Türk Silahlı Kuvvetleri 2001 yılında sözleşmeli subay ve astsubay, 2011 yılında da sözleşmeli erbaş ve er statüsünde personel alımına başlamıştır. 2001 yılında sözleşmeli subay ve astsubay alımına ilişkin kanun çıkarılsa da eğitim süresinden dolayı, ilk mezunların 2003 yılında TSK bünyesinde görevlendirilmiştir. Daha öncesinde; muvazzaf ve yedek subaylık ve astsubaylık şeklinde istihdam edilen kadrolara ek olarak bu düzenlemeler ile sözleşmeli personel kadrosu getirilmiştir. Sözleşmeli subay ve astsubay ile ilgili düzenlemeler 4678 Sayılı Türk Silahlı Kuvvetlerinde İstihdam Edilecek Sözleşmeli Subay ve Astsubaylar Hakkında Kanun'da, çavuş erbaş ve uzman çavuş ile ilgili düzenlemeler ise 3269 sayılı Uzman Erbaş Kanunu ve bu Kanun uyarınca 20.09.2005 tarih ve 25942 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Uzman Erbaş Yönetmeliğinde almaktadır.
Hangi Kelimeler Hakarettir? Buradan Kontrol Edebilirsiniz. https://hakaretmi.com/
Sözleşmeli Subaylar, Astsubay ve Uzman Erbaş Rütbeleri ve Görev Süresi
Sözleşmeli subaylar, teğmen, üsteğmen ve yüzbaşı rütbelerinde, sözleşmeli astsubaylar ise astsubay çavuş, astsubay kıdemli çavuş, astsubay üstçavuş ve astsubay kıdemli üstçavuş rütbelerinde görev yapmaktadırlar. Sözleşmeli erbaş ve erler ise uzman çavuş, uzman onbaşı ve uzman erbaş kadro görev yerlerinde istihdam edilmektedir.
4678 Sayılı TSK İstihdam Edilecek Sözleşmeli Subay ve Astsubaylar Hakkında Kanunun 10'uncu maddesi uyarınca; sözleşmeli subay ve astsubayların sözleşme süreleri; üç yıldan az ve dokuz yıldan fazla olamaz.
3269 sayılı Uzman Erbaş Kanunu kapsamında uzman erbaşlar; iki yıldan az, beş yıldan fazla olmamak şartıyla sözleşme yaparak göreve başlar ve Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı ile ilgilendirilirler. Müteakip sözleşmeleri, bir yıldan az, beş yıldan fazla olmamak şartıyla azami elli iki yaşına girdikleri yıla kadar uzatılabilir.
Sözleşmeli Subaylar, Astsubay ve Uzman Erbaşlar İçin Sözleşmenin Yenilenmesi
2001 yılında sözleşmeli subay ve astsubay alımı başlanmasıyla birlikte uygulamada bazı sıkıntılar ve problemler ortaya çıkmaya başlamıştır. Bunlardan ilki sözleşme süresinin bitiminden sonra idare tarafından sözleşmenin yenilenip yenilenmemesi hususudur. Sözleşmeli subay davaları idari davalar olup, idare hukuku avukatı tarafından yürütülmesi kişinin menfaatinedir. Sözleşmesi yenilenmeyen subaylar, astsubaylar ve uzman erbaşlar 2018 geçen yıl 4000 civarında dava açmıştır.
Sözleşmenin idare tarafından yenilenmesi işleminde aşağıdaki süreç izlenir;
- Her sözleşme süresinin sona erme tarihinden en az üç ay önce sözleşmeli subay ve astsubaylar sözleşmeyi yenileyeceklerine dair yazılı bildirimde bulunur.
- Sözleşmesi yenilenecek personelden; nitelik belgesi, sicili, takdir/ceza durumu, amir kanaatleri, almış olduğu eğitimler gibi hususlar çerçevesinde mesleki safahatları ilgili belgeler dosyasına konulur.
- Komutanlığın personel ihtiyaçları doğrultusunda dosya ilgili kuvvet komutanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı veya Sahil Güvenlik Komutanlığı'na gönderilir.
- Sözleşmenin yenilenip yenilenmemesi konusundaki son karar kişinin bağlı bulunduğu komutanlık tarafından verilir. Bunlar; Kara Kuvvetleri Komutanlığı, Hava Kuvvetleri Komutanlığı, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı'dır. Uygun görülenlerin sözleşmesinin yenileneceği, sözleşmenin bitiminden önceki tarihte kendilerine bildirilir. Sözleşme, ilgili sözleşmeli subay veya astsubayın talebinin idare tarafından kabul edildiğinin bildirilmesi ile yenilenecektir.
