TIMETURK / Mustafa Orman
Edebiyat ve siyaset tarihsel bağlamda iç içe bir durumdadır. Hatta, edebiyat bütün toplumsal dinamikleri içerisinde barındırır. Edebiyatın kendi içindeki muhalifliği, doğal yasasının sonucudur. Her edebiyat metni, -şiir, öykü, romanı, deneme, tiyatro oyunu- dil ve içeriğiyle dünya görüşünü ve siyasetini yansıtır, edebiyatın kaçınılmaz noktasıdır. Fikri meselelerin, devlet argümanıyla birçok yazarda hüküm sürdüğü, her dönemde görülmektedir. Bu durum edebiyatın dışındaki kişisel tercih ve dünya görüşünün etkisiyle çerçevelenmiştir. Yazarların, yaşamları eserleri, eserleri yaşamları oluvermiştir. Kavramlardan çok bağlamlar ön plana çıkarak edebiyat ve edebiyatçının sınırlarındaki yansımayı eser minvalinde ortaya çıkarmıştır. Edebiyat sadece siyaseti değil, sosyolojiyi, psikolojiyi, ekonomiyi birçok alanı kendi içinde barındırır. Düşüncelerin evrenselliği ihtimali dışında, duygular toplumlara özgü olarak yerleşir. Eserin çıkış noktası, yazarın yaşadığı toplumdaki gördüklerinin, geçirdiklerinin sonucudur.
Türkiye'de edebiyat Osmanlı döneminden bu yana kendi içinde akımlara ayrılarak farklı cepheler oluştursa da siyasetin etkisi altında kalmıştır. Osmanlı'dan günümüze kadar birçok şair, yazar edebiyat ve siyasetle ilgilenmiş, milletvekilliğe kadar uzanan bir yolda yürümüşlerdir.
Türkiye siyasetinde milletvekili olan bazı şair ve yazarlar:
YAHYA KEMAL BEYATLI
Yahya Kemal Beyatlı, 2 Aralık 19884 yılında Üsküp'te doğmuştur. Asıl adı Mehmet Agâh olan Beyatlı, Selânik ve İstanbul'da Vefa İdadilerini bitirdikten sonra Paris'e kaçmıştır. Fransa'dan döndükten sonra İstanbul'da edebiyat ve tarih öğretmenliği yapmıştır. Beyatlı, Türkçülük Akımı'nın öncüsü Ziya Gökalp'in yakın dostudur. 1923'te Urfa'dan milletvekiliydi. Beyatlı, 1926 yıllarında sırasıyla Varşova, Madrid ve Lizbon elçiliklerinde bulundu. 1948 yılında ise Pakistan Büyükelçisi oldu. Yahya Kemal, 1 Kasım 1958'de Cerrahpaşa Hastanesi'nde vefat etti.
FARUK NAFİZ ÇAMLIBEL
Faruk Nafiz Çamlıbel, 1898 yılında İstanbul'da doğmuştur. Tıp fakültesini bitirmeden terk etmiştir. Hayatını öğretmenlik ve yazarlıkla kazanmıştır. 1922 yılında sırasıyla Kayseri, Ankara ve İstanbul'da öğretmenlik yapmıştır. Çamlıbel'in milletvekilliği dönemi 1946'da başlamış, 27 Mayıs 1960'ta sona ermiştir. Faruk Nafiz Çamlıbel, 8 Kasım 1973 yılında çıktığı yurt gezisinde vapurda ölmüştür.
AHMET HAMDİ TANPINAR
Romanda edebiyatın ayrı bir yerinde duran Ahmet Hamdi Tanpınar, 1901 yılında İstanbul'da doğdu. İstanbul'da 1918 yılında önce Baytar Mektebi'ne daha sonra da Edebiyat Fakültesi'ne girmiştir. Tanpınar, 1923 yılında Erzurum'a öğretmen olarak atanmıştır. Milletvekilliği serüveni 1942 yılında Maraş vekili olarak meclise girmesiyle başlayan Tanpınar, 24 Ocak 1962 yılında vefat etmiştir.
ARİF NİHAT ASYA
1904 yılında İstanbul'da doğdu. İstanbul Edebiyat Fakültesi'ni bitirdikten sonra, Malatya, Adana vb. yerlerde öğretmenlik yapmıştır. Şair Asya, 1950'de Seyhan milletvekili olarak meclise girmiştir. Arif Nihat Asya, 5 Ocak 1975 yılında Ankara'da vefat etmiştir.
