AK Parti Milletvekilleri, askeri suçların soruşturması ve kovuşturmasında uygulanacak istisnai hükümler ile soruşturma ve kovuşturma mercilerinin belirlenmesini de içeren Askeri Ceza Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi'ni, TBMM Başkanlığına sundu.
Kanun teklifine göre, Askeri Ceza Kanunu'nda, "askeri suçlar" ile "sırf askeri suçlar" tanımlanacak. Kanunda düzenlenen suçlar ile asker kişilerin askerlik hizmet ve görevleriyle ilgili olarak işledikleri suçlar, askeri suç olacak.
Asker kişiler tarafından işlenen ve Askeri Ceza Kanunu'nda, "söz vererek tahliye olunan harb esirleri", "müstahkem bir mevkii veya kendi mevkiini veya kendisini veya bir gemiyi, bir tayyareyi düşmana teslim eden kumandanların cezası", "vazife ve memuriyetlerine gitmeyenlerin cezaları", "firar ve cezası", "yabancı memlekete firar edenlerin cezaları", "mehil içinde yakalananların cezası", "sözleşerek firar ve cezası", "kendini askerliğe yaramayacak hale getirenlerin cezası", "askerlikten kurtulmak için hile yapanlar", "amir veya üstü tehdit", "amir ve mafevkine hakaret edenlerin cezaları", "itaatsizlikte ısrar edenlerin cezası", "toplu asker karşısında veya hizmetten savuşmak için veya silahlı iken yapılan itaatsizliğin cezaları", "büyük zararlar veren itaatsizliğin cezaları", "mukavemet ve cezası", "amire ve mafevka fiilen taarruz edenlerin cezaları", "fesat ve cezası", "fesadı haber vermeyenlerin cezası", "askeri isyan ve cezası", "askeri isyanda önayak olanların cezaları", "düşman karşısında askeri isyan suçlularının cezası" ile "dikkatsizlik edenler" başlığıyla düzenlenen suçlar, sırf askeri suç olacak.
AMİR-MAİYET VEYA ÜST-AST İLİŞKİSİ
Teklifle, suç bakımından amir-maiyet veya üst-ast ilişkisinin hangi durumlarda dikkate alınmayacağı düzenlenecek.
Askerlik hizmet ve görevlerine ilişkin haller dışında, asker kişilerden nişanlıların, evlilik bağı kalmasa bile eşlerin, kan veya kayın hısımlığından üstsoy veya altsoy ile üçüncü derece dahil hısımların veya evlatlık bağı olanların birbirlerine karşı işledikleri suçlar bakımından amir-maiyet ve üst-ast ilişkisi dikkate alınmayacak.
Yükümlü erbaş ve erler arasında ast, üst veya amir ilişkisinin dikkate alınması için fiilin askeri hizmet ve görevlerinden dolayı işlenmesi şart olacak.
YAKALAMA VE TUTUKLAMA
Düzenlemeyle, asker kişilerin yakalanması ve tutuklanmasında uygulanacak ilave hükümler ile istisnai hükümler belirleniyor.
Kişiye suçu işlerken rastlanması, suçüstü bir fiilden dolayı; izlenen kişinin kaçması olasılığının bulunması veya hemen kimliğini belirleme olanağının bulunmaması ile tutuklama kararı veya yakalama emri düzenlenmesini gerektiren ve gecikmesinde sakınca bulunan hallerde, cumhuriyet savcısına derhal başvurma olanağı bulunmadığı takdirde; amiri, üstü, askeri karakol, nöbetçi, devriye, askeri inzibat ve kolluk görevlisi asker kişiyi yakalama yetkisine sahip olacak.
Yakalanan kişi ve olay hakkında cumhuriyet savcısına hemen bilgi verilerek emri doğrultusunda işlem yapılabilecek. Cumhuriyet savcısı, yakalanan kişiyi serbest bırakmaz ise en yakın askeri inzibat karakoluna veya askeri makama ya da adli kolluk görevlilerine teslim edilmesine karar verecek.
Suçun, Türk Ceza Kanunu'nda "Koruma, Gözetim, Yardım veya Bildirim Yükümlülüğünün İhlali", "Çocuk Düşürtme, Düşürme veya Kısırlaştırma", "Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlar" ve "Hürriyete Karşı Suçlar" başlığı ile tanımlanan suçlar ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlardan olması durumunda, yakalanan kişi cumhuriyet savcısının talimatı ile adli kolluk görevlilerine teslim edilecek.
Asker kişilerin gözaltına alınması veya tutuklanması durumunda; derhal kıta komutanı veya askeri kurum amirine de haber verilecek.
SORUŞTURMA VE KOVUŞTURMA
Askeri suçların soruşturulması ve kovuşturulmasında uygulanacak usul hükümlerine ilişkin düzenleme yapılacak.
Askeri suçlarla ilgili, subay ve astsubayların şüpheli sıfatıyla ifadesi bizzat cumhuriyet savcısı tarafından alınacak.
Askeri amirler, cumhuriyet savcısının işe el koymasına kadar delillerin kaybolmasını önleyecek tedbirleri alacak.
