Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, iyilik ve kötülük dengesine ilişkin değerlendirmede bulundu. 1990'lı yıllarda Chicago'da Dünya Ahlak Sempozyumu'nun gerçekleştirildiğini hatırlatan Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Orada alınan kararlardan en önemlisi, iyilik kavramını tanımlayan ‘sana yapılmasını istemediğin şeyi başkasına yapma kavramı' oldu. Bu kavram genel bütün dinlerin, bütün felsefe ekollerinin birleştiği bir kavram olarak kabul edildi. Sana yapılmasını istemediğin şeyi başkasına yapma tarzındaki bir kavramda hemen hemen herkes birleşti. Aslında bu iyiliği de tarif ediyor. Yani bir insan kendisine yapılmayan bir şeyi başkasına yapıyorsa bu kötülüğe giriyor. Kendisine yapıldığı ya da yapabileceği bir şeyi başkasına yapıyorsa bu bencillikten kurtulup iyilik yapmak diye ifade ediliyor. Burada muhakkak genellikle büyük fotoğrafa bakarak karar veririz” ifadelerini kullandı

Toplumda yasal, sosyal ve ahlaki normlar var

Prof. Dr. Nevzat Tarhan, iyiliğin felsefede üzerine çok konuşulan ve tartışılan bir kavram olduğunu söyledi ve sözlerine şöyle devam etti:

“İyilik için, yapılan tanımlamalarda objektif şekilde hiç karşılık beklemeden bir başkasının ihtiyacını karşılama eğilimi de deniyor. Kanunların oluşturduğu normlar hukuki normlardır, hukukta bellidir. Yasal normlar vardır, o sınırlar nettir. ‘Bunu yaparsan şu ceza var, kırmızı ışıkta geçersen ceza yazılır' gibi sınırlar var. Bir de sosyal normlar vardır. Örneğin toplum içine pijamayla çıkıldığında insanlar kınayabilir ama aslında bu yasak değildir, bir cezası yoktur. Ancak sosyal norm, gelenek göreneklerle belirlenir. Bir de diğer normlar var. Bunlar ahlakın ve vicdanın belirlediği normlardır. Ahlaki normlar olarak ifade ediliyorlar. İyi – kötü, güzel – çirkin bunları belirliyor. Fizikte entropi adında termodinamiğin ikinci prensibi var. Örneğin karanlık yok, aydınlığın olmaması var. Aslında soğuk yok, sıcağın olmaması var. Yani sıcak azaldığı zaman soğuk kendiliğinden artıyor. Buna da davranışsal entropi diyoruz. İyi davranış yoksa kötü davranış kendiliğinden gelişiyor.”

Kötülük iyilikten çabuk yayılıyor

Tarhan, "Kötülüğün yayılma hızı, iyiliğe göre 5 misli daha fazla. İyi davranış ve kötü davranış dengesi var. İyiliği yapmadığımız zaman, kötülük kendiliğinden ortaya çıkıyor. Bunun için iyiliği yapmayı öğrenmek ve öğretmek gerekiyor. dedi.

İyiliğin en büyük düşmanı bencilliktir

Bencilliğin iyiliğin en büyük düşmanı olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Zaten empati, iyiliğin içerisinde yer alıyor. Muhakkak sevgi + empati iyiliği doğuruyor. Empati yapıldığında karşı tarafın ihtiyacı ve yaşadığı zorluk dikkate alınmış oluyor. California'da şiddet ve suç oranı artınca 6 - 8 haftalık rastgele iyilik projeleri başlatıldı. Lise öğrencilerini Community Service bünyesinde hiç bilmedikleri bir yurda, yaşlı bakım evine ya da çocuk koruma yerlerine yerleştiriyorlar ve gidip orada çalışmaları isteniyor. İki ay sonra da faaliyetlerini raporluyorlar. Bu şekilde çocuğa not veriliyor. İyilik olarak bu hareket öğretiliyor. Rahibe Teresa'ya ‘Dünya nasıl daha yaşanılır bir yer olur?' diye sorduklarında birebir iyilik yapmakla olabileceğini söylüyor. Birebir iyilik yapmanın arkasında karşılıksız iyilik yapmak yani bir elin verdiğini diğer elin görmemesi var.” diye konuştu.

Çocuklara iyicil olmaları öğretilmeli

Prof. Dr. Nevzat Tarhan, insanın kendi haline bırakıldığı zaman kötü olma kapasitesinde olduğunu söyledi ve sözlerini şöyle sürdürdü:

“Yani devamlı bir dış kontrolle ona iyicil davranışta bulunmasının öğretilmesi gerekiyor. Çocuk doğduğu zaman ona iyicilliği öğretmezsek o çocuk kendiliğinden kötücül olur, benmerkezci olur, sadece kendini düşünür, başkasının hakkını hukukunu düşünmez. İyicilliği çocuğa öğretmek gerekiyor. Örneğin çocukta saf merhamet duygusu vardır ama önemli olan bilgiye dayalı iyiliktir. Bilgiye dayalı iyilik, o kişinin davranışlarını geliştirmek için yapılan ıslah ve rehabilitasyondur. Bu ceza olarak tanımlanmaz. Yanlış hareketin yerine doğru hareketi öğrenmesi için dezavantajlı insanların farkına varması sağlanır. Kendisinden daha az şeye sahip olan insanları fark etmesi sağlanarak hayat öğretilir. Amaç çocuğumuzu mutlu etmek değil, çocuğu hayata hazırlamaktır. Bu nedenle çok sağlıklı bir uygulamadır.”

İyilik tansiyonu düşürüyor

İyilik yapmanın tansiyonu düşürdüğünü açıklayan araştırmaların olduğunu belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bir kimse iyilik yaptığı zaman tansiyon düşüyor. Tansiyonu yüksek olan kişilere iyilik ödevleri verilmiş. Sonucunda da tansiyonlarının düştüğü görülmüş. İyilik yapılırken beyin stres hormonunu az salgılıyor. Stres hormonu damar direncini artırıyor ama iyilik yapıldığında damar direnci artmıyor, tansiyon kendiliğinden düşüyor. İyilik yapmanın karşılıklı iki tarafa da faydası vardır” diye konuştu.