Yemen'de İran ve Suudi Arabistan savaşır mı?

Yemen, Şii Husi isyancılar, Sünni aşiretler, Suui Arabistan ve diğer Körfez ülkeleri, İran, El Kaide ve şimdi de Irak Şam İslam Devleti IŞİD'in çıkarlarının çatıştığı bir savaşın içinde.

Ülkede durum o kadar kötü ki, ABD ve İngiltere büyükelçiliklerini kapadı, personelini çekti, Körfez ülkeleri de temsilciliklerini güneydeki Aden'e taşıdı.

Husiler, Aden'e ilerliyor. Kızıl Deniz'i Aden Denizi'ne bağlayan, yılda yaklaşık 20.000 geminin geçiş yaptığı Bab-ül Mendeb Boğazı Aden'de.

Cumhurbaşkanı Abdurrabu Mansur Hadi de Husilerin Sana'yı ele geçirmesinden sonra Aden'e kaçmıştı.

Hadi, Körfez İşbirliği Konseyi'ni Yemen'e müdahale etmeye çağırdı, uçuşa yasak bölge ilan edilmesini istedi.

'Bölgesel savaş riski'

Birçok kişi için Katar'da yapılması beklenen barış görüşmeleri umut vadetmiyor.

Peki, Yemen bölgeyi daha geniş çaplı bir savaşın içine çekebilir mi?

Yemen'de şimdiki savaş, isyancılarla, seçilmiş Yemen yönetimi arasında.

Husiler Şii. Zeydiyye mezhebine mensuplar.

Karşılarında sadece devirdikleri hükümetten geri kalanlar değil, diğer Sünni aşiretler de var.

Ve daha da önemlisi, Husileri 'kafir' olarak gören Arap Yarımadası'ndaki El Kaide ve Irak Şam İslam Devleti (IŞİD) var.

IŞİD, 20 Mart'ta Husilerin gittiği dört camiye intihar saldırıları düzenledi. 130'dan fazla kişi öldü.

Husiler, Yemen'in kuzey bölgelerinde yaşıyor ve ülkenin diğer bölümlerinde fazla destekleri yok.

Ancak Husiler, geçen Eylül'de başkenti ele geçirdiler ve bazı bölgelerde yine de destek görüyorlar.

Suudi Arabistan, Hadi'yi destekliyor

Halefi Hadi için Yemen'i yönetilmez bir yer haline getirmeye kararlı görünen eski Cumhurbaşkanı Ali Abdullah Salih'in Husileri destekledikleri belirtiliyor.

İran'ın da Husilere destek verdiği öne sürülüyor. İsyancılar bunu reddediyor. Ancak bağımsız kaynaklarca doğrulanmayan haberlerde bazı üst düzey Husilerin İran'ın Kum kentinde görüldükleri ve Yemen uçaklarını İranlı pilotların kullandığı öne sürülüyor.

Bu kadarı bile Suudileri rahatsız etmeye yetiyor.

Suudilerin, güney komşularının İran yanlısı isyancıların eline geçmesi olasılığını geç fark ettiği belirtiliyor.

'Mezhep ayrılığı tohumları'

2010'da Husilere karşı sınırda hava saldırısı düzenleyen Suudi Arabistan, İran'ın "bölgede mezhep ayrımı tohumları ekmesine izin vermeyeceğini" ve Hadi'yi destekleyeceğini söylüyor.

Suudi Arabistan Yemen sınırına dev bir duvar örüyor ve Kızıl Deniz'deki donanma üssünü takviye ediyor.

"Five Dimensions" adlı düşünce kuruluşundan güvenlik uzmanı Aimen Deen, "Suudilerin askeri hazırlığı ve artan diplomatik çabaları, Suudi Arabistan'ın Husilerin Bab-ül Mendeb Boğazı'nı ele geçirmesini önlemeye yönelik" diyor.

Deen şöyle devam ediyor:

"Şimdi Suudi savaş uçaklarının Aden'in düşmesini önlemek için devreye girip girmeyeceği merak ediliyor. Ancak tüm belirtiler, Suudilerin bu soruya askeri bir yanıt vermeye hazırlandıklarına ancak bu konudaki siyasi kararın henüz alınmadığına işaret ediyor."

'Yemen uçaklarında İranlı pilotlar'

Kendi vatandaşları arasındaki savaş Yemen için başlı başına büyük bir sorun.

Ancak Yemen'de bir tarafta Suudi Arabistan ve diğer Körfez ülkeleri diğer tarafta da İran'ın yer alacağı bir savaşın daha büyük krize neden olacağı belirtiliyor.

Washington'daki Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi'nden Jon Altman ise "Asıl tehlike, Yemen üzerinden Körfez İşbirliği Konseyi ile İran'ın savaşması" diyor.

İran Husilere destek veriyor. Ancak son 10 yıl içinde bu destek hem sınırlı hem de yavaş oldu.

'Savaş uzun sürer'

Altman, "İran'ın Yemen'i stratejik bir öncelik olarak gördüğüne dair hiçbir işaret yok. Bu yüzden Yemen üzerinden yürütülecek bir savaş yıllarca sürebilir" diyor.

Yemen dış müdahaleye yabancı olmayan bir yer.

'Kimyasal bomba'

1960'lardaki iç savaş sırasında Cemal Abdülnasır, monarşi yanlılarına karşı Cumhuriyetçilere destek için Mısır Cumhurbaşkanı Yemen'e savaş uçaklarını göndermişti. Uçaklar Yemen'e kimyasal bomba atmıştı.

Yemen ve çevresindeki vilayetler, 1967'ye kadar İngiliz himayesi altındaydı.

Güney Yemen Sovyet desteğindeki komünistlerin yönetimindeydi. Rusların burada üsleri vardı.

1994'teki iç savaş iç savaş sırasında Kuzey'den ayrılmayı deneyen ancak başaramayan Güneylileri destekledi.

Ve son 20 yıl boyunca ABD burada az sayıda da olsa asker bulundurdu.

Amerikan askerleri, üslerine yakın bir kasabanın El Kaide'nin eline geçmesi üzerine süratle ülkeden çekildi.

Adının açıklanmasını istemeyen Batılı üst düzey bir yetkili, "Gerçek tehlike savaşa dış oyuncuların dahil olmasıdır" diyor.

Ancak dış güçlerin Yemen'e askeri müdahaleden önce iyi düşünmeleri gerektiği belirtiliyor.

Çünkü Yemen zor, cephelerin iç içe geçtiği ve hiç bir taraf için kolay çıkışı olmayan bir ülke.

Suudi Arabistan, ABD desteğinde, Körfez Ülkeleri ile birlikte başlattığı operasyonla, dış güçlerden bir taraf olarak açıktan sahaya inmiş oldu. Husi'lere gizli destek veridiği belirtilen İran, şimdilik operasyonun durdurulması gerektiğini belirterek kınamakla yetindi. İran'ın bundan sonraki adımları büyük önem taşıyor çatışmanın seyri açısından. Pasif kalır, sadece kınamakla yetinirse Yemen'deki dengeler Husi'lerin aleyhine değişerek yeni bir yöne evrilecek. Fiili müdaheleye yönelik bir tavır takınırsa bölgedeki gerilim ve riskler artmaya başlar.

Yemen'de İran ve Suudi Arabistan savaşır mı?

Yemen'de giderek büyüyen iç karışıklığa bölgedeki İran ve Suudi Arabistan gibi diğer güçlerin ne derece müdahil olduğunu BBC güvenlik muhabiri Frank Gardner araştırdı.