Edward Jenner, tıp literatüründe "çiçek aşısı" olarak bilinen aşıyı mucit olarak kabul edilen önemli bir figürdür. Jenner'ın aşılama yöntemleri ve tedavi ettiği fertlerin çizimleri, bilim camiasında büyük bir hayranlık uyandırdı. 1796 yazında, Jenner, inek çiçeği hastalığına yakalanmış bir sütçü kızın yaralarından aldığı az miktardaki irini, sekiz yaşındaki James Phipps'in kolundaki bir çift kesiğe uyguladı.
JENNER'IN ÖNCÜ AŞILAMA YÖNTEMLERİ
Jenner'ın 1798 tarihli An Inquiry into the Causes and Effects of the Variolae Vaccinae adlı incelemesinde anlattığına göre, bu ilkel enjeksiyon kısa sürede etkisini yitirdi. "Yedinci gün çocukta hafif bir baş ağrısı ve iştahsızlık görüldü ancak ertesi gün sağlığına kavuştu." Daha da şaşırtıcı olan ise çocuğun işlemden sonra çiçek hastalığına karşı bağışıklık kazandığının bulunmasıydı.
BAĞIŞIKLIK KAZANIMININ SIRRI
Jenner, iki ay sonra çok daha ölümcül olan çiçek virüsünü çocuğun derisinin altına enjekte ettiğinde "hiçbir mantıklı etki görülmedi." Normalde aşılamayı takip eden lokal iltihap ve ateşli deliryum yoktu; bu da Phipps'in kalıcı bağışıklığının bir işaretiydi.
GENETİK BENZERLİKLERİN ÖNEMİ
Jenner, yeni aşının başarısının patojenik nedeninin farkında değildi: inek çiçeği (variola vaccinia) ve çiçek hastalığı (variola major) virüsleri genetik olarak akraba, farklı ancak ilkine maruz kalmanın ikincisine karşı bağışıklık oluşturduğunu garanti edecek kadar benzer virüslerdi.
VAKA KOLOKETİ VE KATALOG SUNUMU
Jenner'ın makalesinde, bulguları sırasıyla numaralandırılmış vakalar halinde ortaya koyan bir katalok yer alır. Jenner, hipotezini ortaya koyduktan sonra eserin önsözünde "Böylesine olağanüstü bir gerçeği desteklemek için bunu yazmam gerekiyordu" diye yazdı ve katalok kısmı hakkında "Okurlarımın önüne çok sayıda örnek koyacağım" açıklamasına yer verdi.
KIRSAL TOPLULUĞUN DİNLİĞİ
Elbette, Jenner'ın "örnekleri" insanlardan oluşuyordu ve çalışması, onun kırsal toplumunun, yaşlanan bir bahçıvandan, saygın bir hanımefendiye kadar yüzleri saklanmış onlarca vakadan derlenmişti. Onun çalışmasında yer verdiği deneyler, taşra ortamından organik olarak ortaya çıktığı ölçüde, komşularının "karıkoca ilaçlarına" çok şey borçluydu.
HALK HEKİMLİĞİN KÖKLERİ
Eula Biss'in 2014 tarihli On Immunity kitabında belirttiği gibi, Jenner'ın yeni bir Latin hastalığı olan ve tam anlamıyla "inek çiçek hastalığı" manasına gelen avaroliae vaccinae uydurması, aşılamanın mütevazı kökenlerini gizledi. Biss, çalışmasında aşı hakkında "Kökleri halk hekimliğindedir" diye yazdıktan sonra "ve bunun ilk uygulayıcıları çiftçilerdi" diye belirtiyor. Bu halk bilgisi hala bizimle, bir aforizma halinde damıtılmış halde öylece duruyor.
DOĞAÜSTÜ BAĞIŞIKLIĞIN EFSANESİ
Erken modern dünya çiçek hastalığı ve %30'luk ölüm oranı altında acı çekerken, sütçünün virüsün çirkinleştirici izlerinden etkilenmemiş doğaüstü bir yaratık olduğu düşünülüyordu. Jenner'ın çalışması, sütçü kızların efsanevi bağışıklıklarının yapay olarak aşılanabileceğini gösterdi.
GÜZEL ÇİZGİLERLE DESTEKLENEN VAKA NOTLARI
Jenner'ın vaka notlarının çoğu, çeşitli iltihap tutmuş çiçek yaralarını ve iltihaplı sivilceleri tasvir eden rahatsız edici derecede güzel çizimlerle eşleştirilmiştir. Bu tür bir görüntüde, sığır sürülerine bakarken sağ elindeki küçük bir çizikten inek çiçeği kapmış bir sütçü kız olan Sarah Nelmes'in kıvrak eli dahi görülmektedir.
ANATOMİK GÖZLEMLER VE ŞİİRSEL DİL
Jenner'ın Nelmes'in el anatomisi üzerine yazdığı yazılı gözlemler, masalın sevimli diliyle, bir aşılama şiirine işaret eder. Jenner, korunmasız bir parmağındaki kazara bir kesikten delinmiş bir ineğin enfeksiyonlu yarasından, hastalığın dikenli çalılıklar, tarlalar ve ahırlar boyunca ilerleyişini izler. Dolayısıyla sürü bağışıklığından bahsetmek, kökleri 18. yüzyıl pastoralinde olan ölü bir metafor kullanmaktır. Aşılama Latincede 'inek' anlamına gelen "vacca" ve onun sağladığı neredeyse sihirli korunma yöntemi, garip bir şekilde, bir sığır sürüsünde ortaya çıkmıştır.
