TİMETURK I HABER MERKEZİ
Melahat KEMAL
Mukavimi Suriye ve Suriye Nasyonalist Sosyal Partisi'nin Nusurü'l Zevba isimli düzensiz milis kuvvetlerinin de dahil olduğu rejim kuvvetleri ve Irak'ın Hareketü'l Nüceba gibi Şii milis kuvvetleri Lazkiye'nin kuzeyini kontrol altına almak ve güçlerini ikame etmek için yoğun çaba harcıyor.
Lazkiye'nin kuzeyi, Halep cephesinden farklı olarak ancak Hama'nın kuzeyindeki gelişmelere benzer şekilde Türkmen Dağı ve Kürt Dağı cephe hatları ile bir çıkmaza girdi. Şimdilerde akıllara gelen soru buradaki cepheyi hangi muhalif grupların etkili olduğu.
Genel itibarıyla bu gruplar Batı tarafından desteklendiği iddia edilen gruplar ve cihad yanlısı gruplar olarak dağınık bir görüntüye sahip. Dahası bu gruplar tek başlarına hareket etmediklerini diğer gruplarla iş birliği içinde hareket ettiklerini belirtiliyor. İşin gerçeği Lazkiye'de muhalifler tarafından 2013 yazında “Müminlerin Annesi Ayşe'nin Torunları” ismi ve 2014 baharında “Mareketul Enfal”(Ganimet Operasyonu) isimleri ile gerçekleştirilen iki büyük saldırı harekatına yabancı savaşçıların ağırlıkta cihad yanlısı gruplar öncülük etmişti.
Gruplar hakkında yaptığımız bu çalışmaya ilk olarak Lazkiye cephelerinde rol oynayan tamamıyla yerel olan grupları ve sonrasında daha meşhur ve yaygın olan muhalif ve cihad yanlısı koalisyon ve grupları değerlendirerek başlamak faydalı olacaktır.
1.Sahil Tümeni
Türkmen Dağı ve Kürt Dağı'nda faaliyet gösteren 1.Sahil Tümeni, 21 Ekim 2014 tarihinde Lazkiye'de etkin olan Liva Adiyat, Orta Batı Cephesi'ndeki 1.Liva ve Liva Asifa isimli üç muhalif grubun birleşmesi ile Özgür Suriye Ordusu'na katıldığını açıkladı.
1. Sahil Tugayı'nın ÖSO'ya katılması beklenmedik bir gelişme değildi. Örneğin Liva Adiyat, Ahfad'ur Resul (Peygamber'in Torunları) olarak bilinen ve zamanla hükmünü yitiren Yüksek Askeri Konsey içinde yer almıştı. Orta Batı Cephesi'nin de aynı şekilde Yüksek Askeri Konsey ile bağlantısı vardı. 2013 yılı başında kurulan Liva Asifa, Lazkiye'deki beş yerel livanın birleşmesi ile kuruldu. ‘Müminlerin Annesi Ayşe'nin Torunları isimli operasyona katılan grupların da dahil olduğu bu yerel livalar da haliyle 1. Sahil Tümeni'ne katıldı.
1. Sahil Tümeni'nin kuruluş bildirgesinde amaçları “Esed rejimini devirmek ve özgür Suriye halkına güvenlik ve istikrarı getirmek” olarak belirtildi. Bildiride ayrıca “Suriye Sahili'nde faaliyet yürüten tüm gruplar yakın olan zaferi gerçekleştirmek üzere birleşmeli” çağrısında bulunuyordu.
1. Sahil Tümeni, münferit helikopter düşürme faaliyetinde kullanmak üzere TOW tipi füzeleri temin etti. Geçtiğimiz yılın Kasım ayında füzelerin ellerine geçtiği günle aynı günde Türkiye Lazkiye'nin kuzeyinde Rus uçağını vurdu.
Liva Asifa lideri Basil Zemo, Ekim ayında Rus hava saldırıları sonunda hayatını kaybetse de 1. Sahil Tugayı operasyonlarını tanıtan video ve görüntüler yayınlamaya devam etti. Her ne kadar Tugay belirli bir etnik ya da mezhebi aidiyet ibraz etmese de, üyeleri genellikle Lazkiye ve çevresinde yaşayan Araplardan oluşuyor.
1. Sahil Tümeni'nin içinde sadece bir tane Türkmen grup bulunmakta. Kurucu lideri Ebu Reşad el Türkmeni olan Mustafa Taburu. Ebu Reşad Türkmeni'nin Ekim ayında Türkmen Dağı'nda cehennem topu olarak bilinen topun namluda patlaması sonucu hayatını kaybederken grup komutanın ölümünün ardından büyük oranda dağıldı.
