Koronavirüs pandemisi nedeniyle uzun süre kapalı olan anaokulları kademeli normalleşme ile birlikte yeniden açıldı. Binlerce veli de iş hayatına döndüğü için çocuklarını mecburen ana okuluna ve kreşlere göndermek zorunda kaldı. Veliler anaokulu kapanınca ücret iadesi yapılır mı diye sorgulamaya başladı. Eğer sınıflarda koronavirüs vakası çıkınca ve eğitime ara verilince kreşlerde ücret iadesi yapılır mı? Veliler korona karantinasına giren okula ücret ödemeye devam edecek mi?
Pandemi sonrası açılan eğitim kurumlarının geleceği de artan vakalardan sonra merak konusu oldu. Binlerce veli çocuklarını özel okullara gönderiyor. Özel okulların büyük bir kısmını da kreşler ve ana okulları oluşturmakta. Çocuklarını anaokuluna ve kreşlere gönderen binlerce veli okullar kapanınca ücret iadesi olup olmayacağını merak ediyor. Peki Anaokulu kapanınca ücret iadesi yapılır mı? Ana sınıfı ve kreşlerde ücret iadesi olur mu? Bu sorulara yanıt olabilecek örnek durumla ülkemizde yaşandı. Bir öğrenci velisinin anaokulundan ödediği ücretin iadesine ilişkin talebinde ise dikkat çeken bir karar verildiği ortaya çıktı. Anaokuluna yıllık ücretini peşin ödeyen öğrenci velisi, corona virüsü nedeniyle yüz yüze eğitim veremeyen özel anaokulundan paranın iadesini istedi.
Anaokulu kapanınca ücret iadesi yapılır mı?
Tüketici Hakem Heyeti binlerce veliyi sevindirecek bir karar imza attı. Heyet, okul öncesi eğitim mutlaka yüz yüze yapılması gerektiği, uzaktan eğitim yöntemiyle verilemeyeceği yönünde görüş bildirdi. Kararın gerekçesinde “Oyun, beslenme, temizlik, etkinlik hizmetlerinin belirli sayıda öğrenciye beraber şekilde verilmesi hususlarının mevcut koşullarda uzaktan eğitim modeliyle yerine getirilmesinin mümkün olmaması sonucuna vararak verilmeyen hizmet bedelinin tüketiciye iade edilmesine karar vermiştir” denildi.
Ana sınıfı ve kreşlerde ücret iadesi olur mu?
Ülkemizde binlerce ebeveyn iş hayatında oldukları için çocuklarını zorunlu da olsa kreşlere ve anaokuluna gönderiyor. Veliler bir yandan çocuklarının geleceğini düşünürken bir yandan da okulların kapanması durumunda ödediği ücreti geri alıp alamayacağını düşünüyor. Peki Ana sınıfı ve kreşlerde ücret iadesi olur mu? Anaokulları karantina nedeniyle kapanırsa ücret iadesi yapılır mı? 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun kapsamında, eğitim kurumu tarafından verilemeyen faydalar dikkate alınarak, bu faydalar oranında ücret iadesi istenebilmesi olanaklıdır. Velilerin eğitim kurumuyla imzalamış olduğu sözleşmedeki hizmetleri dikkate alarak, alamadığı hizmetler oranında ödemiş olduğu bedellerin iadesini isteyebilir, hizmet bedelini taksitler halinde ödüyor olması halinde ise ücretlerde indirim talebini kuruma iletebilir.
