The Simpsons dizisindeki bir bölümde Homer Simpson, eşi Marge'a ilginç bir tespitte bulunur: "Yeni bir şey öğrendiğimde, beynimdeki eski şeyleri itiyor." Bu ifadeyi desteklercesine, şarap yapma kursuna katıldığında araba sürmeyi unuttuğunu hatırladığını ekler.
Bu iddia, hafızada "felaket unutma" (catastrophic forgetting) olarak bilinen bilimsel bir olgu ile örtüşebilir.
FELAKET UNUTMA NEDİR?
Felaket unutma, beynin veya yapay zeka sistemlerinin yeni bilgiler öğrenirken mevcut bilgileri etkisiz hale getirme veya "silme" eğilimidir. İnsan beyninde bu durum genellikle şu nedenlerle açıklanır:
- Bilgilerin karışması: Yeni bilgiler, eski anıların hatırlanmasını zorlaştırabilir.
- Eski bilginin önceliğini yitirmesi: Beyin, gereksiz veya kullanılmayan bilgileri göz ardı etme eğilimindedir.
- Nöral yolların yeniden yapılandırılması: Yeni öğrenilen bilgiler, mevcut nöral bağlantıları değiştirip eski hatıraların zayıflamasına neden olabilir.
Benzer şekilde, yapay zeka sistemleri de nöral ağ modellemesi sırasında yeni veri öğrendiğinde mevcut bilgilere erişmekte zorlanabilir.
Beynin depolayabileceği bilgi miktarı, teorik olarak oldukça geniş olmasına rağmen, bu kapasitenin "sınırsız olmadığı" düşünülür. Ancak sınır, bir bellek deposu eksikliğinden ziyade bilginin etkili şekilde işlenmesi ve hatırlanmasıyla ilgilidir.
Örneğin, gereksiz veya kullanılmayan bilgiler genellikle geri planda kalır ve unutulma eğilimi gösterir. Bu da yeni bilgiler öğrenildiğinde eski bilgilerin neden "silinebileceği" ile ilgili teorilere kapı aralar.
YAPAY ZEKA VE İNSAN BEYNİ: BENZERLİKLER
Dijital dünyada, özellikle yapay sinir ağları, insan beyninin öğrenme süreçlerinden esinlenerek geliştirilmiştir. Ancak bu sistemlerin de "felaket unutma" sorunuyla sık sık karşılaştığı görülür. Bir yapay zeka sistemi, bir görevi öğrendiğinde, daha önce öğrendiği görevlerdeki başarı oranı düşebilir.
Bu nedenle araştırmacılar, "yeni bilgi öğrenirken eski bilgiyi koruma" konusuna büyük önem vermekte ve bellek optimizasyonu teknikleri üzerinde çalışmaktadır.
Homer Simpson'ın teorisi, mizahi olsa da bilimsel olarak tamamen yanlış sayılmaz. Yeni bilgiler öğrenildiğinde, nöral ağların yeniden yapılanması, eski bilgilerin zayıflamasına veya unutulmasına yol açabilir. Ancak bu durum, beyin işlevlerinin karmaşıklığı nedeniyle tam anlamıyla "bir bilgi diğerini itiyor" şeklinde basit bir düzlemde gerçekleşmez.
BBC