2. Sahil Tümeni
2.Sahil Tümeni, Türkmen Dağı'nda faaliyet gösteren bir Suriyeli Türkmen tümenidir. Tümen sözcüsünün yaptığı açıklamaya göre Tümen, yaklaşık bir sene önce yerel grupların bir araya gelmesi ile teşekkül etmiş olup 2.000 askeri bulunduğunu iddia etmektedir. Ancak yerel kaynaklar bu sayıyı abartılı bulmakta ve gerçek sayının bu sayının onda biri kadar olduğunu ifade etmekteler.
Tümen'in eski lideri Beşar Molla iken geçtiğimiz aylarda gerçekleşen görev değişikliği sonucu liderlik görevi Riyad Karabacak'a geçti. Tümen; Yıldırım Bayezid Tugayı, Sultan Abdülhamid Tugayı, I.Murad Tugayı ve IV.Murad Tugay'larının birleşmesi ile oluşmuştur.
Tümen sözcüsünün ifade ettiği biçimiyle 2.000 askere sahip olması abartılı görünmektedir. Medyadaki yayınlar ve Tümen'in sahip olduğu etnik azınlık yapısına bakıldığında 1.Sahil Tümeni'nden küçük olduğu söylenebilir. 1.Sahil Tümeni'nde olduğu gibi 2.Sahil Tümeni de ÖSO çatısı altında.
10. Tugay
10.Tugay, ÖSO'ya bağlı bir diğer gruptur. Türkmen Dağı merkezli olsa da Kürt Dağı'nda da faaliyet göstermektedir. Tugay'ın medya sorumlusuna göre kuruluşları, Lazkiye'deki yerel bazı grupların birleşmeye başladığı 2012 yılının Ağustos ayına kadar geri gitmektedir. Bu Tugay başlangıçtan beri ÖSO'ya bağlı olduğunu dile getirmektedir.
10.Tugay'ın varlığı 2013 yazında kendisini Orta Batı Cephesi'nin bir parçası olarak adlandırılana kadar pek fazla duyulmamıştı. Aslında bu bağlılık açıklamasının hemen sonrasında, Esed'in atalarının köyü olan Kardaha'ya düzenlenen saldırıda 10.Tugay'ın yer aldığı belirtildi. Ancak 10.Tugay'ın burada üstlendiği rol alt seviyede ve yedekte tutulma olarak gerçekleşmişti.
Günümüze doğru geldiğimizde, Tugay'ın medya sorumlusu yürüttükleri operasyonlar hakkında gerçekçi bir tablo sunuyor: “10.Tugay kurulduğu günden bu yana Lazkiye kırsalında gerçekleşen tüm savunma savaşlarında yer aldı. Esed güçlerinin saldırdığı tüm cephelerde duyulan tüm ihtiyaçlara destek sağladı. Üstlendiği en önemli görev ribat (nöbet) göreviydi. Savaşa katılmış herkes iyi bilir ki, cephe hattındaki ribat (nöbet) görevi askeri operasyonların %80'ini teşkil eder”. Medya sorumlusu gerek Türkmen Dağı gerekse Kürt Dağı'nda altı aydır ribat görevi üstlendiklerini belirtmekte.
ÖSO'ya bağlı olsa da, 10. Tugay ÖSO'ya bağlı olmayan savaşçılara da askeri eğitim vermekte. Bunlar arasında en öne çıkan Humus'tan gelen ve İdlib'in neredeyse tamamını kontrol altında tutan Fetih Ordusu'na bağlı gruplardan Ceyşü'l Sünne'dir.
Tugay'ın medya sorumlusu bu durumu şöyle açıklıyor: “Humus'un kuşatılması ile birlikte şehri terk eden savaşçılardan bazılarını Sahil'de bulunan eğitim 10.Tugay kampına aldık. Biz bu kişileri kampa aldığımızda onların Ceyşü'l Sünne olduğunu bilmiyorduk. Ne zaman ki İdlib'e gitmeye karar verdiler biz ve diğer insanlar, kendilerine Ceyşü'l Sünne dediklerini öğrendik. Onlarla aramızda diktatör Esed rejimi devirmek, Suriye çocuklarının geleceklerini güvenli bir biçimde garantiye almaktan başka ortak bir nokta bulunmamakta”.
ÖSO'ya bağlı bir grup olarak 10.Tugay mezhebi ya da etnik herhangi bir ayrışmayı reddediyor ve üyelerinin sadece Suriyeli olduğunun altını çiziyor.
