Parkinson Hastalığı Nedir?
Parkinson hastalığı, beyni ve sinir sistemini etkileyen bir sağlık durumudur. Beynin hareketi kontrol etme yeteneğini etkilediği için nörolojik bir hareket bozukluğu olarak sınıflandırılır. Bu durum titreme, kas sertliği ve hareket, denge ve koordinasyon noktasında yaşanan zorluklar gibi semptomlarla karakterizedir. Parkinson hastalığı ilerleyici bir sağlık durumudur, yani zamanla kötüleşir. Ne yazık ki, bu durumun tedavisi yoktur; bununla birlikte, genellikle önemli bir süre için ilaç ve cerrahi ile yönetilebilir. Parkinson hastalığı olan bir kişinin ortalama yaşam beklentisi, bu hastalığa sahip olmayan bir kişininkine benzer bir durumdadır. Amerika Birleşik Devletleri'nde her yıl yaklaşık 60.000 kişiye Parkinson hastalığı teşhisi konulmaktadır.
Parkinson hastalığının belirtileri nelerdir?
Parkinson hastalığının belirtileri iki gruba ayrılır: motor semptomlar ve motor olmayan semptomlar.
Motor belirtileri
Motor semptomlar, beynin kaslara olması gerektiği gibi sinyal gönderememesi nedeniyle ortaya çıkan hareketle ilgili sorunlardır. Parkinson hastalığının bazı motor semptomları şöyledir;
Ellerde, ayaklarda veya çenede titreme
Yavaş hareketler
Sert kaslar
Sınırlı hareket aralığı
Dengesiz yürüyüş
Kambur duruş
Denge ve koordinasyonda zorluk
Kas krampları ve spazmları
Azaltılmış yüz ifadeleri
Bulanık veya daha yumuşak konuşma
Daha küçük el yazısı
Motor olmayan belirtiler
Parkinson hastalığının motor olmayan semptomları, bu durumun sindirim, kalp hızı ve kan basıncı gibi birçok otonom vücut işlevinden sorumlu olan sempatik sinir sistemini de etkilemesi nedeniyle ortaya çıkar. Parkinson hastalığının motor olmayan semptomlarından bazıları şunlardır:
Koku kaybı
Kabızlık
Düşük kan basıncı
Çiğneme ve yutma zorluğu
Salya akması
Mesane kontrolünün kaybı
Depresyon
Endişe
Hafıza kaybı
Halüsinasyonlar
Sanrılar
İlgi eksikliği
Tükenmişlik
Bunama
Ağırlık değişiklikleri
Vizyon değişiklikleri
Uyku bozuklukları
Huzursuz bacak sendromu
Teşhis
Parkinson hastalığını teşhis etmek zor olabilir çünkü hastalığınızın olup olmadığını belirleyebilecek basit bir kan testi veya tarama testi yoktur. Bunun yerine Parkinson hastalığı klinik olarak teşhis edilir; bu, bir sağlık hizmeti sağlayıcısının, hareketlerinizi değerlendirmek için belirli egzersizler yapmanızı isteyebilecekleri bir fiziksel ve nörolojik muayene yapacağı anlamına gelir. Sağlık hizmeti sağlayıcınız, bu durum için risk faktörlerinizi belirlemek için tıbbi geçmişiniz, ailede nörolojik hastalık geçmişiniz ve toksinlere ve pestisitlere potansiyel maruz kalma gibi faktörleri de gözden geçirecektir. Diğer olasılıklarıda görebilmek için kan ve idrar testleri gibi laboratuvar testleri ve MRI, CAT ve DaT taramaları gibi görüntüleme taramaları yaptırmanız gerekebilir. Diğer bazı sağlık durumları Parkinson hastalığının semptomlarını taklit edebilir ve sıklıkla Parkinson hastalığı olarak yanlış teşhis edilir. Parkinson hastalığının teşhisi için mevcut standart, Uluslararası Parkinson ve Hareket Bozukluğu Derneği tarafından geliştirilen bir kontrol listesidir. Parkinson hastalığının teşhisi büyük ölçüde klinik yargıya dayandığından, birinci basamak doktorunuz doğru teşhis için sizi hareket bozuklukları konusunda uzmanlaşmış bir nöroloğa yönlendirebilir.
Parkinson hastalığının nedenleri nelerdir?
