Yapay et nedir? Yapay et kısaca laboratuvar ortamında üretilen bitkisel bazlı protein formülüdür. Yapay et konusu günümüzün sık tartışılan konularından olmaya başladı. Dünya nüfusunun giderek artması ve küresel ısınmayla birlikte hayvansal etlerin üretiminin zorluğu gözler önüne serildi. İnsanların artık yapay ete geçmesi gerektiği belirtiliyor. Ancak yapay et konusunda bilinmeyen bir çok konu var. Yapay et nasıl üretilir sorusu ise en merak edilen soruların başında geliyor.
Yapay et nedir?
Yapay et üretimiyle birlikte, geleneksel üretim kaynaklı çevreye ve gıda güvenliğine olumsuz etkiye yola açan birtakım faktörlerin elimine edilebileceği düşünülmektedir. Aynı zamanda modern dünya insanının isteklerine yanıt verilerek hayvan refahı ile ilgili endişelerin de önüne geçilmesi planlanmaktadır. Yapay etin üretimi ile sağlanabilecek potansiyel faydalar; hayvansal üretim kaynaklı sera gazlarının azaltılması (özellikle metan gazı) ve böylece küresel ısınmanın önlenmesine katkı sağlanması, orman ve arazi tahribatlarının önüne geçilmesi, tarım arazilerinin ve tahıl ürünlerinin insanların besin gereksinimlerinin karşılanması için kullanılması, birçok hayvanın kesilme gerekliliğinin ortadan kaldırılması ve artan insan popülasyonun protein ihtiyacının sağlanması olarak özetlenebilir.
Yapay et nasıl üretilir?
Yapay et nasıl üretilir sorusu yapay et konusunda en merak edilen konuların başında geliyor. Yapay et laboratuvarda üretiliyor. İşte yapay et üretimine lişkin detaylar
İlk olarak «et alternatifleri» olarak bilinen alternatif protein kaynaklarından üretilen etlerdir. Burada yaygın olarak kullanılan protein kaynakları bitkiler ve mantarlardır (mikroproteinler)
İkincisi, canlı mikroorganizma yerine laboratuvar ortamında yetiştirilen doku ve hücrelerden türetilen kültürlenmiş et ve in-vitro ettir.
Üçüncüsü, genetiği değiştirilmiş organizmalardır. Geleneksel et üretimiyle benzerliklerine rağmen genomları laboratuvarda yapay olarak değiştirilmiş olan hayvanlar yapay veya insan yapımı olarak kabul edilebilir.
Türk bilim isnanlarıdan ucuz yapay et serumu
Türkiye'den de Ankara Üniversitesi Kök Hücre Enstitüsü Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Can Akçalı ve ekibi, kök hücreden et üretiminin mali açıdan karşılanabilir hale gelmesi için yaptığı çalışmalarda belli bir noktaya geldi. Hücre kökenli et üretimi konusunda bilgi veren Prof. Dr. Can Akçalı, “Kök hücreden kas hücresi elde edilmesinin mekanizması ve yöntemleri uzun yıllardan beri biliniyor. Bunun için kas kök hücresi, başlangıç materyali olarak biyopsilerden elde ediliyor ve kas hücresine dönüştürülüyor. Bitkisel kökenli et üretiminden farklı olarak bu yöntemle elde edilen et, biyolojik yönden gerçek et oluyor. Her ne kadar bilinen bir işlem olmasına rağmen, bunun elde edilmesi çok pahalı olduğundan, tüketiciye henüz ulaşamıyor. 2013 yılında Hollanda'da ilk yapıldığında bir kilogram hamburgerin fiyatı 330 bin dolardı. Teknolojideki gelişmeler ile günümüzde maliyet yaklaşık 2 bin 500-3 bin dolar civarına düşmesine rağmen halen bu haliyle yine tüketiciye ulaşması zor” diye konuştu.
1 kilo et için 15 ton su
Ankara Üniversitesi Teknokent'de bir start-up firması kurarak yapay et konusunda çalışmalarını sürdüren Akçalı, Hürriyet'e geleneksel hayvancılık konusunda şunları söyledi:
- Bir kilogram kırmızı et için 15 ton su harcanıyor.
- Bir kilogram et için hayvanların beslenmesi ve barınması için 178 metrekare araziye ihtiyaç duyuluyor.
- Petrolle çalışan vasıtaların ürettiği karbon izinin yaklaşık yüzde 25'i kadar metan gazını, sadece büyükbaş hayvanlar üretiyorlar.
- Bir kilogram et üretimi için 300 kilogram CO2 (karbondioksit) salınımı gerçekleşiyor
- İklim değişikliği konusunda da ciddi bir etkisi bulunuyor.
- Hayvanlar, ticari kaygılar nedeniyle, hasta olmadan birçok antibiyotiğe maruz kalıyor.
- Yapılan çalışmalar antibiyotik dirençlerinin hayvanlardan yediğimiz etlerden geçtiğini ortaya koyuyor. Hayvan refahı konusunda da önemli sorunları var.
Bıll Gates önermişti
Microsoft'un kurucusu Bill Gates de, küresel ısınmadaki payından dolayı gelişmiş ülkelerin hayvan yetiştiriciliğini bırakıp yapay et tüketimine geçmesi gerektiğini söyledi. Gates'in yapay et ile ilgili önerisi tartışma konusu oldu.
Yapay et konusunda soru işaretleri
Laboratuvarda üretilen etlerle ilgili hala birçok bilinmez var. Örneğin, yıllık talep artınca üretimi de artırmak için ne kadar fazla enerjiye ihtiyaç duyulacağı ve bu enerjinin nasıl elde edileceği kesinlik kazanmış değil. Ama endüstrideki büyüme göz önüne alındığında yakın zamanda bu konuları daha derinlemesine inceleyen yeni araştırmalar da ortaya çıkabilir.