Vitiligo nedir?
Vitiligo, pigment kaybına bağlı deride beyaz, yama tarzında lekelerle giden bir deri hastalığıdır. Vücudun herhangi bir bölümü etkilenebilir. Sık tutulan alanlar: yüz, dudaklar, eller, kollar, bacaklar, genital bölgeler.
Vitiligo kimlerde görülür?
Yüz kişinin 1-2 sinde görülür. Hastalık, genellikle 20 yaştan önce başlar. 1/5 hastanın aile bireylerinde vitiligo vardır. Vitiligolu hastaların çoğunun genel sağlık durumu iyidir.
Vitiligo neden oluşur?
Deri, saç, ve göz rengini belirleyen melanin pigmentidir. Melanosit denilen hücrelerde üretilir. Eğer bu hücreler ölürse veya melanin yapamazsa deri rengi açılır veya tamamen beyaz olur.
Vitiligoya neden olur?
Vitiligo, deriye renk veren melanosit adındaki hücrelerinin kaybı sonucu oluşur. Vücudun kendi bağışıklık sistemi melanositleri yıkar. Çünkü vücut cilde renk veren hücreyi zararlı bir madde gibi algılamaktadır.
Vitiligo ağır psikolojik stressler sonrası ortaya çıkabilmektedir.(Bir aile ferdinin kaybı,deprem,iş ve aile hayatındaki ciddi uzun dönemli sorunlar)
Vitiligo nasıl gelişir?
Hastalığın seyri ve şiddeti kişiden kişiye değişir. Açık tenli kişiler, ya vitiligolu alanlar ile normal deri arasındaki renk farkını direkt fark ederler ya da bronzlaşmanın ardından fark edilir. Esmer kişilerde vitiligo yaz boyunca daha kolay fark edilir. Yaygın vitiligo, bazen tüm vücutta pigment kaybı yapabilir. Ne kadar pigment kaybı olacağını önceden kestirmek zordur. Tipik vitiligo, süt beyazı alanlarla kendini gösterir. Pigment kaybının derecesi her vitiligo plağında farklı olabilir. Vitiligo alanında pigment gölgeleri veya alanın etrafında koyu renkli halka olabilir.
Vitiligo, genelde hızlı pigment kaybıyla başlar. Bu kayıp, bilinmeyen nedenlerden dolayı işlem duruncaya kadar devam eder. Pigment kaybı dönemlerini, pigmentin değişmediği dönemler takip eder. Bu siklüsler sonsuza kadar devam edebilir.
Vitiligo hastalarında deri renginin kendiliğinden geri dönmesi nadirdir. Artık vitiligosu olmayacağına inanan hastalar, aslında tüm pigmentlerini kaybetmişlerdir ve derilerinde zıtlık yaratan alan kalmamıştır. Vücutlarında tek renk vardır ancak vitiligoları devam eder.
Vitiligo nasıl tedavi edilir?
Vitiligoda tedavi süreci uzundur.Aylar sürebilir ve hasta-hekim iletişiminin iyi olmasını gerektirir. Süreç uzun olduğu için ve tedavi sonucu geç alındığı için hastalar sıklıkla alternatif yöntemlere yönelir ve bunun sonucunda maddi ve manevi mağdur olurlar.
Açık renkli kişilerde bronzlaşmaktan kaçınmak, deride zıtlık oluşmasını önler. Vitiligolu alanın güneşe olan doğal savunması kaybolmuştur. Bu alanlarda kolaylıkla güneş yanığı gelişebilir. Bu yüzden, en az 15 faktörlü bir güneş koruyucu kullanılmalıdır. Güneşten olabildiğince kaçınılmalıdır.
Vitiligoyu makyaj ve kamuflajla kapatmak
Vitiligoyu makyaj veya boyalarla örtmek güvenli ve kolay bir yöntemdir. Suya dayanıklı kozmetikler, hemen hemen her deri tipi için mevcuttur. Ayrıca bronzlaştırıcı bileşikler de mevcuttur. Bunlar, dihidroksi aston denen bir kimyasal madde içerirler ve deriye bronz renk katabilmek için melanositlere gerek duymazlar. Bu ajanlar da yavaş yavaş silinirler ve hastalığı iyileştirmezler. Sadece görünümü düzeltirler. Dövmeler de küçük vitiligo plağında mikropigmentasyonla yardımcı olabilirler. Güneş koruyucular ve makyajlar tatmin etmezse doktorunuz başka bir tedavi yöntemi önerebilir.
Vitiligoda tedavi, ya normal deri rengine dönüş (repigmentasyon), ya da az miktarda kalmış normal renkteki alanların rengini açmak (depigmentasyon ) şeklinde olabilir. Repigmentasyon metodlarındaki tedavi başarısı hastadan hastaya değişmektedir.
Repigmentasyon tedavisi (Renk hücrelerini yeniden canlandırmak)
Işık Tedavileri ( Fototerapi )
Işık tedavilerinin iki etkisi vardır. Bunlardan birisi renk hücrelerine karşı vücudun geliştirdiği saldırıyı zayıflatmak diğeri ise yedekte bulunan renk hücrelerini uyarıp, çoğaltıp vitiligolu alanları kapatmalarını sağlamaktır.
Işık tedavilerinde vitiligoda bir problem kabin tedavilerinde vitiligolu alanlar dışındaki normal derinin koyulaşması ve vitiligonun daha çok belirginleşmesidir. Yeni çıkan mikrofototerapi yönteminde ise bu sıkıntı aşılmış ışığın sadece vitiligolu alana verilmesi mümkün olmuştur.