3. Fırka Asifat el Hazm
Türkçey'e Kararlılık Fırtınası Tümeni ismi olarak çevrilebilecek bu Tümen Lazkiye ve Banyaslı Araplardan oluşmaktadır. Tartus vilayetine bağlı olan Banyas, 2013 yılında Mukavimi Suriye'nin destek verdiği Esed rejimi güçleri tarafından mezhebi bir katliamın yapılması üzerine yerel muhaliflerin başkaldırdığı bir bölgedir.
2015 yılında kurulan Hazm Tümeni sadece Lazkiye'nin Türkmen Dağı ve Kürt Dağı bölgelerinde faaliyet yürütmektedir. Tümen'in kuruluşu Abdülmecid Dabis tarafından bir video ile açıklandı. Debis, Tümen'in kuruluş amacını “Suriye halkına bütün birleşenleri ile özgürlük, güvenlik ve eşitlik sağlamak” olarak açıkladı. Abdülmecid Debis, Suriye Askeri Konseyi, 30'lar Konseyi olarak bilindiği zamanlarda bu konseyde bulundu.
Abdülmecid'in video kaydında yanında, Lazkiye'nin yerel tugaylarından Fırkat Ebna el Kadisiye'nin lideri Hazife el Şükri'nin olduğu görülmektedir. İki grubun amblemleri de birbirine çok benzediği için yakın ilişki içinde olduklarını söylemek mümkündür. İşin ilginç tarafı Fırkat Ebna el Kadisiye'nin, Lazkiye kırsalında faaliyet yürüttüğü bir davet ofisi de bulunmaktadır.
Fırka Asifat el Hazm'ın sözcüsü, Tugay'ın Türkiye'den yardım bekledikleri halde kendilerine gelen dış yardımların üç ay önce durduğunu söylüyor. Sözcü ayrıca tek ve öncelikli amaçlarının Esed rejimini devirmek olduğunu belirtiyor: “Sivil ya da demokratik devletten bahsetmeden önce rejimi devirmek, Rusya'dan kurtulmak ve rejime işlediği suçların bedelini ödetmek istiyoruz. Rejim devrildikten sonra insanlar ne isterse onu seçsinler. Onlara karışmayacağız”.
Neticede Fırka Asifat el Hazm, 1. Sahil, 2.Sahil ve 10. Tümen ile karşılaştırıldığında Lazkiye'nin küçük muhalif gruplarından biri gibi görünüyor.
4. Sultan Abdülhamid Tugayı
2. Sahil Tugayı, Sultan Abdülhamid Tugayı isimli bir grubun kendisine bağlı olduğunu söylese de bu grubun sözcüsü kendilerinin kesinlikle bağımsız bir Suriye Türkmen tugayı olduğunu ifade ediyor.
Ömer Abdullah idaresindeki Sultan Abdülhamid Tugayı Ocak 2015'te Ömer el Muhtar, Ömer ibn Abdülaziz ve Osman Gazi gibi yerel birliklerin birleşmesi ile oluşmuştur.
Ömer Abdullah Tugay'ın 300 savaşçısı olduğunu belirtiyor. Grup sözcüsü amaçlarını şöyle açıkladı: "Liva'nin amacı, Allah svt'nin emirleri ve Hz Muhammed sav Efendimiz'in sünneti ile sınırlıdır. Bu bağlamda öncelikli hedefimiz zalim Esed rejimini sahip olduğu tüm sapkın değerler ve kurumları ile birlikte devirmektir insAllah. Akabinde ise İslami esaslara dayanan bir Şeriat devleti kurulması noktasında hizmet etmektir. Bu Hak yolda olan Suriye'deki tum salihlı gruplar da doğal olarak müttefikimiz ve kardeşlerimizdir. Şimdilik harici bir zihniyeti benimsemiş olan IŞİD ve islami bir hedefi olmayan muhalif unsurlar ise bu kardeşlik halkasının dışındadır."
5. Cebel-i İslam
Grubun medya sorumlusu, 2012 yılında kurulduklarını ve bağımsız olduklarını belirtiyor. Türkmen Dağı'nda faaliyet yürüten grup, çoğunlukla Suriyeli Türkmenlerden oluşmakla birlikte Arapları da bünyesinde barındırmakta. Cihad yanlısı bir görüntü sergilediği için bu görüşe binaen bünyesinde etnik ayrımcılığa yer vermiyor.
Medya sorumluları grubun amacını “Allah'ın adaletini dünyaya yaymak” olduğunu söylüyor ki bu noktada söylemleri diğeri İslami gruplarla aynı çizgide görünüyor.