Sözleşmeli subay, astsubay ve uzman erbaşların görev süreleri birlikte değerlendirildiğinde, sözleşmenin yenilenmesi/yenilenmemesi için kanunun aradığı şartları taşıyan her asker için, sözleşmenin yenilenip yenilenmemesi konusunda, idare takdir hakkı bulunmaktadır. Fakat bu hak takdir sınırsız değildir. Çünkü idare aynı durumda olan bir personelin sözleşmesini yenilerken diğer bir personelin sözleşmesini ise yenilememektedir. Sözleşmesi yenilenmeyen personel ise idari yargı yoluna başvurarak idari işlemin iptalini talep etmesi gereklidir. İdare eşit durumda olanlar için eşit davranma ile yükümlüdür.
Sözleşmeli Subaylar, Astsubay ve Uzman Erbaşlar İçin Sözleşmenin Feshi
4678 Sayılı TSK İstihdam Edilecek Sözleşmeli Subay ve Astsubaylar Hakkında Kanunun 13. Maddesinde düzenlenmiştir. Bu madde kapsamında;
- a) Askeri eğitim esnasında yetkili kurullarca başarısız veya disiplinsiz olduğuna karar verilmek.
- b) Yetkili sağlık kurullarınca askeri eğitime ve/veya göreve devam edemez kararı verilmiş olmak.
- c) Sözleşmeli subay veya sözleşmeli astsubay adayı olma şartlarından herhangi birini taşımadığı sonradan anlaşılmak veya sözleşme süresi içinde bu şartlardan herhangi birini kaybetmek.
- d) Askeri eğitimin üçte birine çeşitli nedenlerle katılmamak.
Bunlardan; görevlerini icra ederken veya görevleri dolayısıyla bir saldırıya veya kazaya uğrayan ya da bir meslek hastalığına yakalanma neticesinde askeri eğitimin üçte birine devam etmeyerek başarısız kabul edilenler, bir kez olmak üzere sonraki dönemde açılacak askeri eğitime planlanırlar. Sonraki dönemde istekli olmaları, aranan sağlık ve diğer niteliklerini korumaları halinde yeniden ön sözleşme yapılarak eğitime alınırlar.
Sözleşmeli subay veya sözleşmeli astsubayların sözleşmeleri, aşağıdaki nedenlerle sözleşme süresinin bitiminden önce feshedilebilir.
- a) Türk Silahlı Kuvvetleri Sınıf Okulları/Eğitim Merkezi Komutanlıkları Yönetmeliğinin ilgili hükümleri gereğince, sınıf okullarındaki eğitim ve öğretimde başarısız olmak.
- b) Disiplinsizlik ve ahlaki durum nedeniyle Türk Silahlı Kuvvetlerinde görev yapamayacağı, sıralı sicil üstlerinin düzenleyeceği sicil ve kanaat raporu ile anlaşılmak.
- c) Yetersizlik nedeniyle kendisinden istifade edilemeyeceği, sıralı sicil üstlerinin düzenleyeceği sicil belgesi ile anlaşılmak.
- d) Cezaları ertelenmiş, seçenek yaptırımlardan birisine çevrilmiş, genel ya da özel af kanunları kapsamına girmiş veya haklarında hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmiş olsa dahi;
1) Devletin güvenliğine karşı işlenen suçlar, halkı askerlikten soğutmak, Türk Milletini, Türkiye Cumhuriyeti Devletini, Devletin kurum ve organlarını aşağılama ile zimmet, irtikap, iftira, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, yalan tanıklık, yalan yere yemin, suç uydurma, cinsel saldırı, cinsel taciz, kişiyi hürriyetinden yoksun bırakmak, fuhuş, gayri tabii mukarenet, hileli iflas gibi yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyet kırıcı suçlar ile kaçakçılık, ihaleye fesat karıştırma, devlet sırlarını açığa vurma suçlarından birisinden,
2) Firar, amir veya üste fiilen taarruz, emre itaatsizlikte ısrar, üste hakaret, mukavemet, fesat ve isyan suçlarından,
3) 22/5/1930 tarihli ve 1632 sayılı Kanunun 148 inci maddesinde belirtilen suçlardan birisinden, mahkum olmak.
- e) Taksirli suçlar hariç olmak üzere adli veya askeri mahkemeler tarafından bir ay ve daha fazla süreli hürriyeti bağlayıcı bir cezaya mahkum olmak.