Parkinson hastalığına beyindeki olağandışı değişiklikler neden olur, ancak bu değişikliklerin arkasındaki nedenler henüz tam olarak net değildir. Parkinson hastalığı ile ilişkili nörolojik değişikliklerden bazıları şunlardır:
Düşük dopamin seviyeleri: Parkinson hastalığı, beyinde dopamin üreten sinir hücrelerine zarar vererek ölmelerine neden olabilir. Dopamin, mesajları beynin kas hareketini kontrol eden kısmına ileten bir nörotransmiterdir (beyin kimyasalı). Düşük dopamin seviyeleri, bu durumun motor semptomlarından sorumludur.
Azalmış norepinefrin seviyeleri: Parkinson hastalığı, başka bir nörotransmitter olan norepinefrinin düşük seviyeleri ile de işaretlenir. Bu kimyasal haberci, sempatik sinir sisteminin işlevi için çok önemlidir. Düşük norepinefrin seviyeleri, bu durumun motor olmayan semptomlarından sorumludur.
Birikmiş Lewy cisimcikleri: Parkinson hastalığı olan birçok kişinin beyninde Lewy cisimcikleri olarak bilinen anormal protein alfa-sinüklein birikintileri vardır. Bu, araştırmacılar arasında önemli bir odak noktasıdır.
Parkinson hastalığı ile ilişkili risk faktörleri nelerdir?
Yaş: Parkinson hastalığı çoğu insan 60 yaşından sonra geliştiğinden, bu durum için en önemli risk faktörüdür.
Aile öyküsü: Bu durumun bir aile öyküsüne sahip olmak, onu alma şansınızı artırabilir.
Cinsiyet: Erkekler, kadınlardan %50 daha fazla Parkinson hastalığına yakalanır.
Pestisitlere ve toksinlere maruz kalma: Hava kirliliği, pestisitler ve belirli endüstriyel kirleticiler, Parkinson hastalığı riskinin artmasıyla bağlantılıdır.
Kafa travması: Kafa travması geçirmek, özellikle de pestisitlere maruz kalmış kişilerde dopamin düzeylerinin düşmesine neden olabilir.
Parkinson hastalığının türleri nelerdir?
Parkinson hastalığı, semptomların ilk ortaya çıktığı yaşa göre genel olarak iki türe ayrılır:
Erken Başlangıçlı Parkinson
Bu tür Parkinson hastalığı olan kişiler, semptomları ilk olarak 50 yaşından önce görürler.
Parkinson'un bu formu kalıtsal olabilir.
Geç Başlangıçlı Parkinson
Bu tür Parkinson hastalığı olan kişiler, semptomları ilk olarak 60 yaşından sonra görürler.
Bazı genetik mutasyonlar, bazı geç başlangıçlı Parkinson vakalarında da rol oynayabilir.
Parkinson hastalığının tedavisi nasıldır?
Parkinson hastalığının tedavisi, durumun ilerlemesini yavaşlatmaya ve semptomlarını azaltmaya yardımcı olabilir; ancak hastalığı tedavi edemez. Sağlık uzmanınız sizi değerlendirecek ve yaşınıza ve semptomlarınıza göre bir tedavi yöntemi önerecektir. İlaç ve cerrahi, Parkinson hastalığını tedavi edebilir.
İlaç tedavisi
Parkinson hastalığını tedavi eden bazı ilaç türleri şunlardır:
Levodopa: Bu ilaç, Parkinson hastalığının ana tedavisidir. Beyninizdeki sinir hücreleri bunu dopamin yapmak ve beynin azalan arzını yenilemek için kullanır. Bu ilaç tipik olarak karbidopa olarak bilinen ve levodopayı daha etkili kılan ve yan etkilerini azaltan başka bir ilaçla birleştirilir.
Dopamin agonistleri: Bu ilaç grubu, beyninizdeki dopaminin etkilerini taklit eder. Dopamin agonistleri arasında Neupro (rotigotin), Requip (ropinirol), Mirapex (pramipeksol) ve Apokyn (apomorfin) bulunur.
COMT ve MAO B inhibitörleri: Bu ilaçlar, beyinde dopamini parçalayan COMT ve MAO B enzimlerinin işlevini bloke eder. COMT inhibitörleri arasında Ongentys (opikapon), Comtan (entakapon) ve Tasmar (tolkapone) bulunur. MAO-B inhibitörleri arasında Xadago (safinamid), Azilect (rasagilin), Eldepryl (selegilin) ve Zelapar (selegilin) bulunur.