Dar Band UVB Tedavisi: Vitiligonun tedavisindeki en etkili tedavi yöntemlerinden biridir. Yaygın vitiligosu bulunan hastalarda kabin tedavileriyle, vücudunda bazı bölgelerde bulunanlarda ise yeni çıkan mikrofototerapi yöntemiyle uygulanmaktadır. Tedavi öncesi herhangibir ilaç kullanmaya gerek yoktur. Tedavi sıklıkla haftada 2 veya 3 seans uygulanır. Yan etki olarak nadiren güneş yanığına benzer kızarıklıklar görülebilmekte bunlar da kısa süre içersinde kaybolmaktadır.
Sonuçlar sıklıkla 10-20 seans içersinde alınmaktadır. Bunun nedeni renk hücrelerinin yavaş çoğalmasıdır. Hastalarımızın tedavi beklentisi uzun vadeli olmalıdır.
PUVA tedavisi: Işık tedavisinden önce psoralen adında bir ilaç kullanılır. Bu ilaç deriyi ışığa duyarlı kılar. Ardından deri, özel bir tip UV ışığına maruz bırakılır. Özel bir tıbbi donanım gerekir. Eğer vitiligo sınırlı bir alandaysa UVA tedavisinden önce psoralen sadece deriye uygulanabilir. Ancak genellikle hap olarak ağızdan verilir. PUVA ile tedavide yüz, gövde ve kol ve bacakların gövdeye yakın kısımlarında eski deri renginin kazanılma ihtimali %50-70 tir. El ve ayaklar zayıf cevap verir. Genellikle 1 yıl boyunca haftada 2 kez tedavi gerekir. PUVA'nın güneş yanığına benzer reaksiyon oluşturmasına sık rastlanır. Uzun dönemde kullanıldığında deride çillenme görülebilir ve deri kanseri riski artar. Psoralen, gözleri de ışığa daha duyarlı kıldığı için UVA bloke edici güneş gözlüğü günbatımına kadar kullanılmalıdır. Böylelikle katarakt oluşumu riski azalır. PUVA, 12 yaşın altındaki çocuklarda, gebelerde, süt emziren annelerde veya belli bazı durumlarda (ilaç kullanımı, hastalık) uygulanmaz
İlaç Tedavileri
Topikal kortikosteroid: Kortikosteroid içeren kremler, küçük vitiligolu alanların renginin geri dömesinde etkilidir. Bu yöntem, diğer tedavilerle birlikte de uygulanabilir. Ancak, bu ajanların, deriyi inceltme gibi yan etkiler vardır ve doktor kontrolünde kullanılmalıdırlar. Özellikle yüz bölgesinde kortizon kullanımı cilt inceltici etkisi nedeniyle önerilmez.
Pimekrolimus ve Takrolimus: Organ nakillerinde kullanılan ilaçların yeni çıkan merhem haline getirilmiş formlarıdır. Kortizonlarda olduğu gibi cilt inceltici etkileri yoktur. Yüz bölgesinde bu nedenle güvenle kullanılabilirler. Tipik olarak ilk kullanımda acıma ve batma hissi yapabilirler. Çocuklarda çok yaygın lezyonlar kullanılmaları önerilmemektedir.
Cerrahi tedaviler, Vitiligo tedavisinin geleceği
Normal deriden sağlam renk hücresi nakli (Greftleme, Melanosit kültür yöntemler, Re-Cell ve diğerleri)
Vitiligonun tedavisinde en çok araştırılan alanlardan biridir. Normal deri alanından vitiligolu alana renk hücresi transferi sadece belli bazı merkezlerde ve belli bir grup hastada yapılabilir. Bu tedavinin uygulanabileceği hastalar sıklıkla el ve ayaklarında vitiligosu olan diğer tedavilere dirençli hastalardır. Hastada bu yöntemin uygulanabilmesi için vitiligo birkaç senedir pasif olmalı yani tekrarlamamış olmalıdır.
Özellikle Hindistan'da Vitiligo hastalığında bu konuda yoğun araştırmalar yapılmıştır. El ve ayakta yerleşen vitiligoda bu tedavilerle iyi sonuçlar alınmıştır.
Depigmentasyon tedavisi (Sağlam derinin rengini açmak)
Vitiligosu çok yaygın hastalar için en pratik yöntem, kalan pigmente alanın renginin açılıp tüm vücuda aynı rengin kazandırılmasıdır. Bu, hidrokinonların monobenzil eter formu ile sağlanabilir. Bu tedavi yaklaşık bir yıl alır. Sonuç kalıcıdır.
Bu tedavi vitiligoda son seçenektir. Dönüşü yoktur. Hastanın deri rengi sıfırlandığından güneşe karşı bir koruyucu kalmamıştır. Güneş altında ciddi kızarma olabilir. Zamanla bu bölgelerde deri kanseri gelişme riski yükselmiştir.
Türkiye'de bu ilaç bulunmayıp uygun hastalarda dışardan getirtilmektedir.
Çocuklarda vitiligonun tedavisi
Çocuklar yaş grubu olarak vitiligo tedavilerine daha iyi yanıt vermektedir. Yan etkileri düşünerek en uygun tedavi dermatoloğunuz tarafından belirlenir.
Vitiligo tedavi sonrası tekrarlar mı?
Bu ihtimal her zaman vardır çünkü vitiligolu hasta genetik yapısı nedeniyle bu hastalıkla karşılaşmıştır. Özellikle ağır psikolojik stressler (bir aile ferdinin kaybı, deprem,aile ve iş hayatındaki ciddi sorunlar) vitiligonun tekrarlamasına neden olmaktadır.
Vitiligonun tedavisinde son bilimsel araştırmalar
Özellikle sağlam deriden renk (melanosit) hücrelerinin alınıp vitiligolu alanlara nakli konusunda yoğun araştırmalar yapılmaktadır.