Ülke sınırları dışında işlenen suçlar bakımından cumhuriyet savcısı, adli kolluk görevlileri tarafından yapılacak işlemlerin Milli Savunma Bakanlığınca yurt dışında görevlendirilen hukuk sınıfı subaylar tarafından yapılmasını isteyebilecek.
Kuvvetli suç şüphesinin varlığını gösteren somut delillerin bulunması ve sırf askeri suç nedeniyle askeri disiplinin ağır şekilde ihlal edilmesi halinde de asker kişi hakkında tutuklama kararı verilebilecek.
Sırf askeri suçlarda, tutuklama yasağına ilişkin hükümler uygulanmayacak.
Asker kişilerin işlediği askeri suçlarla ilgili olarak kabul edilen iddianamenin bir örneğini mahkeme, kovuşturmaya yer olmadığına karar verilmesi durumunda ise bir örneğini savcılık soruşturma iznini veren komutanlığa veya askeri kurum amirliğine gönderecek.
Askeri birlik komutanı veya askeri kurum amiri, emir komutasındaki asker kişilerin, ifadelerinin alınması veya sorgularının yapılması için hazır bulundurulmasını sağlayacak.
SORUŞTURMA İZNİ VE İZİN VERMEYE YETKİLİ MERCİLER
Teklifle, asker kişilerin işlediği askeri suçlarda yürütülecek soruşturma ve kovuşturmalardaki izin usulü ile izne karar verecek merciler belirleniyor.
Asker kişilerin işledikleri askeri suçların soruşturulması izne tabi olacak ancak ağır ceza mahkemesinin görevine giren suçüstü hallerinde soruşturma genel hükümlere göre yürütülecek.
Soruşturma izni, asgari tugay komutanı veya eşidi askeri kurum amiri (Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanlıklarında eşidi) olmak üzere, asker kişinin görev yaptığı birlik komutanı veya askeri kurum amiri, bu kişilerin yokluklarında ise vekilleri tarafından bizzat verilecek.
Genelkurmay Başkanlığı, kuvvet komutanlıkları ve Milli Savunma Üniversitesi hariç, Milli Savunma Bakanlığı merkez ve taşra teşkilatı ile bağlı ve ilgili kurum ve kuruluşlarda görev yapan asker kişiler hakkında soruşturma izni, Milli Savunma Bakanı tarafından verilecek. General ve amiraller hakkındaki soruşturma izni ise görev yeri dikkate alınarak ilgisine göre Genelkurmay Başkanının veya ilgili kuvvet komutanının teklifi üzerine ya da resen Milli Savunma Bakanı tarafından verilecek.
Bir askeri birlik veya askeri kurumda geçici olarak görevlendirilen veya harekat komutasına verilen asker kişiler hakkında soruşturma izni, bu görevlerinin devamı süresince, geçici olarak görevlendirildikleri veya harekat komutasına verildikleri askeri birlik veya askeri kurumun bağlı bulunduğu soruşturma izni vermeye yetkili birlik komutanı veya askeri kurum amiri tarafından verilecek.
Kanunlarda aksi yazılı olmadıkça, bir askeri birlik veya askeri kurum dışında görevlendirilen asker kişiler hakkında soruşturma izni, bu görevlerinin devamı süresince, Milli Savunma Bakanı tarafından verilecek.
Uluslararası anlaşmalar gereğince yabancı asker kişilerin askeri suçları hakkında soruşturma izni Milli Savunma Bakanı tarafından verilecek. Bunlar hakkında altıncı ve yedinci fıkra hükümleri uygulanmayacak.
Milli Savunma Bakanı, general ve amiraller hariç subay veya astsubaylara ilişkin soruşturma izni verme yetkisini, Personel Genel Müdürlüğünün bağlı olduğu bakan yardımcısına devredebilecek.
Subay ve astsubaylar hariç diğer kişilerin işledikleri askeri suçlara ilişkin soruşturma izni verme yetkisi, bu izni vermeye yetkili komutan veya askeri kurum amiri tarafından teşkilatında bulunan hukuk hizmetleri başkanı veya birim amirine, Milli Savunma Bakanı tarafından merkezde Hukuk Hizmetleri Genel Müdürü veya yardımcısına, taşrada ve bağlı kurum ve kuruluşlarda ise asgari alay eşidi kurum amirine devredilebilecek.
İzin vermeye yetkili merci, bir ön inceleme başlatacak, ön incelemeyi bizzat yapabileceği gibi, emrinde olan ve hakkında inceleme yapılanın üstü konumundaki asker kişilerden birine de yaptırılabilecek. İzin vermeye yetkili merci, emrinde olan ve hakkında inceleme yapılanın üstü konumundaki en az üç asker kişiden oluşan bir heyet de görevlendirebilecek. İzin vermeye yetkili mercinin zorunlu gördüğü hallerde, heyette yer alanların çoğunluğunun, hakkında inceleme yapılanın rütbe veya kıdemce eşidi veya üstü konumunda, heyet başkanının ise hakkında inceleme yapılanın üstü konumunda olması gerekecek.