Veliler Tüketici Hakem Heyeti'ne başvurabilir
Pandemi döneminde veliler ve özel okul sahipleri arasında ücret iadeleri konusunda tartışmalar yaşanmıştı. Böyle bir durumda vatandaşlar Tüketici Hakem Heyeti'ne başvurabilir. Tarafların ücret konusunda anlaşamaması halinde ise tüketici hakem heyetlerine yapılacak başvurularda, büyükşehir statüsünde olan illerde değeri 6 bin 920 TL'nin altında bulunan uyuşmazlıklarda ilçe tüketici hakem heyetlerinin, yine büyükşehir statüsünde olan illerde değeri 6 bin 920 TL ile 10 bin 390 TL arasındaki uyuşmazlıklarda il tüketici hakem heyetlerinin ve büyükşehir statüsünde olmayan illerin merkezlerinde ve bağlı ilçelerde değeri 10 bin 390 TL'nin altında bulunan uyuşmazlıklarda il tüketici hakem heyetlerinin, bu miktarlar üzerinde ise tüketici mahkemelerinin görevli olduğuna dikkat etmek suretiyle hakkını arayabilir.”
Kayseri'de örnek bir olay daha: 7 bin 579 lira iade edilmesine karar verildi
Kayseri'de yaşayan bir vatandaş, çocuğunun eğitim gördüğü özel okula geçen eğitim öğretim döneminde ödediği ücretin 15 Mart 2020 tarihinden sonraki günler için tarafına iade edilmesini istedi. Özel okul tarafından talebi reddedilen öğrenci velisi, bunun üzerine 18 Mayıs'ta Kayseri Tüketici Hakem Heyeti'ne başvurdu. Şikayet edilen özel okul ise savunmasında, fiziksel eğitime ara verilmesinin ardından okulların tatil edilmediğini, uzaktan eğitime devam edildiğini ve uzaktan eğitimin de telafi eğitiminin bir parçası olduğunu belirtti. Harcama yapılmayan yemek, doğal gaz, elektrik, su gibi giderlerin gelecek yıl alınacak kayıt ücretlerinden mahsup edileceği ifade edilen savunmada, velinin şikayetinin reddedilmesi istendi. Heyet, incelemeleri sonucunda 9 Eylül'de, 9 bin liranın ödenmesini isteyen öğrenci velisinin talebini kısmen kabul ederek, okula gidilmeyen süreye karşılık gelen 7 bin 579 lira 20 kuruşun tüketiciye iadesine karar verdi.
Sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu'na Göre Ücret İadesi
MEB hazırlamış olduğu tip sözleşmede aşağıda belirtilen sebeplerden bir veya birkaçının oluşması hâlinde özel okuldan ayrılanlara düzenlenen faturada belirtilen tutar üzerinden öğrencinin ayrılış tarihinden sonraki günlere ve saatlere isabet eden ödenmiş ücretlerin iade edilmesini şart koşmuştur.
a) Sağlık raporu alarak öğrencinin sağlık sebebiyle kurumdan ayrılması,
b) Kurumun kapanması,
c) Dönemin açılamaması,
d) Kurumun eğitim ve öğretim ortamının olumsuz yönde değiştiğinin maarif müfettişleri tarafından tespit edilmesi,
e) Velinin/vasinin öğrencisini okutamayacak duruma düştüğünün resmî kurumlarca belgelendirilmesi durumunda okula ödemiş olduğu ayrılış tarihinden sonraki günlere ve saatlere isabet eden ücret öğrenci veli/vasisine iade edilir.
Görülmektedir ki, dönemin açılmaması bir ücret iade sebebidir.
MEB Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliğinin 56. maddesi hükümlerince; eğitim ve öğretim yılı başlamadan kurumdan ayrılanlara, öğrencinin ödeyeceği yıllık ücretin %10 dışındaki kısmı, eğitim ve öğretim yılı başladıktan sonra kurumdan ayrılanlara ise öğrencinin ödeyeceği yıllık ücretin %10'u ile öğrenim gördüğü günlere göre hesaplanan miktarın dışındaki kısmı öğrenci velisine/vasisine iade edilir. Öğretime başladıktan sonra ayrılan öğrencilerden alınacak ücret kurumun öğrenim ücretinden fazla olamaz.
Ücret iadesi kayıt silmeden 1 ay içinde yapılır. Bu yönde bir hüküm yönetmelikte yoktu. En son değişiklikle eklendi. Eğer ücret iade edilmezse 5580 s. Kanun m.7/1-d gereği özel okula beş asgari ücret ceza kesilmektedir. Özel okullar, çoğunlukla şikayeti öğrendikten sonra, şikayet sahibine ücreti iade ederek soruşturma açılmasının önüne geçmektedir.
