Doç. Dr. Fatih Özbay, Azerbaycan ve Ermenistan arasında Dağlık Karabağ'dan kaynaklanan yeni çatışmaların, Kafkasya'da bölgesel bir savaşa yol açarak Türkiye ile Rusya ilişkilerini etkileyecek tehlikeli boyutlarına dikkati çekti. Özbay, Türkiye'nin Bakü'den yana yüksek sesli çıkışlarına karşın 'devlet aklının devreye gireceği' yorumunu yaptı.
Ermenistan ile Azerbaycan helikopterler, tanklar, füzeler eşliğinde 2 Nisan'da 1994 ateşkesinden bu yana ilk kez bu denli ağır kayıpların verildiği bir çatışmaya tutuştu. İki düşman komşu arasındaki gerilim Kafkasya'da yeni bir bölgesel savaşın mı işareti? Bu kriz iki ülkede nüfuzları bulunan Rusya ile Türkiye arasında Suriye'den sonra ikinci bir cephe açılması anlamına mı geliyor?
RS FM'de Ceyda Karan'ın hazırlayıp sunduğu 'Eksen' programında konuşan Rusya ve Kafkasya konularında uzman Doç. Dr. Fatih Özbay, 22 senedir donmuş halde bulunan Dağlık Karabağ sorununun çözümlenmemesinin önemli bir etken olduğunu söyledi.
Özbay, teskin edilmezse tehlikeli boyutlar kazanabilecek krizin aynı zamanda Rusya ile Türkiye'nin geçen kasımda Suriye'de Rus savaş uçağının düşürülmesiyle başlayan krizi aşmaları için bir vesile yapılabileceği fikrinde.
RUSYA VE ABD DEVREDE
Özbay, Azerbaycan ile Ermenistan arasında sınır hattında daha önce de çatışmalar yaşandığını anımsatırken, "Ama gerçekten 2 Nisan'dan itibaren yaşanan çatışmalara baktığımız zaman çok tehlikeli bir pozisyona doğru gittiğini görüyoruz" dedi.
Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ile ABD Dışişleri Bakanı John Kerry'nin de meseleye eğilmesi ve taraflara sukünet çağrıları yapması dikkat çekici.
Diğer yandan Türkiye hükümeti krizde doğrudan Azerbaycan'ın yanında yer aldı. Bu durum da Moskova'nın eleştirilerine yol açtı. Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov, Türkiye'yi ‘tek tarafı tutmakla' eleştirdi.
'İLK ŞÜPHELİ GENELLİKLE SUÇLU DEĞİLDİR'
Fatih Özbay ise, krizde 'dış güçlerin rolü' yorumlarının devreye sokulmasına dikkat çekerek, "Baktığımızda Azerbaycan'ı destekleyen ülke olarak Türkiye'nin, Ermenistan'ı destekleyen ülke olarak Rusya'nın kabul edildiğini görüyoruz. Fakat polisiye romanlarda ya da dedektiflik filmlerinde genellikle ilk şüpheli suçlu değildir, tahmin etmediğiniz kişiler çıkabilir" vurgusu yaptı.
'KRİZDE İKİ ÜLKENİN İÇ SİYASİ KOŞULLARININ ROLÜ VAR'
Özbay'a göre krizde iki ülkenin iç siyasi koşullarının etkisi büyük. Özbay, Azerbaycan'daki durumu şöyle değerlendirdi:
"25 yıldır topraklarının beşte biri yüzde 20'si işgal altında olan ve milyonlarca vatandaşı da kaçkın ya da göçmen olup, yaşadıkları yerleri terk etmek zorunda kalmış bir Azerbaycan var. Ve kamuoyunda büyük baskı oluşturmakta. İşgal altındaki toprakları yeniden işgalden kurtarabilmek için Azerbaycan tabii ki silahlanıyor. Bu onların sakladığı bir şey değil. Petrol ve doğalgaz gelirleriyle silahlanıyorlar."
Ermenistan'ın ise Rusya'daki ekonomik krizden etkilendiğini belirten Özbay, "En son yaşanan zam krizi, enerji krizi ya da elektrik zamlarıyla bağlantılı krizler düşünüldüğünde Ermenistan sokakları karışabiliyor. Buradan bakınca Sarkisyan yönetiminin sanki içerideki ekonomik sıkıntıyı bir Dağlık Karabağ meselesi yahut bir saldırgan Azerbaycan söylemiyle birlikte biraz üstünü kapatmaya ya da yumuşatmaya çalıştığına dair kanaatim var benim" dedi.
Özbay, Erivan'ın Rusya ile Türkiye arasındaki ilişkilerin gergin olmasından faydalanarak Moskova'nın desteğini istemiş olabileceğini de belirtti.
'TÜRKİYE'DE GÜÇ YOK SÖYLEM VAR'
Fatih Özbay, şu uyarıyı yaptı: "Meselenin Ermenistan-Rusya bloku, Azerbaycan-Türkiye bloku şeklinde getirilip arkasında da Türkiye-Rusya sorunu haline getirilmesi tehlikesi var. Ve burada aslında ben bu çatışmanın sonucunda böyle bir şeye gitme durumu olabileceğini düşünerek bunun çok tehlikeli olduğunu söylüyorum."
Özbay, Türkiye'den yapılan Azerbaycan'dan yana yapılan sert açıklamalar konusunda, "Rusya tarafından belki böyle açıklama yapılmıyor ama Rus askerlerinin sayısı 7500'den 15 bine çıkarıldı. Askeri helikopterler, füzeler gönderildi. Ve hepimiz biliyoruz ki Ermenistan sınırlarını Rus askerleri koruyor. Rusya böyle açıklamalar yapmıyor ama bir taraftan da faaliyet yürütüyor. Türkiye'nin böyle faaliyet yürütebilecek gücü yok ancak açıklamalar yapıyor. Ben bunu çok da anormal görmüyorum. Türiye ve Rusya evet bir kriz durumundalar ama Azerbaycan ve Ermenistan arasında yaşanabilecek bir savaşta iki ülkenin tehlikeli bir şekilde karşı karşıya gelme durumu var. Bu anlamda belki kapatılan kapıların aralanması ya da dağıtılan masaların yeniden kurulması için belki vesile olabilir" açıklamasında bulundu.
Özbay'a göre, "Türkiye'nin açıklamalarının dozajı biraz fazla olsa da sonuçta devlet aklı devreye girecektir ve arabuluculuk için bir şey yapılacaktır."