP arşivinin bir bölümünün Devlet Arşivlerine aktarıldığını doğruladı. Arşivin sadece tasnifi tamalanan bölümü araştırmacılara açılmıştı. Bali, Varlık Vergisi görüşmeleriyle ilgili CHP meclis grup tutanaklarını aramış ama bulamamıştı.Bütün veriler tek yönü,Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü'nü gösteriyordu.Devlet Arşivlerinin Yeni Mahalledeki binasına gidip Cumhuriyet Dairesi Başkanı Oktaş Şimşek ile görüştüm.
"Araştırmacılara açıldı ama.."
Eski meclis binası depolarında bulunan CHP'ye ait yüzlerce koli belge 1992'de kendilerine gönderilmişti. Uzmanlar CHP genel merkezinin 14 bürosuna ait belgelerden ilk beşinin tasnifini tamamlayarak geçen yıl araştırmacılara açmıştı. Tasnifi tamamlandıkça öbür bürolara ait belgeler de peyderpey kullanıma açılacaktı. Tek yolum vardı, kullanıma açılan CHP arşivine ilişkin kataloğu tek tek taradım bazı belgelerin orijinalini çıkararak inceledim Tasnif edilmiş binlerce belge arasında CHP meclis grubu çalışmalarına ilişkin tek yazı, telgraf, mektup bile bulamadım.
"Bir kısmı çalınmış, unutulmuş, imha edilmiş.."
Büyük olasılıkla CHP arşivi çuvallar içinde oradan oraya taşınırken bir kısmı çalınmış, bir kısmı unutulmuş ya da imha edilmişti. Varlık Vergisi tartışmalarını içeren CHP meclis grup tutanakları da böyle bir akıbete uğramış olabilirdi. Aramaya özel arşivlerde sahaflarda ve kamu kuruluşlarının depolarında devam etmem gerekiyordu. Aramaya elbet devam edeceğim.Ama anlaşılıyor ki bulma ihtimalim maalesef çok zayıf."