Antikolinerjikler: Bu ilaçlar titreme ve kas sertliği gibi semptomlara yardımcı olur. Antikolinerjikler arasında Artane (triheksifenidil) ve Cogentin (benztropin) bulunur.
Amantadin: Bu, Parkinson hastalığının semptomlarına ve levodopanın yan etkilerine yardımcı olabilecek bir antiviral ilaçtır. Gocovri, Symmetrel ve Osmolex ER markaları altında satılmaktadır.
Ameliyat
İlaç artık yardımcı olmazsa, cerrahi bazı insanlar için bir seçenek olabilir.
Parkinson hastalığına yardımcı olabilecek ameliyat türleri şunlardır:
Derin beyin stimülasyonu: FDA onaylı bu prosedür, beyine elektrotların cerrahi olarak implante edilmesini ve göğüse bir elektrikli cihazın yerleştirilmesini içerir. Cihaz, beyni uyaran ve Parkinson'un motor semptomlarına neden olan düzensiz beyin aktivitesini bloke eden ağrısız elektrik sinyalleri yayar.
Pallidotomi ve talamotomi: Bu prosedürler, titreme, kas sertliği ve istemsiz hareketler gibi semptomlardan sorumlu olan beynin küçük bölümlerinin, yani globus pallidus ve talamusun seçici olarak yok edilmesini içerir.
Başa çıkma
Parkinson hastalığıyla başa çıkmanıza yardımcı olabilecek bazı stratejiler şunlardır:
Durum hakkında bilgi edinin: Durum hakkında kendinizi eğitmek, bakımınızda aktif bir rol almanıza ve kendinizi ilerideki aşamalara hazırlamanıza yardımcı olabilir.
Değişiklikleri bekleyin: Parkinson hastalığının semptomları rutin aktiviteleri zorlaştırabilir. Kendinize karşı sabırlı olmak ve sınırlarınızı kabul etmek, öfke ve hayal kırıklığını önlemeye yardımcı olabilir.
Sevdiklerinizden destek alın: Sevdiklerinizle duygularınızı paylaşmak, neye ihtiyacınız olduğunu sormak ve onların desteğini ve yardımını kabul etmek, bu durumla başa çıkmanıza yardımcı olabilir.
Zihinsel ve fiziksel olarak aktif kalın: Aktif ve meşgul kalmak, fiziksel ve bilişsel gerileme oranını azaltmaya yardımcı olabilir.
Destek ve kaynak arama: Tavsiye, bilgi ve tıbbi bakım için yakındaki destek gruplarını ve kaynakları belirlemeniz, sizin ve sevdiklerinizin işine yarayabilir.
Düşmeleri önleyin: Parkinson hastalığıyla ilişkili bir sağlık tehlikesi olan düşmeleri önlemek için yaşam durumunuzu optimize edebilirsiniz.
Parkinson Hastalığının Nedenleri ve Risk Faktörleri
Parkinson hastalığı nörodejeneratif bir durumdur, yani beyin ve sinir sisteminin işlevini etkiler. Sinirleriniz, beyninizden ve omuriliğinizden kaslarınıza ve organlarınıza mesaj ve bilgi taşıyarak hareketlerinizi ve bedensel işlevlerinizi koordine eder. Parkinson hastalığı ilerledikçe sinir sistemi fonksiyonlarının azalmasına neden olarak hareket ve vücut fonksiyonlarını zorlaştırır. Parkinson hastalığının kesin nedenleri hala belirsizdir. Bununla birlikte, araştırmalar, bu durumla ilişkili nörodejenerasyona katkıda bulunabilecek çeşitli fiziksel, genetik ve çevresel faktörleri tanımlamıştır.
Beyin ve Vücut Risk Faktörleri
Parkinson hastalığı, bu durumun semptomlarından sorumlu olan kimyasal habercilerin veya nörotransmiterlerin düşük seviyeleri ile kendini gösterir. Ek olarak, Parksinson'lı kişilerin beyinlerinde Lewy cisimcikleri olarak bilinen olağandışı protein birikintileri olabilir.