- f) (Değişik: 31/1/2013-6413/45 md.) Son olarak verilen de dahil olmak üzere, kararın kesinleştiği tarihten itibaren geriye doğru son bir yıl içinde toplamda otuz gün ve daha fazla oda hapsi veya hizmet yerini terk etmeme cezasına mahkum olmak veya en son aldığı disiplin cezasından geriye doğru son bir yıl içinde en az iki disiplin amirinden toplam sekiz defa veya daha fazla disiplin cezası almak.
- g) Yasadışı siyasi, yıkıcı, bölücü, irticai faaliyetlerde bulunmak, tutum ve davranışlarıyla bu görüşleri benimsediği tespit edilmek.
- h) Sözleşmeli subay veya sözleşmeli astsubay olmak için gerekli nitelik ve şartlardan herhangi birini taşımadığı sonradan anlaşılmak veya sözleşme süresi içinde bu niteliklerinden herhangi birini kaybetmek.
ı) Yabancı uyruklu kişilerle yapılan evliliklerde, evlilikleri ilgili mevzuatta belirtilen esaslar dahilinde Genelkurmay Başkanlığınca uygun görülmemek ve çeşitli nedenlerle Türk vatandaşlığını kaybetmek veya Türk vatandaşlığından çıkarılmak.
- i) Yetkili sağlık kurullarınca verilen kararlara göre sözleşmeli subay ve sözleşmeli astsubay olarak göreve devamı mümkün olmamak.
- j) İstihdam edildikleri sınıflarda görev yapamayacaklarına dair yetkili sağlık kurullarınca karar verilenlerden, idarece başka bir sınıfta istihdamına gerek duyulmamak.
- k) (Değişik: 31/1/2013-6413/45 md.) Sözleşmenin yapılmasını müteakip;
1) Barışta ve savaşta, görevini icra ederken veya görevi dolayısıyla bir saldırıya, kazaya uğrayan ya da bir meslek hastalığına yakalananlar,
2) Kanser, tüberküloz, kronik böbrek yetmezliği ile ruh ve sinir hastalıkları gibi sağlık kurulları raporlarında uzun süreli bir tedaviye ihtiyaç gösterdiği belirtilen bir hastalığa yakalananlardan, toplam olarak ve fiilen üç yılı geçmemek şartıyla tedavi, istirahat veya hava değişimine tabi tutulanlar,
3) Tedavi kurumlarında yatarak tedavi olanlar ile aylıklı veya aylıksız doğum izni alanlar, hariç olmak kaydıyla, bir sözleşme yılı içinde alınan hava değişimi, istirahat ve benzeri sıhhi izin süresi toplamı doksan günü geçmek.
(Ek fıkra: 20/11/2017-KHK-696/75 md.; Aynen kabul: 1/2/2018-7079/70 md.) Sözleşmeli subay ve astsubaylardan 12/4/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamında malul olan isteklilerin sözleşmeleri, bilgi ve tecrübelerinin sınıfı/branşı için faydalı olması, fiziki noksanlıklarını kapatabilmeleri, mensup olduğu Kuvvet Komutanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı veya Sahil Güvenlik Komutanlığınca uygun görülmeleri ve istihdam edilecekleri kadronun sağlık niteliklerini taşımaları şartıyla uzatılabilir.
Sözleşmesi fesh edilen subaylar üstte belirtilen hallerden birine girmiyorsa 60 gün içinde yürütme durdurma istemli iptal davası açarak hukuka aykırı işlemin iptalini talep etmelidir.
İdare tarafından uzman erbaş ve erbaşlar için sözleşmenin sona erdirebilme halleri 6 başlık altında ele alınacaktır. Bunlar:
1.Sağlık nedeniyle, “..uzman erbaşların hava değişimi ve istirahat süresinin toplamı, tedavi süresi hariç olmak üzere bir sözleşme yılı içinde üç ayı geçemez. Hava değişimi ve istirahat süresi üç ayı geçenlerin Türk Silahlı Kuvvetleri ile ilişikleri kesilir.” ve “Uzman Erbaş Görevine Devam Eder” sağlık raporu alamamak.
2.Kendisinden istifade edilememe, görevde veya kursta başarısızlık, “Görevde başarısız olanlarla, atandıkları kadro görev yerleri ile ilgili olarak üç ay ve daha uzun süreli bir kurs veya eğitime gönderilenlerden kurs veya eğitimde başarısız olan veya kendilerinden istifade edilemeyeceği anlaşılan uzman erbaşların, barışta sözleşme sürelerine bakılmaksızın TSK ile ilişikleri kesilmektedir.”