Yetkili merci, soruşturma izni konusundaki kararını suçun işlenildiğinin öğrenilmesinden itibaren ön inceleme dahil en geç 30 gün içinde verecek. Bu süre, zorunlu hallerde 15 günü geçmemek üzere bir defa uzatılabilecek. Yetkili merci, belirtilen süreler içinde soruşturma izni verilmesi veya verilmemesi konusunda karar verecek ve kararını cumhuriyet başsavcılığına, hakkında inceleme yapılana ve varsa şikayetçiye bildirecek. Bu kararlara karşı 10 gün içinde itiraz edilebilecek.
Sırf askeri suçlara ilişkin verilen soruşturma iznine itiraz edilmesi, soruşturma işlemlerini engellemeyecek. İtiraz, general ve amiraller için Danıştay Birinci Dairesine, diğer asker kişiler için ise yetkili mercinin yargı çevresinde bulunduğu bölge idare mahkemesine yapılacak. İtirazlar, öncelikle incelenecek ve en geç 3 ay içinde karara bağlanacak. Verilen kararlar kesin olacak.
General ve amiraller hakkındaki soruşturma Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı veya Başsavcıvekili tarafından yapılacak. Hakim kararı gerektiren işlemlere dair Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının talepleri ile kovuşturmaya yer olmadığına dair kararlara yapılan itirazlar hakkında, soruşturma konusu suçların en ağırına bakmakla görevli Yargıtay ceza dairesini numara itibarı ile izleyen ceza dairesi başkanı tarafından karar verilecek. Suçun son numaralı ceza dairesinin görevine girmesi halinde talebi ve itirazı inceleme yetkisi Birinci Ceza Dairesi Başkanına ait olacak. Hakim kararı gerektiren işlemlerde Başkanın verdiği kararlara karşı yapılan itirazı numara itibarıyla izleyen ceza dairesi başkanı inceleyecek. Son numaralı daire başkanının kararı, Birinci Ceza Dairesi Başkanı tarafından incelenecek. İddianame hazırlanması halinde kovuşturma Yargıtay ilgili ceza dairesince yapılacak.
YÜCE DİVAN'DA YARGILANACAK ASKER KİŞİLERLE İLGİLİ SORUŞTURMA USULÜ
Düzenlemeyle, Yüce Divan'da yargılanacak asker kişilerin işlediği askeri suçlarda yürütülecek soruşturma ve kovuşturmalardaki izin usulü ile izne karar verecek merciler belirlenecek.
Genelkurmay Başkanı ile Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanlarının işlediği askeri suçların soruşturulması izne tabi olacak ancak, ağır ceza mahkemesinin görevine giren suçüstü hallerinde soruşturma genel hükümlere göre yürütülecek.
Genelkurmay Başkanı ile Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri komutanları hakkında askeri suçlardan dolayı soruşturma yapılması Cumhurbaşkanının iznine bağlı olacak.
İzin vermeye yetkili merci, bir ön inceleme başlatacak; ön incelemeyi bizzat yapabileceği gibi, hakkında inceleme yapılanın üstü konumundaki asker kişilerden biri veya birkaçına da yaptırabilecek. Ön inceleme ile görevlendirilen kişiler birden fazla ise içlerinden en kıdemlisi başkan olarak görev yapacak.
Yetkili merci, soruşturma izni konusundaki kararını suçun işlenildiğinin öğrenilmesinden itibaren ön inceleme dahil en geç 30 gün içinde verecek. Bu süre, zorunlu hallerde 15 günü geçmemek üzere bir defa uzatılabilecek.
Yetkili merci, belirtilen süreler içinde soruşturma izni verilmesi veya verilmemesi konusunda karar verecek ve kararını Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına, hakkında inceleme yapılana ve varsa şikayetçiye bildirilecek. Bu kararlara karşı 10 gün içinde Danıştay Birinci Dairesine itiraz edilebilecek. İtirazlar, öncelikle incelenecek ve en geç 3 ay içinde karara bağlanacak. Verilen kararlar kesin olacak.
Soruşturma Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı tarafından yapılacak. Hakim kararı gerektiren işlemlere dair Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının talepleri ile kovuşturmaya yer olmadığına dair kararlara yapılan itirazlar hakkında, soruşturma konusu suçların en ağırına bakmakla görevli Yargıtay ceza dairesini numara itibarıyla izleyen ceza dairesi başkanı tarafından karar verilecek. Suçun son numaralı ceza dairesinin görevine girmesi halinde talebi ve itirazı inceleme yetkisi Birinci Ceza Dairesi Başkanına ait olacak.
Hakim kararı gerektiren işlemlerde Başkanın verdiği kararlara karşı yapılan itirazı numara itibarıyla izleyen ceza dairesi başkanı inceleyecek. Son numaralı daire başkanının kararı, Birinci Ceza Dairesi Başkanı tarafından incelenecek. İddianame düzenlenmesi halinde kovuşturma Yüce Divan sıfatıyla Anayasa Mahkemesinde yapılacak.