Azaltılmış Dopamin Düzeyleri
Parkinson hastalığını karakterize eden nörodejenerasyon, beyinde, beynin ortasında yer alan, substantia nigra olarak bilinen bir bölgede başlar. Bu alandaki küçük sinir hücreleri veya nöron kümeleri düzgün çalışmayı durdurur ve ölür. Substantia nigra'daki nöronlar normalde dopamin olarak bilinen önemli bir nörotransmitter üretir. Dopamin, beyninizin kaslarınızı kontrol eden ve düzgün ve koordineli hareketler sağlayan bölümlerine sinyaller iletmekten sorumludur. Substantia nigra'daki nöronların kaybı, beyninizde düşük dopamin seviyelerine yol açar. Bu, beyniniz ve kaslarınız arasındaki iletişimi zayıflatır ve hareketlerinizi etkiler. Sonuç olarak, Parkinson hastalığının birincil belirtileri tipik olarak uzuvlarınızdaki titreme, yavaş hareketler ve kas sertliği gibi kas ve hareketle ilgili sorunlardır. Belirtiler tipik olarak dopamin nöronlarının yaklaşık %50'si tükendiğinde ortaya çıkmaya başlar. Daha fazla nöron kayboldukça, beyin hareketi hiç kontrol edemeyecek duruma gelene kadar durum giderek kötüleşir. Bu nedenle Parkinson hastalığı bir hareket bozukluğu olarak sınıflandırılır ve öncelikle dopamin tedavisi ile tedavi edilir.
Dopamin seviyesi doğal olarak nasıl artar?
Parkinson hastalığı, norepinefrin olarak bilinen başka bir nörotransmitterin düşük seviyeleri ile de karakterize edilir. Bu, bu kimyasalı üreten sinir uçlarının kaybı nedeniyle olur. Norepinefrin sempatik sinir sisteminde önemli bir rol oynar; bu sistem için birincil kimyasal habercidir. Bu sistem, sindirim, kan basıncı, kalp hızı ve hatta nefes alma gibi çeşitli otonom vücut işlevlerinden sorumludur. Düşük norepinefrin seviyeleri, Parkinson hastalığının hareketle ilgili olmayan semptomlarının nedenidir. Bunlar, yorgunluk, daha yavaş sindirim ve otururken veya uzanırken ayağa kalkıldığında kan basıncında ani bir düşüşü içerebilir.
Parkinson hastalığı olan kişilerin beyin hücrelerinde, alfa-sinüklein adı verilen bir proteinin olağandışı kümeleri olan Lewy cisimcikleri olarak bilinen maddeler olabilir. Bu protein parçalanamayacak şekilde kümelenmiştir. Lewy cisimleri, Parkinson hastalığının mikroskobik belirteçleridir. Parkinson hastalığı semptomları olan ve beyninde Lewy cisimcikleri olmayan kişilere bazen parkinsonizm teşhisi konur. Parkinsonizm, Parkinson hastalığının çeşitli nedenlerden kaynaklanan hareketle ilgili semptomları için bir şemsiye terimdir. Lewy cisimcikleri ve alfa-sinüklein, Parkinson hastalığı araştırmacıları için önemli bir odak alanıdır. Parkinson hastalığı olan kişiler ayrıca bağırsaklarında anormal şekilsiz alfa-sinüklein protein kümelerine sahip olma eğilimindedir, bu da Parkinson hastalığı ile bağırsak sağlığı arasında bir bağlantı olabileceğini düşündürür.
Araştırmacılar, Parkinson hastalığına yakalanma riskini artırabilecek belirli genetik mutasyonları tanımlayabildiler. Bunlar, genetik açıdan iki tip Parkinson hastalığıdır:
Kalıtsal Parkinson hastalığı: Tüm Parkinson hastalığı vakalarının yaklaşık %15'i kalıtsaldır. Bu durumlarda, belirli genlerdeki mutasyonlar ailelerden geçer ve bireyin bu durumu geliştirme riskini artırır.
Sporadik Parkinson hastalığı: Öte yandan, kişilerin ailesinde Parkinson hastalığı öyküsü olmayan vakalara sporadik vakalar denir. Bu vakalar aslında çoğunluktadır. Bilim adamları, belirli genlerdeki değişikliklerin, diğer çevresel ve yaşam tarzıyla ilgili faktörlere ek olarak, sporadik vakalarda da rol oynayabileceğini bulmuşlardır. Bununla birlikte, bu genetik mutasyonların durumun gelişiminde oynadığı rol henüz tam olarak anlaşılamamıştır.
