Fars kökenli bir efsane olarak bilinen Şahmeran, hem Türk kültüründe hem de dünyanın dört bir yanında birçok hikayeye kaynaklık teşkil etmektedir.
Yerin yedi kat altında
Yeryüzündeki tüm yılanların Şahmeran'dan türediğine inanılır. Yerin yedi kat altında yaşayan Yılan Ata Şahmeran, tüm yılanlara hükmeder. Efsanenin çoğu örneğinde dişi olduğu kabul edilen Şahmeran bu sebeple Yılan Ana olarak da bilinir.
Erkek olarak da kabul görür
Şahmeran'ın erkek olarak kabul edildiği örnekler de bulunur. Hatta bazı hikayelerde Şahmeran'ın ölümüyle sonuçlanan olaylar zinciri Şahmeran'ın Tarsus Padişahı'nın kızına aşık olması ile başlar ve onun peşinden öldürüleceği hamama gitmesiyle kaçınılmaz sona doğru ilerler. Tüm Şahmeran efsanelerinde Şahmeran'ın krallığına kabul edilen genç bir erkek bulunur. Bu karakter çoğu hikayede Lokman Hekim ya da Camsab'tır.
Bilgelik kaynağı mı?
Şahmeran efsanesinden kaynaklanan tüm hikayeler, Şahmeran'ın ölümüyle sona erer ve bu ölüm hamamda gerçekleşir. Ömrü boyunca bir kez olsun Şahmeran'ı gören bir insan hamama girdiğinde sırtı aynı bir yılan gibi pul pul olur.
Şahmeran öldüğü zaman vücudu üç parçaya bölünür ve kaynatılarak suyu çıkarılır. Bu üç farklı sudan biri tedavi edici özelliktedir, biri içen kişiyi öldürecek bir zehirdir, üçüncüsü ise içene tıp konusunda eşsiz bir bilgelik verecekti
Efsaneye göre Şahmeran'ın hükümdarlığı altındaki yılanlar Şahmeran'ın öldüğünü haber almamışlardır. Çünkü Şahmeran yeraltındaki saraydan çıkarken diğer yılanlara önce hamama gideceğini oradan da bir düğüne katılacağını söylemiştir
Her derde deva mı?
Efsaneye göre Şahmeran her derde deva olabilecek, her hastalığı iyileştirebilecek bir yaratıktır. Ama Lokman Hekim onu ormanda bulduğunda yaralı haldedir ve yardıma ihtiyacı vardır...
Şahmeran'ın en yaygın hikaye özeti ise şöyle:
Tarsus'ta binlerce yıl önce yedi katlı yeraltında yaşayan yılanlar varmış. Meran adı verilen bu yılanlar, akıllı, şefkatli ve barış içinde yaşarlarmış. Meranların kraliçesine Şahmeran denirmiş. Şahmeran genç ve güzel bir kadınmış. Efsaneye göre, Şahmeranı gören ilk insan Cemşab'mış. Cemşab geçimi için odun satan fakir bir ailenin oğluymuş. Bir gün Cemşab ve arkadaşları bal dolu bir mağara keşfetmişler. Balı çıkarmak için Cemşab'ı aşağıya indiren arkadaşları paylarına daha çok bal düşmesi için onu orada bırakıp kaçmışlar.
Kültür Portalı'ndaki bölgeye göre; Cemşab mağarada bir delik görmüş ve buradan ışık sızdığını farketmiş. Cebindeki bıçak ile deliği büyütünce, ömründe görmediği kadar güzel bir bahçe görmüş. Bu bahçede eşi benzeri olmayan çiçekler, havuz ve pek çok yılan görmüş. Uzun yıllar burada yaşamış ve Şahmeran'ın güvenini kazanmış.
Yıllar sonra, ailesini çok özlediğini söyleyip gitmek için yalvarmış. Bunun üzerine Şahmeran kendisini salıvereceğini, ancak yerini kimseye söylemeyeceğine dair söz vermesini istemiş. Şahmeran'a söz verip ailesine kavuşan Cemşab uzun yıllar verdiği sözde durarak Şahmeran'ın yerini kimseye söylememiş.
Bir gün ülkenin padişahı hastalanmış. Ülkenin veziri hastalığın çaresinin Şahmeran'ın etini yemek olduğunu söylemiş ve her yere haber salınmış. Cemşab kuyunun yerini söylemeye zorlanmış. Cemşab mecbur kalıp kuyunun yerini gösterince Şahmeran bulunup dışarı çıkarılmış. Şahmeran Cemşab'a; "Beni toprak çanakta kaynatıp suyumu Vezire içir, etimi de Padişaha yedir" demiş. Böylece vezir ölmüş padişah da iyileşip Cemşab'ı veziri yapmış.
Efsaneye göre Şahmeran'ın öldürüldüğünü yılanlar o günden beri bilmemektedirler. Tarsus'un, Şahmeran'ın öldürüldüğünü öğrenen yılanlar tarafından bir gün istila edileceği rivayet edilir.