Grup internet sitesinde Suriye'de ikame edilmeye çalışılan “demokrasi ve sekülerlik” gibi “yabancı projeleri” reddettiğini de açıkça belirtiyor.
300 savaşçısı ile grubun Türkmen Dağı'nda faaliyet yürüten en büyük Suriyeli Türkmen grubu olduğu belirtiliyor.
Diğer Muhalif Gruplar
Yukarıda anlatılan bu belli başlı altı muhalif grubun yanında Lazkiye'de savaşan başka muhalif gruplar da bulunmakta. Bunlar daha çok bireysel gruplar olarak ya da daha büyük koalisyonların parçası olarak faaliyet gösteriyor. Bunlar:
Ahrar'uş Şam, Ceyş'ül İslam, Ensar'uş Şam ve Ceyş'ül Mücahidin.
Bunlardan Ceyş'ül Mücahidin, bir zamanlar Cebhet'üş Şami'ye bağlı iken daha sonra ondan ayrılmış ve şimdilerde Türkmen Dağı'nda küçük çaplı ya da destek gücü olarak faaliyetlerde bulunmaktadır. Ona benzer şekilde Ceyşü'l İslam da aslında Şam'da bulunsa da Lazkiye'deki cephelere yardımcı kuvvet göndermektedir.
Ahrar'uş Şam ve Ensar ‘üş Şam resmi olarak gerçek bir siyasi koalisyon gibi davranan İslami Cephe'ye bağlı olup Lazkiye'de daha yerleşik bir yapıya sahiptir. Lazkiye'deki operasyonları hakkında sosyal medyada sıklıkla görüntü paylaşan Ahrar'uş Şam 2013 ve 2014 yıllarındaki Lazkiye saldırı harekatlarının önemli bir parçasıydı. Ahrar el Cebel el Vustani adında ve Ahmed Ali Ebu Ayham komutasındaki yerel bir birlik Ahrar'üş Şam'a bağlıdır.
Ensar'üş Şam esasen Lazkiye vilayeti dahilinde faaliyet yürütmekle birlikte 2012-2013 yılları arasında Suriye İslami Cephesi'nin bir parçasıydı. Ensar'üş Şam, Ahrar'uş Şam gibi 2013 ve 2014 Lazkiye saldırı harekatlarına katıldı. Grup bünyesinde çok sayıda Kuzey Kafkasyalı cihad yanlısı savaşçı bulundurması ile tanınıyor. Bunlardan Ebu Musa Şişani ve Abdulhekim Şişani Ekim 2014'te gruptan ayrılarak Ecnad Kavkaz'ı kurdular.
Cihad Yanlısı Gruplar
Lazkiye vilayeti muhacirlerin ikinci evi olarak görülmekte. Lazkiye'de üs kurmuş yabancı savaşçı ya da liderlere sahip bir dizi cihad yanlısı grup bulunmakta.
Suudiler tarafından kontrol edilen ve geçtiğimiz sene Nusret Cephesi'ne katılan Sukur el Izz bunlardan biridir.
Hareket Şam el İslam, Fas tarafından kontrol edilen grup 2013 yılında ortaya çıkmış olup Ensaruddin Cephesi koalisyonuna bağlıdır.
Günümüzde Lazkiye cephelerinde faaliyet gösteren en önemli cihad yanlısı gruplar Nusret Cephesi, Şam İslami Hareketi ve Türkistan İslam Partisi'dir. Türkistan İslam Partisi, Gab Ovası'ndeki şiddetli çatışmalarda yer aldı. Bu Parti Lazkiye vilayetindeki Suriyeli Türkmenlerle aynı etnik kökenden gelmesi hasebiyle güçlü bir etki oluşturabilir.
2. Sahil Tümeni sözcüsü, Nusret Cephesi ve Şam İslami Hareketi'nin üstlendiği rol üzerinde dururken, sayılarını az göstermeyi tercih etti. Fırkat Asifat el Hazm sözcüsü de Nusret Cephesi ve Türkistan İslam Partisi'nin savaşma kabiliyetlerinin altını çizerken Nusret'in rolünü azaltarak sadece yardımcı kuvvet gibi göstermeye çalıştı. Cebel-i İslam grubuna göre ise Türkmen Dağı operasyon odasında Nusret Cephesi ve Şam İslam Hareketi bulunmakta.
Sonuç
Lazkiye cepheleri çok sayıda muhalif aktörün bulunduğu ancak tüm cepheyi tek başına yönetecek bir grubun bulunmadığı bir yapı arz ediyor. Genel olarak dinamikler cihad yanlıların kontrolündeki başarısız saldırılardan, muhalif grupların durağan yerel git gelli çıkmazına dönüşmüş durumda.