Genetik faktörlerin dışında, belirli çevresel ve yaşam tarzıyla ilgili faktörler de Parkinson hastalığı geliştirme şansınızı artırabilir ve durumun ilerlemesine katkıda bulunabilir:
D vitamini eksikliği de Parkinson'a sebebiyet verebilir, çünkü bu besin beyin sağlığının korunmasında önemli bir rol oynar.
Parkinson hastalığına da neden olabilen kanserli bileşikleri serbest bırakabilen yüksek sıcaklıklarda pişirilen etler de oldukça etkilidir.
Hava kirliliğine maruz kalmak, beyinde iltihaplanmaya neden olabilir ve bazen çocukluktan itibaren beyinde alfa-sinüklein birikintilerinin birikmesini tetikleyebilir.
Pestisitlere maruz kalmak, beyinde dopamin üreten nöronların hasar görmesine ve ölümüne yol açan çeşitli biyolojik reaksiyonlara neden olabilir.
Bazı ev temizlik ürünlerinde, kuru temizlemede ve endüstriyel yağ gidermede kullanılan kimyasal bir bileşik olan trikloretilene (TCE) maruz kalma. Sanayi siteleri bu bileşiği çevreye bırakabilir.
Endüstriyel ortamlarda manganez gibi ağır metallere maruz kalma; maruziyet ne kadar fazlaysa, Parkinson hastalığına bağlı semptomların gelişme olasılığı da o kadar yüksektir.
Özellikle pestisitlere maruz kalmış kişilerde dopamin kaybına katkıda bulunabilecek kafa yaralanmaları.
Tüm bunların aksine, kafein alımı Parkinson hastalığına yakalanma riskinizi azaltmanıza yardımcı olabilir.
Parkinson hastalığı nasıl teşhis edilir?
Parkinson hastalığının teşhisi karmaşık olabilir çünkü sizde olup olmadığını belirleyebilecek belirli bir kan testi veya tarama testi yoktur. Bunun yerine Parkinson teşhisi klinik olarak konulur; bu, bir doktorun sizi muayene edeceği, semptomlarınızı ve tıbbi geçmişinizi gözden geçireceği ve buna göre teşhis koyacağı anlamına gelir. Belirtiler fark edilemeyecek veya tanı kriterlerini karşılayamayacak kadar hafif olabileceğinden, Parkinson'u erken evrelerde yakalamak zor olabilir. Ayrıca erken Parkinson semptomları genellikle tipik yaşlanma belirtileriyle karıştırılır. Parkinson hastalığının semptomları, başlangıçta Parkinson olarak yanlış teşhis edilebilecek diğer sağlık durumlarının semptomlarına da benzer. Doktorunuz, Parkinson hastalığının semptomlarını taklit edebilecek diğer durumların ortadan kaldırılmasına yardımcı olmak için özel testler ve taramalar önerebilir.
Kendi Kendine Kontroller/Evde Test
Parkinson'u teşhis etmek için evde yapabileceğiniz gerçekten bir test yok. Ancak belirtilerinizi not edebilir ve doktorunuza bildirebilirsiniz. Bunlar, fark edebileceğiniz Parkinson semptomlarından bazılarıdır:
Kollarınızda, bacaklarınızda veya kafanızda titreme
Daha yavaş hareketler ve günlük görevlerde zorluk
Kambur duruş ve zayıf denge
Yürüme zorluğu ve adımları karıştırma
Kas sertliği ve krampları
Zorluk yazma ve daha küçük hattatlık
Daha yumuşak, daha hızlı, geveleyerek veya monoton konuşma
Yorgunluk veya genel bir rahatsızlık hissi
Çiğneme veya yutma zorluğu
Huzursuz bacak sendromu
Koku kaybı
Depresyon veya anksiyete
Muhtemelen, sevdikleriniz bu belirtilerden bazılarını sizden önce fark edebilir. Örneğin ellerinizin titrediğini, hareketlerinizin sertleştiğini veya sandalyeden kalkmakta zorlandığınızı gözlemleyebilirler.
Parkinson Hastalığının Belirtileri
Testler ve Ölçekler
Parkinson teşhisi, ayrıntılı bir tıbbi öykü, fiziksel ve nörolojik muayene, fiziksel egzersizler, semptomlarınızın gözden geçirilmesi, testler ve taramalar içerebilir. Bunlar bekleyebileceğiniz adımlardan bazıları.