Velinin kayıt silme işlemini her zaman yapabileceği de açıktır. Ancak lise son (12. sınıf) kayıt ve nakil süreleri (süreçleri) MEB tarafından tayin edilmektedir[19]. Dönem içerisinde de nakil veya kayıt silme işlemi mümkündür. Lise son sınıf hariç isteyen veli, öğrenciyi istediği devlet okuluna nakledebilir. Bu konuda kısıtlama olmadığı için pandemi sürecinin en başında Covid-19 salgını nedeniyle tedbirlerin açıklanmaya başlanmasıyla birlikte özel okullardan devlet okullarına hızlı bir kaçış girişimi mevcuttu. MEB, 31.03.2020 tarihinde öğrenci hareketliliğinin azaltılması adına … resmi/özel okul öncesi, ilköğretim ve ortaöğretim kurumları arasında gerçekleşen öğrenci nakil ve geçiş işlemlerini ikinci bir talimata kadar tedbiren durdurdu. (MEB Ortaöğretim Genel Müdürlüğü, 31.03.2020 tarih ve 6041670 Esas yazısı).
Bir diğer konu anaokullarının neredeyse hepsinin sözleşmesinde, “...öğrencinin yangın, doğal afet, salgın hastalık, iklime dayalı olağanüstü durumlarda; mülki makamların ve İl Hıfzısıhha Kurulunun gerekli görmesi ve aralıksız 15 gün veya daha fazla süre ile okulların kapatılması durumunda, önceden alınan ücret bir sonraki ayın ücretine mahsup edilir. Ücretin tamamı ödenmişse velinin başvurusu üzerine mezkur miktar veliye iade edilir” minvalinde madde bulunmasıdır. Bu maddenin konulmasını MEB istemekteydi. Kurumlar MEB'in hazırladığı tip sözleşmeye aykırı olmayacak şekilde madde koyabilirse de, bu tip sözleşmeye aykırı davranma özel okul için idari para cezası yaptırımı şeklinde karşılarına çıkar. Okul öncesi için öngörülen bu düzenleme genişletilerek ilk ve orta dereceli okullara da teşmil edilebileceği akla gelebilir. Ancak sözleşmelerin nisbiliği ilkesi gereği, kayıt sözleşmesinde bu ve benzeri madde bulunmayan veliler için genel hükümlere gidilmesinden başka çare yoktur.
Yine Aile, Çalışma ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Koronavirüs (Covid-19) tedbirleri kapsamında 13.03.2020 tarih ve 2020/2 sayılı genelgesi ile kreşlerin hizmet vermelerini tatil etmiş, yani faaliyetin durdurulması kararı almıştır. Kreş ve gündüz bakımevlerinde de anaokullarına benzer bir durum söz konusudur.
MEB mevzuatı açısından bir diğer konu da özel okulların uzaktan eğitim faaliyetlerinin mevzuatta yer almamasıdır. Uzaktan eğitim, MEB tarafından geliştirilen EBA sistemi üzerinden yapılmaktadır. Özel okulların uzaktan eğitim vermeleri MEB mevzuatına göre yasal değildir. MEB, mevzuat değişikliği yaparak özel okullara bu yönde bir yetki verse de, velilerle yapılan kayıt sözleşmesinde bu yönde bir hüküm olmadığı için, yukarda da belirttiğimiz gibi, sözleşmenin esaslı unsuru “örgün eğitim” olduğundan özel okullar ücret iadesinden kaçınamaz.
Tüm bu açıklamalardan sonra, 5580 sayılı Kanun ve ilgili Yönetmelik gereği kayıt silme ve nakil işlemleri neticesinde ücret iadesi yapılması gerekli olduğu sonucu çıkacaktır. Kayıt sildirme yapmayan sözleşme tarafları ise genel hükümlere göre haklarını arayacaktır.