HÜSEYİN RAHMİ GÜRPINAR
Hüseyin Rahmi, 1864 yılında İstanbul'da doğmuştur. Hastalıklar yüzünden eğitimini tamamlayamayan Gürpınar, 1935-43 yılları arasında iki dönem milletvekilli olarak meclise girmiştir. Hüseyin Rahmi, 8 Mart 1944 yılında Heybeliada'da vefat etmiştir.
AHMET RASİM
Ahmet Rasim, 1864 yılında İstanbul Fatih'te doğdu. Posta ve Telgraf Nezareti'nde memurluk, birkaç yıl da öğretmenlik yapmıştı. Rasim, 1927-1932 yılları arasında mecliste milletvekili olarak bulunmuştur. Ahmet Rasim, 21 Eylül 1932 yılında vefat etmiştir.
MEMDUH ŞEVKET ESENDAL
1883 yılında Çorlu'da doğan Esendal, ülkenin bulunduğu savaş durumdan dolayı eğitim görememiştir. İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin içinde yer almış, aktif çalışmıştır. CHP genel sekreterliği görevinde bulunan Esendal, 1938 yılından itibaren önce Bilecik, sonra da Elazığ milletvekili olarak mecliste yer almıştır. Esendal, 16 Mayıs 1952 yılında vefat etmiştir.
HALİDE EDİP ADIVAR
İstanbul'un Beşiktaş semtinde Mor Salkımlı evde 1884 yılında doğan Adıvar, öğretmenlik, müfettişlik, İstanbul Üniversitesi İngiliz Dili ve Edebiyatı'nda profesörlük görevlerinde bulunmuştur. Kurtuluş Savaşı'nda aktif çalışmalar yapan isimler arasında yer almıştır. 1950-1954 yıllarında İzmir milletvekili olan Adıvar, 9 Ocak 1964 yılında vefat etmiştir.
REŞAT NURİ GÜNTEKİN
1889 yılında İstanbul'da doğan Güntekin, İstanbul Darülfünunun Edebiyat Bölümünü bitirmiştir. Bursa'da Fransızca öğretmenliği yapan Reşat Nuri, milli eğitimin bazı kademelerinde de çalışmıştır. 1939-1943 yılları arasında Çanakkale milletvekili olarak mecliste yer almıştır. Güntekin, 7 Aralık 1956 yılında tedavi için gittiği İngiltere'de vefat etmiştir.
YAKUP KADRİ KARAOSMANOĞLU
Mısır'ın Kahire kentinde 1889 yılında doğan Karaosmanoğlu, ilk öğrenimini ise Manisa'da görmüştür. Edebiyat ve felsefe öğretmenliği görevlerinde bulunmuş, Kurtuluş Savaşı yıllarını savunan en sivri kalemlerden biri olmuştur. Karaosmanoğlu, 1942 yılında sırasıyla Mardin, Manisa milletvekili olarak mecliste yer almıştır. 13 Aralık 1974 yılında Ankara'da vefat etmiştir.
REMZİ OĞUZ ARIK
Türkiye Köylü Partisi'nin kurucusu olan Arık, 1897 yılında Kozan'da doğmuştur. Paris'te Sanat Tarihi Arkeoloji Bölümünü bitiren Remzi Oğuz Arık, Gazi Eğitim Enstitüsü, Dil-Tarih Coğrafya Fakültesi ve İlahiyat Fakültesi'nde profesörlük yapmıştır. Arık, 1950 yılında Seyhan milletvekili olarak mecliste yer almış, 3 Nisan 1954 yılında uçak kazası sonucu vefat etmiştir.
ADİL ERDEM BEYAZIT
1939 yılında Maraş'ta doğan Beyazıt, hukuk fakültesinde yarım bıraktığı eğitimini, Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi'yle bitirmiştir. Maraş'ta edebiyat öğretmenliği ve kütüphane müdürlüğü görevlerinde bulunmuştur. 29 Kasım 1987 yılı seçimlerinde Maraş'ta Anavatan Partisi'nden milletvekili seçilerek mecliste yer almıştır. Şair Erdem Beyazıt, 5 Temmuz 2008 yılında İstanbul'da vefat etmiştir.
ÇETİN ALTAN
22 Haziran 1927 yılında İstanbul'da doğan Altan, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ni bitirdi. Dünyanın en çok köşe yazısı yazan yazarlarından olan Çetin Altan, birçok gazetede çalışmıştır. 1965-1969 yılları arasında Türkiye Komünist Partisi'nden mecliste milletvekili olarak yer almıştır. Altan, halen Milliyet Gazetesi'nde köşe yazısı yazıyor.