Tıbbi geçmiş
Doktorunuz, Parkinson riski altında olup olmadığınızı belirlemeye yardımcı olması için muhtemelen önceki hastalıklarınız, ilaçlarınız ve aile geçmişiniz gibi faktörleri kapsayan ayrıntılı bir tıbbi geçmişe ihtiyaç duyacaktır. Örneğin, erken başlangıçlı Parkinson bazen 50'den önce başlayabildiğinden, Parkinson tipik olarak 60 yaşından sonra ortaya çıktığı için yaş önemli bir risk faktörüdür. Bazı erken başlangıçlı Parkinson vakaları kalıtsal olduğundan aile öyküsü bir rol oynayabilir. Hem erkekler hem de kadınlar Parkinson hastalığına yakalanabilirken, erkeklerde kadınlara göre %50 daha sık görülür.
Geçmişte almış olduğunuz ilaçların yanı sıra hangi ilaçları aldığınızı bilmek de önemlidir çünkü bazı ilaçlar Parkinson semptomlarını taklit eden yan etkilere neden olabilir.
Doktorunuzun ayrıca size teşhis konan diğer tıbbi durumları da bilmesi gerekecektir çünkü diğer bazı durumlar topluca "parkinsonizm" olarak adlandırılan hareketle ilgili zorluklara da neden olabilir.
Fiziksel ve Nörolojik Muayene
Doktorunuz fiziksel ve nörolojik bir muayene yapacaktır. Bu, davranışlarınızı, hareketlerinizi ve zihinsel durumunuzu gözlemlemeyi ve testler yapmayı veya sizden belirli egzersizleri yapmanızı istemeyi içerebilir. Bunlar, doktorunuzun görsel olarak belirleyebileceği Parkinson semptomlarından bazılarıdır:
Daha az spontan hareketler veya el hareketleri
Azaltılmış yanıp sönme sıklığı
Dinlenirken ellerinizde titreme, genellikle tek elde
Yürürken kambur duruş veya öne eğilme
Sert hareketler
Doktorunuzun hareketlerinizi, dengenizi ve koordinasyonunuzu değerlendirmek için yapmanızı isteyebileceği egzersizlerden bazıları şunlardır:
Yumruğunuzu açıp kapamak
Parmaklarınıza, ayak parmaklarınıza ve topuklarınıza dokunmak
Kollarınızı önünüzde tutarak, parmağınızı bir noktadan diğerine hareket ettirmek
Bileklerinizi veya ayak bileklerinizi döndürme
Bir sandalyeden ayakta yürümek
Hafif bir çarpma veya çekmeye rağmen dengeyi korumak
Bir dizi hızlı hareket yapmak
Belirti Kontrol Listesi
Klinisyenler, Parkinson hastalığının teşhisine yardımcı olmak için Uluslararası Parkinson ve Hareket Bozukluğu Derneği tarafından geliştirilen bir kontrol listesi kullanır. Kontrol listesi, çeşitli psikolojik, fiziksel ve hareketle ilgili semptomları kapsar. Doktorunuz muhtemelen size bu semptomların her birini yakın zamanda yaşayıp yaşamadığınızı ve eğer yaşadıysanız ne kadar şiddetli olduklarını soracaktır. Size aşağıdaki gibi sorular sorabilirler:
Dişlerinizi fırçalamak, banyo yapmak, giyinmek, saçınızı taramak veya tıraş olmak gibi kişisel hijyen işlerinde yardıma ihtiyacınız oldu mu veya yavaş mı kaldınız?
Vücudunuzda ağrı, sancı, kramp veya karıncalanma gibi rahatsızlıklarınız oldu mu?
Yemeğinizi yerken veya mutfak eşyalarını kullanırken sorun yaşadınız mı?
Konuşmaları takip etme, bir şeyleri hatırlama, net bir şekilde düşünme, dikkat etme veya evinizde yolunuzu bulma konusunda sorun yaşadınız mı?
Bu kontrol listesi, hastalığın en güncel anlayışını yansıtır. Daha önce, klinisyenler Birleşik Krallık Parkinson Hastalığı Derneği Beyin Bankası tarafından hazırlanan bir kontrol listesi kullandılar.
