Eğitimci yazar Sadık Gültekin Türkiye dahil birçok ülkenin gündeminde olup çözüm aranan trafik sorununa ilişkin karınca deneyinden dikkat çeken bir gözlemleri paylaştı...
Dünya üzerinde 8 milyardan fazla insan var, her altı insandan birine bir araba düşüyor. Dünya metropollerinin en büyük sorunlarının başında şüphesiz ki trafik sıkışıklığı geliyor. Dünya üzerinde sayıları katrilyonlara ulaşan, her gün bizler gibi evle iş arasında gidip gelen, ancak bizler gibi trafik sorunu yaşamayan bir topluluk daha var: Karıncalar…
KARINCALAR NASIL HAREKET EDİYOR?
Karıncaların trafik yönetimi konusunda insanlardan daha başarılı oldukları söylenebilir. Trafik sorununa çözüm arayan bilim insanları, yollardaki trafik tıkanıklığını azaltmak için karıncaların toplu halde nasıl davrandığını inceledi. ABD'nin Arizona Üniversitesi ve Fransa'nın Toulouse Üniversitesi'nden bir grup araştırmacı, karıncaların çok büyük yoğunlukta bile trafiğin akışını sağlamak için durmadan nasıl hareket ettiklerini araştırdı. Araştırma ekibi, karınca kolonilerini besin kaynağı ile birbirine bağlayarak yollar oluşturdu.
TRAFİK YOĞUNLAŞTIKÇA AKIŞ ARTIYOR
Daha sonra karıncaların yollarında değişiklikler yapılarak nasıl davrandıkları incelendi. Yolların genişliği ile karınca sayısı üzerinde değişiklikler yapılarak karıncaların nasıl hareket ettiği gözlemlendi. Deneyde, sadece iki karıncanın aynı anda geçebildiği dar tünellere rağmen trafik sıkışıklığının çok nadiren yaşandığı tespit edildi.
Karıncalar sabit akışı değiştirmeden, birbirlerine çarpmadan, senkronize bir şekilde ilerlemeye devam ediyordu. Yemek taşıyan karıncalar koloniye dönmek için merkez yolu kullanırken, diğer karıncalar kenardan ilerliyordu. İki işçi karınca yolda karşılaştığı zaman bir tanesi kenara çekiliyor, diğeri yoluna devam ediyordu. Trafikteki doluluk oranı yüzde 40'ı aştığında insanlar hızı kademeli olarak yavaşlatıyor ve belli bir aşamadan sonra trafik kilitleniyor. Karıncalarda ise tam tersi oluyor; trafik yoğunluğu arttıkça, akış da aynı oranda artıyor.
İNSAN VE KARINCA FARKI
Yoldaki doluluk oranı yüzde 80'e ulaştığında ise karıncalar tempolarını senkronize ederek en optimal hıza ulaşıyor ve yollarına devam ediyor. Karıncaların trafik sıkışıklığı yaşamamak için rasyonel bir şekilde hareket ettikleri görülüyor. Örneğin sadece iki karıncanın geçebileceği bir tünelde, üçüncü karınca araya girip geçmeye çalışmıyor. Böylelikle diğer iki karınca rahatça, durmadan aynı hızda yollarına devam ediyor. Hiçbir aksaklık meydana gelmiyor. Karıncalar iş birliği içinde hareket ediyor. Ancak insanlar bireysel, bencil davrandıkları için trafik sorunu yaşıyor. Bu yüzden insanların asıl sorunu, grubun çıkarını gözardı edip, bireysel seçimler yapmaları ve herkesi sıkıntıya sokacak şekilde hareket etmeleri...
YENİ YOL ÇÖZÜM DEĞİL, SORUNU ARTTIRIR
Trafik sıkışıklığına çözüm önerisi sorulsa, alınacak yanıtların başında herhalde ‘yeni yollar yapma' düşüncesi gelir. Oysa bu öneri doğru değildir. Dietrich Braess'in ortaya koyduğu ‘Braess Paradoksu', tıkanıklığın yaşandığı kesimlerde trafiği rahatlatmak amacıyla yapılan yol ilavesinin tıkanıklığı artırdığını söyler. Trafiği rahatlatmak için yapılan yollar, kavşaklar, alt ve üst geçitler geçici çözüm yolları. Asıl çözüm yolu, davranışlarımızı değiştirmemizdir; davranışlarımızı değiştirmediğimiz takdirde aynı sorunları hep yaşayacağız…
Yaşanan trafik sıkışıklığının nedeni aslında yolların yetersizliği değil, bizleriz. Küçük dostlarımız karıncalar, bu işi bizden daha iyi biliyor. Bu harika trafik sistemlerinin altyapısı, genlerinde var olan iş birliğinde yatıyor...
