Eski etnograflar ses kayıtlarını bir iğneye tutturulan diyafram kullanarak yaptı. Söz konusu diyaframın bir insandan ya da enstrümandan çıkan ses dalgası algıladığında titreştiği ve bu titreşimlerin iğneyi hareket ettirdiği ve iğnenin dönmekte olan alüminyum vb bir malzemede izler oluşturmasını sağladığı biliniyor. Fakat çok eskilerden kalma birçok plak artık dinlenemez vaziyette. Peki bu plaklara kaydedilmiş şarkılar günümüze nasıl aktarılacaklar?
PARÇACIK FİZİKÇİLERİNDEN ÖNEMLİ ÇALIŞMA
Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi'ndeki (CERN) Büyük Hadron Çarpıştıcısı'nın (LHC) ATLAS dedektöründe görev yapan parça fizikçileri Vitaliy Fadeyev ve Carl Haber, yüksek enerjili proton çarpışmalarında ortaya çıkan parçacıkların yükünü, yörüngesini ve momentumunu kaydeden hassas silikon dedektörler tasarlıyorlardı.
Higgs bozonu gibi parçacıkların, yüksek enerjili çarpışmalar sırasında oluşan gürültü kakofonisi içinden seçilebilmeleri için çok duyarlı olması gerektiği bilinen LHC dedektörlerinin bir saç teli kadar ayrık iki parçacığı algılayabildikleri belirtilirken, Fadeyev ve Haber da bu dedektörleri yapabilmek için optik görüntüleme kullanarak bileşenlerin biçimlerini belirleyerek, bu bileşenleri matematiksel algoritmalarla analiz edip, birbirlerine tam uyacak şekilde boyutlandırdılar.
Bunun çok güçlü bir teknik olduğunu belirten Haber, bu yöntemin işe yarayacağı uygulamaların neler olabileceğini düşündüğünü şu şekilde anlattı:
“Bir gün araba kullanırken ve aklımda bu görüntüleme, analiz ve işleme süreçleri dolaşırken, radyoda Mickey Hart'ın bir röportajı çıktı. Hart, kültürleri, dilleri ve müzikleri tehlikede olan yerli halkların eski kayıtlarının kırık dökük plaklarda saklanmaya çalışıldığından söz etti. Ben de düşündüm ki, eğer bir plağı alır ve görüntüye dönüştürdükten sonra veriye bu matematiksel yaklaşımları uygularsak, fizik araştırmalarımızda kullandığımız yöntem burada da işe yarayabilir diye düşündüm."
Böyle on binlerce kaydın çeşitli kütüphanelerde ve sayısız arşivde bulunduğunu söyleyen Haber, çoğunun oldukça kırılgan, hatta çalınamaz durumda olduklarını söylüyor.
Bilimfili'nin haberine göre Parçacık Fizikçisi Vitaliy Fadeyev'in bir Kızılderili şarkısı olan “İyi Geceler Irene” plağının yüzeyinin geleneksel iki boyutlu imajını, yüksek çözünürlüklü bir dijital harita
olarak çıkardı. LHC dedektör teknolojilerini kullanarak Amerikan yerli müziklerini eski kayıtlardan tekrar elde ederek, başarılı denemelerinin ardından pek çok arşive girdi.
Fadeyev'in ortaya çıkardığı hali ile şarkıyı dinleyen Haber ise Fadeyev ile iletişime geçerek bu şekilde daha çok plağı tarama hedefini paylaştı. Berkeley mühendisi Earl Cornell'e başvuran iki isim çalışmalarını hızlandırdı.
ORTAK ÇALIŞMA
Bu yılın yaz aylarında ise Haber ve Fadeyev ile Cornell Berkeley Dilbilim Bölümü ve Berkeley Kütüphanesi ortaklığında büyük bir projeye imza atılıyor. İki isim bu kapsamda California yerli halklarına ait 2700 kaydın bulunduğu Antropoloji Müzesi arşivlerini tarayıp, dönüştürecekler. Bu şekilde kayıtlar daha iyi dinlenebilir hale gelecek.