Görüntüleme ve Laboratuvar Testleri
Doktorunuz bazı görüntüleme testleri ve laboratuvar testleri isteyebilir. Görüntüleme testleri, bilgisayarlı tomografi (CT) taramalarını ve manyetik rezonans görüntüleme (MRI) taramalarını içerebilir. Laboratuvar testleri kan testleri ve idrar testlerini içerebilir. Bu testler ve taramalar Parkinson hastalığının teşhisine yardımcı olmayacak olsa da, benzer semptomlara sahip diğer durumların ekarte edilmesine yardımcı olabilir. Doktorunuz ayrıca bir dopamin taşıyıcı taraması (DaTscan) yaptırmanızı da önerebilir. Bu tarama, tek foton emisyonlu bilgisayarlı tomografi (SPECT) tarayıcı gerektirir. Doktorunuzun beyninizdeki dopamin sistemlerini inceleyebilmesi için az miktarda bir radyoaktif ilacın enjeksiyonunu içerir (Parkinson, düşük dopamin seviyeleri ile karakterize bir hastalıktır). DaTscan, Parkinson hastası olduğunuzu kesin olarak kanıtlayamasa da, doktorunuzun teşhisini doğrulamaya ve diğer koşulları ortadan kaldırmaya yardımcı olabilir.
Parkinson Hastalığının Teşhisi
Doktorunuz, fiziksel ve nörolojik muayenenize ve belirti kontrol listesine verdiğiniz yanıtlara dayanarak aşağıdaki belirtilere sahip olup olmadığınızı belirleyebilir. Aşağıdaki belirtilerden iki veya daha fazlasına sahip olmak Parkinson'u bir olasılık haline getirebilir:
Bradykinesia (daha yavaş hareketler): Bunun nedeni, beyninizin vücudunuzun diğer bölümlerine talimat gönderme hızının yavaşlaması olabilir.
Sertlik: Kaslarınız sertleşebilir, bu da ağrılı olabilir ve hareketlerinizi katı ve sınırlı hale getirebilir.
Titreme: Dinlenirken elleriniz, ayaklarınız veya başınız sallanabilir.
Bozulmuş hareket ve denge: Parkinson hastalığı, yürürken ve/veya hızlı, ayakları karıştırarak yürürken kambur veya öne eğilmenize neden olabilir. Ayrıca, ayakta dururken veya yürürken bir sandalyeden kalkmanızı veya dengenizi korumanızı zorlaştırabilir.
Doktorunuz bir teşhise varırken tıbbi geçmişinizi, test sonuçlarınızı ve diğer tüm semptomlarınızı hesaba katacaktır.
Bazen, özellikle erken aşamalardaysanız, Parkinson'u hemen teşhis etmek zor olabilir. Bu durumda doktorunuz, benzer testler ve egzersizler yapmanız gereken takip ziyaretleri için gelmenizi isteyebilir.
Parkinson hastalığını teşhis etmek zor olabilir. Süreç, büyük ölçüde doktorunuzun kararına bağlıdır. Ayrıca Parkinson'un nedenleri ve risk faktörlerinin henüz tam olarak netleşmemiş olması, bu durumun teşhis edilmesindeki güçlüklere katkıda bulunmaktadır.
Bununla birlikte, bu hastalığı daha önce denemek ve tespit etmek için çabalar olmuştur. Örneğin, klinisyenler, hareketle ilgili zorluklar başlamadan önce ortaya çıkan erken belirtiler olan prodromal semptomlara daha fazla odaklanmaya başlamışlardır.
Bu semptomlar şunları içerir:
Bazen diğer semptomlardan yıllar önce ortaya çıkabilen koku kaybı
Kronik kabızlık, başka bir açıklama olmaksızın
Uyku bozukluklarına neden olan hızlı göz hareketi (REM) davranış bozukluğu
Depresyon ve anksiyete gibi duygudurum bozuklukları
Belirtileriniz Parkinson hastalığına işaret ediyorsa, doktorunuz onu tedavi etmenize yardımcı olması için size dopamin tedavisine başlayabilir. Yüksek dozda dopamin ile önemli bir gelişme göstermek, gerçekten de Parkinson hastalığınız olduğunu doğrulamaya yardımcı olabilir.
Parkinson Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?
Parkinson hastalığı, tedavisi olmayan ilerleyici bir nörolojik durumdur; ancak ilaçlar, ameliyatlar ve diğer tedaviler, Parkinson semptomlarını yönetmenize yardımcı olabilir, bu genellikle önemli bir süre için geçerlidir. Bu durumun tedavisi tipik olarak oldukça bireyseldir. Sağlık hizmeti sağlayıcınız sizi değerlendirecek ve aşağıdaki gibi faktörlere dayalı olarak bir tedavi yöntemi önerecektir: Yaşınız, semptomlarınız, tıbbi geçmişiniz, yaşam tarzınız ve mevcut sağlık durumunuz, sahip olduğunuz Parkinson hastalığının türü ve durumun ilerlemesi, prosedürlere, ilaçlara ve terapilere ilişkin tercihiniz, yanıt verme hızınız ve toleransınız bu süreçte etkili olacak faktörlerdir.
