Satrancın, zamanımızdan en az 4000 yıl önce Mısır'da oynandığına dair bulgular piramitlerdeki kabartmalarda bulunmaktadır. Yine Çin'de, Mezopotamya'da ve Anadolu'da oynanmaktaydı. Oyunun bugünkü adını alması, MS 3. - 4. yüzyıllarda Hindistan'da, oyuna Çaturanga denmesi ile başlar. Satranç ile ilgili ilk yazılı belgeler Hindistan'dan kalmadır. Daha sonra satranç İran'a, onlardan Araplara, Endülüslüler sayesinde de İspanya üzerinden Avrupa'ya yayılmıştır.
Türkiye Satranç Federasyonu'nun resmi sitesindeki bilgiye göre; Arap ve Avrupa el yazması kitaplardan sonra, İspanyol Lucena'nın ilk basılı satranç kitabında (1497) satrancın o zamanki yeni kuralları açıklandı.
Satrançta ustalaşan ülkeler
O zamandan bugüne kadar, satranç oyununun kuralları değişmeden gelmiştir. İspanya'dan sonra, İtalya, Fransa, Almanya, Amerika Birleşik Devletleri ve Rusya'da satranç hızla yaygınlaştı. 15. yüzyılda İspanyol Lucena, 17. yüzyılda İspanyol El Greco, 18. yüzyılda Fransız Philidor'un satranç kitapları vardır. 19. yüzyıl sonlarında satrancın büyük yıldızları belirdi: Anderssen, Morphy, Rubinstein ve Steinitz. 1850'lerden başlayarak, güçlü oyuncuların katıldığı turnuvalar yapıldı. Sonunda, 1886'da o zamanın en kuvvetli iki satranç oyuncusu arasında, ilk dünya satranç şampiyonluk karşılaşması oynandı: Steinitz ve Zukertort. Steinitz bu maçı, 10 galibiyet, 5 beraberlik ve 5 yenilgi (+10 -5 =5) alarak kazandı.
İlk resmi satranç şampiyonu
İlk resmi dünya satranç şampiyonu Wilhelm Steinitz'dir. Steinitz aynı zamanda, satrancı sistematik oynama kavramının da babasıdır. Steinitz'in teorisinin başlangıç noktası "Satrançta konumun özelliklerine uygun bir plan yaparak oynamak" tır. "Konumun Özellikleri" konusundaki görüş ve çalışmaları, modern satranç oyununun temelleri olmuştur.
Deha düzeyindeki şampiyonlar
1998'den sonra iki ayrı dünya şampiyonluğu kabul edilmeye başlanmıştır. Biri FIDE'nin (Dünya Satranç Federasyonu) düzenlediği dünya birinciliği turnuvasını kazanan dünya şampiyonu, diğeri de Profesyonel Satranççılar Birliğinin dünya şampiyonu. 2001 yılında FIDE'nin dünya şampiyonu V. Anand'dır, Profesyonel Satranççılar Birliğinin dünya şampiyonu da V. Kramnik'tir. Bu durum 2006 yılında FIDE Dünya Şampiyonu V.Topalov ve Klasik Dünya Şampiyonu V.Kramnik arasında oynanan maçtan sonra sona ermiş ve iki dünya şampiyonluğu ünvanı birleştirilmiştir. Vladimir Kramnik, halen "Mutlak Dünya Şampiyonu" ünvanını taşımaktadır.
Dünya Satranç Şampiyonlarının hepsinin deha düzeyinde zekaları olduğu bilinmektedir. Bu dünya şampiyonlarından bazıları bilim ve matematik alanında da dünyanın önde gelen bilim adamlarından idiler. Emanuel Lasker matematikçi ve filozof idi. Dr. Max Euwe matematik doktorası sahibiydi ve matematik hocalığı yaptı. Mikhail Botvinnik mühendis ve daha sonra profesör olmuş, bilgisayar alanında çok değerli bilimsel çalışmalar yapmıştır.
Satranç oyununun kuralları
8x8 toplam 64 kareden oluşan bir zemin (tahta) üzerinde oynanır. 32 beyaz ve 32 siyah kare mevcuttur. Her iki oyuncuda da, değişik hareket etme yeteneklerine sahip toplam 16 taş bulunmaktadır. İki oyuncunun sırayla kendi taşlarını hareket ettirmesi ile oynanır. Oyunun amacı rakibin taşlarının hepsini yok etmek değil, rakibin Şah'ını ele geçirmektir. Buna ‘Mat etmek' denir. Satranç oyununda değişik taşların bulunması oyunu daha zenginleştirmekte, oyunu hem daha zevkli hem de daha zor kılmaktadır. Şimdi kısaca satranç taşlarını tanıyalım
Satranç oyununda, 6 değişik özelliğe sahip taş bulunmaktadır. Bunlar; Piyon,At,Kale,Fil,Vezir, Şah ve Piyon:
Her oyuncuda 8 adet piyon bulunur. En az değere sahip taştır. Yalnızca ileriye doğru hareket edebilir ve çaprazında bulunan taşları yok edebilir (yiyebilir). Başlangıçta isterse iki kare de ilerleyebilen piyon daha sonra her seferinde sadece tek kare ilerleyebilir.
At:Her oyuncu da iki adet bulunur. İki ileri bir yana hareketi ile ‘L' şeklinde ilerleyen ve doğrusal hareket etmeyen bir taştır. Diğer taşların üstünden geçme yeteneğine sahiptir.
Fil:Her oyuncuda iki adet bulunur. Her yöne çapraz hareket eder
Kale : Her oyuncuda iki adet bulunur. Dikey ve yatay olarak hareket edebilme yeteneğine sahiptir.
Vezir: Her oyuncuda bir adet bulunur. Dikey, yatay ya da çapraz her yöne hareket edebilme yeteneğine sahiptir. En güçlü taştır. Hem kale hem de filin yeteneğine sahiptir.
Şah: Her oyuncuda bir adet şah bulunur. Şah, dikey, yatay ya da çapraz her yöne sadece bir kare hareket edebilir. Oyunun amacı kendi şahımızı koruyarak rakibin şahını ele geçirmektir. Bu nedenle en önemli taştır.
Satranç Nasıl Oynanır?
Oyuna başlamadan önce satranç tahtası sah alt köşe beyaz olacak şekilde yerleştirilir. Ardından taşlar satranç kuralları doğrultusunda satranç tahtasının ilk iki yatayına yerleştirilir. İlk yatayda iki köşeye de kale konur, sonra kalelerin yanlarına sırasıyla at ve filler yerleştirilir. Ardından vezir kendi rengindeki kareye konacak şekilde (Siyah vezir siyah karede ve beyaz vezir beyaz karede bulunur) vezir ve şah yerleştirilir. İkinci yataya 8 adet piyon yerleştirilir. Taşların yerleştirilmesi bittikten sonra beyaz taşlara sahip oyuncu oynamaya başlar. Oyuncular sırayla oynarlar. Buna 'hamle yapmak' denir. Oyun, rakibin şahın ele geçirilmesi ya da satranç kuralları içerisinde oyunun bitmesini gerektiren sonuçlardan birine ulaşılıncaya kadar devam eder.Satranç öğrenilmesi çok kolay olmakla birlikte sunduğu çok fazla olasılık nedeniyle yaratıcılık, hesaplama ve planlama yeteneğinin en üst seviyede kullanılmasına imkan sağlayan bir oyundur.