Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın dünkü açıklamasında 'yakında açacağız' dediği Ilısu Barajı, sadece ekonomik ve teknolojik özellikleriyle değil, terörle mücadele ve Türkiye'nin tam bağımsızlığı açısından da 'devrim niteliğinde' projelerden biri olarak tarihe geçti. DSİ'nin inşa ettiği baraj, ön yüzü beton kaplı kaya dolgu barajlar kategorisinde gövde hacmi bakımından dünyanın en büyük barajı aynı zamanda.
Ilısu Barajı ilk kez planlandığında, tarih 50'li yılları gösteriyordu. 1982'ye gelindiğinde, proje GAP kapsamına alındı. 90'lı yıllara gelindiğine, Ilısu Barajı'nın suları altında kalacağı için başta Hasankeyf olmak üzere bölgeye turist turları düzenlenmeye başlandı. Ancak, proje bir türlü bitirilemedi. Türkiye'nin diğer mega projelerinde olduğu gibi, Ilısu'da da hem iç hem de dış unsurlar 'engel' olarak devreye girdi. Ilısu Barajı, şu anda 540 tane olsa da hidroelektrik santrallerinin üretti toplam enerjinin yüzde 5'ini tek başına karşılayacak. Enerji ve tarımda, Türkiye'ye yıllık 1.5 milyar lira katkı sağlayacak. Hem enerji de Türkiye'nin dışa bağımlılığını azaltacak, hem de bölgede sulu tarımda ve ihracatta çığır açacak. Ilısu Baraj gölü ise Batman, Mardin, Şırnak, Siirt ve Diyarbakır'daki 200 noktayı sular altında bırakacak.
ÖNCE PKK ENGELLEDİ
Proje daha ortada terör örgütü PKK yokken 50'li yıllarda tasarlanmıştı ancak sular altında kalan bölgelerin Irak ve Suriye'den Tunceli'ye kadar uzanan dağlık alanda saklanmaya ve terör eylemleri yapmaya çalışan terör örgütü PKK'nın 'geçiş güzergahı' olması açısından da önemliydi. Bu nedenle, Ilısu Barajı şantiyesi terör örgütü PKK'nın defalarca hedefi oldu. Can güvenliği nedeniyle, işçiler defalarca iş bıraktı.
AKADEMİSYENLER KAMPANYA DÜZENLEDİ
Ilısu Barajının engellenmesine yönelik terör eylemlerinin arkasından, 'akademisyen' eylemleri başladı. Farklı tarihlerde farklı üniversitelere ait binlerce akademisyen, imza kampanyası düzenleyerek 'Barajın derhal durdurulmasını' talep etti. Gerekçe, bölgedeki kültürel mirasın barajdan etkilenecek olmasıydı.
ALMANYA, '180 GÜNDE 153 KRITER' DEDİ
Ilısu Barajı'nın 90'lı yıllarda yapımına başlanırken, 1 milyar avroluk maliyetinin tamamının yurtdışı kredi ile karşılanması öngörüldü. Terör ve engelleme kampanyaları engelli aşıldıktan sonra AK parti hükümeti döneminde yeniden yapımı hız kazanan projede bu defa 'dış unsur' engeli devreye girdi. Alman, Avusturya ve İsveçli bankalardan oluşan kredi kuruluşları ve bu kuruluşların bağlı olduğu ülkelerdeki bakanlar, Ilısu barajının yarattığı ekonomik ve kültürel etkilere dair 153 kriter getirdi ve bunların 180 gün içerisinde telafi edilmemesi halinde kredinin durdurulacağını açıkladı.
BİTİŞİ, TARİHİ ESERLERİ BEKLİYOR
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Başbakanlığı döneminde "Ilısu'da geri adım söz konusu değil" açıklamasının ardından, projenin finansmanı tamamen yerli kaynaklarla sağlandı. Bir kısmı GAP projesi kapsamına ayrılan kaynaktan bir kısmı yerli banka kredileriyle yapımına başlanan Ilısu Barajı'nın bugün yüzde 96 . gerçekleşmesi tamamlandı. Yüzde 4'lük kısmı ise sular altında kalacak kültürel eserlerin kurtarılmasına yönelik çalışmaların bitmesini bekliyor.
YERLİ KAYNAKLA 7 MİLYAR TL'YE MAL OLDU
DSİ yetkililerinin STAR'a verdiği bilgiye göre Ilısu Barajı; Dolgu hacmi bakımından Türkiye'nin 2. büyük, Kurulu güç bakımından Türkiye'nin 4. büyük barajı. Mardin ve Şırnak il sınırları arasında, Dicle Nehri üzerindeki en büyük barajdır. Baraj; temelden 135 metre yüksekliktedir. Kurulu gücü 1.200 MW, yıllık enerji üretimi ise 4 milyar 120 milyon kWh'tir. Sadece enerji üretiminden yıllık 1,3 milyar TL ülke ekonomisine katkı sağlayacak. Projenin bitiş maliyetinin 7 milyar TL olması bekleniyor.
Tarihi eserler, 'yürütülerek' taşındı
Ilısu Baraj gölü altında kalacak yerleşim yerleri ve kültür mirasları için de hummalı bir çalışma sürüyor. Tarihi ve kültür varlıklarının korunması için 350 milyon TL, yeniden yerleşim çalışmaları için ise 2 milyar 750 Milyon TL ödenek harcandı. Er Rızk Camii, Süleyman Han Camii'nin mimari unsurları, Koç Camii'nin mimari unsurları, Kızlar Camii, Orta Kapı, Artuklu Hamamı, İmam Abdullah Zaviyesinin yanı sıra Hasankeyf'te Bulunan Anıt Eserlerin Taşımasına dair SMPT araçlarının kullanılacağı iki farklı yöntem öngörüldü. 540 yıllık ve 1150 ton ağırlığında yığma bir eser olan Zeynel Bey Türbesi, kaydırma işlemi yapılmaksızın mevcut yerinde 1.5 metre kaldırılarak SPMT platformlar üzerine alını ve taşıma işlemi 15 Mayıs 2017 tarihinde yapıya herhangi bir zarar verilmeden başarıyla gerçekleştirildi.