Parkinson Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?
İlaç tedavisi
İlaç tedavisi, Parkinson hastalığı için birincil tedavi şeklidir. Birçok insan ilaçla iyi bir yaşam kalitesini koruyabilir.
Parkinson hastalığı için ilaç tedavisinin temel amacı, dopamin olarak bilinen bir nörotransmitter (beyin kimyasalı) seviyenizi artırmaktır. Düşük dopamin seviyeleri, Parkinson hastalığının karakteristik bir belirtecidir ve bu durumun motor semptomlarından sorumludur. Bu nedenle dopamin tedavisi kas titremeleri, kas sertliği ve bradikinezi (yavaş hareketler) gibi semptomlara yardımcı olabilir.
Tedavinizi En Etkili Nasıl Yapabilirsiniz?
Belirtilerinizi hafifletmeye yardımcı olabilecek bazı tamamlayıcı ve destekleyici tedavi stratejileri şunlardır:
Konuşma terapisi, Parkinson hastalığının neden olduğu konuşma bozukluklarını giderebilir ve konuşma hacmini ve kalitesini iyileştirmeye yardımcı olabilir.
Fizik tedavi; titreme, kas sertliği ve yürüme güçlüğü gibi semptomlara yardımcı olabilir.
Ergoterapi, günlük aktiviteleri kolaylaştırabilir ve Parkinson'un bilişsel semptomlarına yardımcı olabilir.
Masaj terapisi kas sertliğine yardımcı olabilir.
Egzersiz; dengenizi, esnekliğinizi ve gücünüzü artırmanıza yardımcı olabilir.
Bol lifli sağlıklı bir diyet, Parkinson hastalığının neden olduğu kabızlık gibi sindirim sorunlarıyla mücadeleye yardımcı olabilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Parkinson hastası olduğunuzdan şüpheleniyorsanız veya yakın zamanda teşhis konduysa, muhtemelen deneyimleyeceğiniz semptomlar hakkında birçok sorunuz var demektir. Bunlar Parkinson semptomları hakkında sık sorulan sorulardan bazılarıdır.
Tüm bu belirtileri gösterecek miyim?
Herkes Parkinson'u farklı şekilde yaşar. Durumun tüm semptomlarına sahip olabilirsiniz veya olmayabilirsiniz ve bunlar mutlaka başka birinin semptomlarıyla aynı sırada ortaya çıkmayabilir. Semptomların yoğunluğu da değişebilir - bazıları için hafif ve diğerleri için yoğun olabilir.
Belirtiler Ne Kadar Hızlı İlerliyor?
Parkinson hastalığının ilerleme hızı kişiden kişiye değişebilir. Ne kadar hızlı ilerleyeceğini tahmin etmek zor olabilir. Hastalığın ilerlemesi genellikle aşağıdaki aşamalara ayrılır:
Erken aşama: Bu aşamada tipik olarak, günlük rutininizi etkilemeyen hafif semptomlar vardır. Yorgun veya huzursuz hissedebilir, ayakta durmakta zorluk çekebilir veya hafif titreme fark edebilirsiniz.
Orta aşama: Semptomlarınız kötüleşmeye başlayabilir ve günlük işlerde zorluk çekebilirsiniz. Titremeler ve kas sertliği daha belirgin hale gelebilir ve vücudunuzun her iki tarafına da yayılabilir. Hareket, denge ve koordinasyon daha zor hale gelebilir ve düşmeye başlayabilirsiniz.
Orta ila geç aşama: Ayağa kalkma ve yürüme konusunda yardıma ihtiyacınız olabilir. Evde yaşıyorsanız, tam zamanlı bakıma da ihtiyacınız olabilir.
İleri aşama: Halüsinasyonlar veya sanrılar yaşamaya başlayabilirsiniz. Yatağa bağımlı hale gelirseniz, hareket etmek için tekerlekli sandalyeye veya tam zamanlı hemşirelik bakımına ihtiyacınız olabilir.
