Türkiye'nin idari ve coğrafi haritasını ilkokul sıralarından itibaren biliriz. Peki bu yapılanmanın ve "idari ve özellikle coğrafi" sınıflandırmanın neden, nasıl ve ne şekilde yapıldığına dair tam bir bilgi sahibi miyiz?
Biz de bu konuda ayrı bir parantez açarak tarihi sürecine göz atmak istedik....
Milli Eğitim Bakanlığı destekli çalışmalar
Türkiye'nin Coğrafi Bölgeleri, 6– 21 Haziran 1941'de Ankara'da Milli Eğitim Bakanlığı koordinasyonunda toplanan Birinci Coğrafya Kongresi'nde uzun süren çalışmalar sonunda 7 bölgeye ayrıldı.Birinci Coğrafya Kongresinin toplanma sebebi, ilk, orta ve lise müfredat programları ile ders kitapları, coğrafya terimleri ve coğrafî isimlerin yazılması, Türkiye Coğrafyası'nın ana hatları ve yerlerin adlandırılması üzerine olmuştur.Kongre haftası sonunda Türkiye'nin 7 ana coğrafi bölgeye ve 21 coğrafi bölüme ayrıldığı bildirildi.
Neye göre belirlendi?
Birinci Coğrafya Kongresinde, bölgelerin ve bölümlerin ayrılmasında rol oynayan faktörler, Türkiye'nin üç tarafının denizlerle çevrili olması, uzun kenarları boyunca kıyıya paralel dağ sıralarının yer alması, bu dağların yüksek, ama az engebeli olan orta kesimi deniz etkisinden ayırıyor olması, kıyı şeridiyle iç bölümler arasında iklim, doğal bitki örtüsü, tarım çeşitlerinin dağılımı ve bunların ulaşım sistemlerine ve konut tiplerine etkisi gibi faktörler göz önünde tutulurken ürkiye'nin dört kenar bölgeyle, üç iç bölgeye ayrılması da mümkün olmuştur.
Çalışmaların tarihi süreci
Türkiye'yi coğrafi açıdan bölgelere ayırma hususunda 19. yüzyılın sonlarından başlayan birtakım girişimler oldu. 20'nci yüzyılın ilk yarısından beri Osmanlı idaresinde bulunan ülkelerin ve Türkiye'nin idari ve birtakım doğal bölgeler halinde incelendiği bilinen bir gerçek. Çağdaş anlamda bölgesel coğrafya anlayışının yaklaşık 100 yıl öncesinde Fransa'da da tartışıldığı biliniyor.
Amasyalı coğrafyacının eli var!
İki bin yıl önce Strabon (MÖ 64/MS 24; Roma İmparatorluk döneminde yaşamış Yunanlı tarihçi, coğrafyacı, gezgin ve filozoftur.Dünyanın ilk coğrafyacısı.Amasya'da doğdu ve Amasya'da öldü) tarafından dünyanın o zamanlar bilinen kısımlarının ve bu arada ülkemizin bulunduğu kısımların bölgesel tasvirlerinin sunulduğu konusunda da görüşler mevcut.Katip Çelebi'nin Cihannüma adlı eserinde de idari bölümlerden bahsedilmiştir.Türkiye'nin coğrafi bölgeler halinde ele alınması konsunda Herbes Louis de coğrafyacı olarak çalışmalarda bulunmuştur.1942 yılındaki kongre aşamalarında da fikir teatisinde bulunulmuştur.
İsimlerinin verilişi
Düzenleme ile ilgili karar çıkarıdıktan sonra isim konusunda, Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Bölgeleri ilk dördüne komşu olduğu denizin adı verilmiştir. Diğer üç bölge İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleride Anadolu bütünü içindeki yerlerine göre adlandırıldı.
Bölüm adlandırma ve sınıflandırmaları ise şöyle şekillendi:
Akdeniz Bölgesi: Adana Bölümü, Antalya Bölümü
Doğu Anadolu Bölgesi: Yukarı Fırat Bölümü, Erzurum-Kars Bölümü, Yukarı Murat-Van Bölümü, Hakkâri Bölümü
Ege Bölgesi: Ege Bölümü, İç Batı Anadolu Bölümü
Güneydoğu Anadolu Bölgesi: Orta Fırat Bölümü, Dicle Bölümü
İç Anadolu Bölgesi: Konya Bölümü, Yukarı Sakarya Bölümü, Orta Kızılırmak Bölümü, Yukarı Kızılırmak Bölümü
Marmara Bölgesi: Yıldız Bölümü, Ergene Bölümü, Çatalca – Kocaeli Bölümü, Güney Marmara Bölümü
Karadeniz Bölgesi: Batı Karadeniz Bölümü, Orta Karadeniz Bölümü, Doğu Karadeniz Bölümü