3.Uzman Erbaş Kanunu Madde 12/3 ve Uzman Erbaş Yönetmeliği Madde 13/3'de sayılan sebepler,
- “Almış oldukları sicile göre kademe ilerlemesi yapamamak,
- Verilen ceza, ertelense, seçenek yaptırımlara çevrilse, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilse veya affa uğrasa dahi Devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlar ile basit ve nitelikli zimmet, irtikap, iftira, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, yalan yere tanıklık, yalan yere yemin, suç uydurmak, ırza geçmek, sarkıntılık, kız, kadın veya erkek kaçırmak, fuhuş, gayri tabii mukarenet, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı veya şeref ve haysiyeti kırıcı suçlar ile istimal ve istihlak kaçakçılığı hariç kaçakçılık, resmi ihale ve alım ve satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma, firar, amir veya üste fiilen taarruz, emre itaatsizlikte ısrar, üste hakaret, mukavemet, fesat, isyan suçlarından dolayı mahkum olanların,
- Taksirli suçlar hariç olmak üzere diğer suçlardan adlî veya askerî mahkemeler tarafından otuz günden daha fazla süreli hürriyeti bağlayıcı bir ceza ile mahkûm olma,
- Taksirli suçlar nedeniyle altı ay veya daha fazla süre ile hürriyeti bağlayıcı bir cezaya mahkûm olma,
- Disiplin mahkemeleri veya en az iki disiplin amirinden disiplin cezası aldığı tarihten geriye doğru son bir yıl içerisinde toplam otuz günden daha fazla hürriyeti bağlayıcı disiplin cezası alma,
- Yabancı uyruklu kişilerle evlenenlerden; bu evlilikleri, ilgili yönetmelikte belirtilen esaslar dahilinde Genelkurmay Başkanlığı tarafından uygun görülmemesi,
- Çeşitli nedenlerle Türk vatandaşlığını kaybetme veya Türk vatandaşlığından çıkartılma
- Siyasi bir partiye üye olmak için müracaat eden veya herhangi bir suretle siyasî partilere girmek”.
- Uzman erbaş olarak göreve başlamış olup da, daha sonra uzman erbaşlığa giriş şartlarına sahip olmadığı sonradan anlaşılanlar,
5. 45 yaş sınırı nedeniyle,
6.Askeri Ceza Kanunu Madde 34/son gereğince 6 aydan fazla memuriyetten mahrumiyet cezası alma halinde. “Altı aydan fazla memuriyetten mahrumiyet cezası alan uzman jandarma ve uzman erbaşların Türk Silahlı Kuvvetleri ile ilişikleri kesilir.”
Sözleşmenin Feshedilmesi veya Yenilenmemesi Durumunda İdari Dava Süreci
Öncelikle izah gerekir ki; sözleşme fesih veya yenilememe işlemi kişiye tebliğ edildikten itibaren 60 gün içinde idare mahkemesine yürütme durdurma istemli iptal davası açması gereklidir. Bu süre hak düşürücü süredir. Süre geçirildikten sonra açılan davalar reddedilecektir. Sözleşmeli subay davaları idare mahkemesinde açılması gerekir. Yine dava yetkili idare mahkemesi; sözleşmeli subayın, astsubayın veya uzman erbaşın son görev yaptığı yer idare mahkemesidir.
İdari davalar spesifik ve uzmanlık gerektiren davalar olduğu için alanında en iyi idari hukuku avukatı ile yürütmeniz sizlerin menfaatine olacaktır. Bu şekilde hem hak kaybına uğramaktan kurtulacak hem de davanızın en hızlı şekilde sürdürülmesi sağlanacaktır. Sözleşmesi yenilenmeyen subay, astsubay ve uzman erbaşlar ivedilikle dava açmaları gerekmektedir.
Sözleşmesi yenilenmeyen subaylar dava açabilir mi? Sözleşmesi yenilenmeyen astsubaylar dava açabilir mi? Sözleşmesi yenilenmeyen uzman çavuşlar dava açabilir mi? Bu sorular tarafımıza sıkça sorulmaktadır. Anayasa gereği idarenin tüm işlemlerine karşı belirtilen süreler dahilinde dava açılabilir.
Kanunda öngörülen, sözleşmenin yenilenmesi için yerine getirilmesi gereken şartlara ilave olarak, sözleşmesi yenilenecek olan ilgililerin, nitelikleri yitirmeleri durumunda da sözleşmelerinin yenilenmemesi yoluna gidileceği; bu sebeple güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının yapılacağı açıktır. Güvenlik soruşturması olumsuz gelen subay, astsubay ve uzman erbaşların bu sebeple sözleşmeleri yenilenmemektedir. Güvenlik soruşturması olumsuz gelenler bu işlemin iptali için idare mahkemesine dava açmaları gerekir.
Av. Umur YILDIRIM
Kaynak: www.kadimhukuk.com.tr
